==လူထုက်န္းမာေရး(သစ္သီးမ်ားမွရႏိုင္ေသာ ဗီတာမင္၊ သတၱဳဓာတ္မ်ား)==

>

**Public Health**

သစ္သီးမ်ားမွာ အဓိကပါဝင္တဲ့ ကစီဓာတ္၊ ပ႐ုိတင္း၊ အဆီဓာတ္ သာမက ဗီတာမင္၊ သတၱဳဓာတ္၊ အင္ဇိုင္းမ်ားနဲ႔ ဓာတ္သဘာဝမ်ားကို သစ္သီးဝလံမ်ား စားသံုးျခင္းျဖင့္ ရရွိႏုိင္ပါတယ္။

++ ဗီတာမင္ (vitamins) ++

သဘာဝသစ္သီး ေဖ်ာ္ရည္ကို ဗီတာမင္အရည္လို႔ ေခၚႏုိင္ပါတယ္။ အာဟာရဓာတ္မ်ား ေထာက္ပံ့ေပးႏုိင္စြမ္း ရွိတယ္။ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္ဟာ ဗီတာမင္မွာ ေအာ္ဂဲနစ္ အာဟာရ ဓာတ္မ်ားျဖစ္လို႔ က်န္းမာေရး ထိန္းသိမ္းႏိုင္ဖို႔နဲ႔ ပံုမွန္ဇီဝကမၼ ျဖစ္စဥ္အတြက္ ပမာဏ အနည္းငယ္ ေလာက္သာလိုတယ္။ လတ္ဆတ္တဲ့ သစ္သီးေတြမွာ ေရမွာေပ်ာ္ဝင္တဲ့ ဗီတာမင္ (ဗီတာမင္စီ၊ဘီ) အုပ္စုမ်ားနဲ႔ အဆီမွာ ေပ်ာ္ဝင္တဲ့ ဗီတာမင္ (ေအ၊ဒီ၊အီး၊ေက) တို႔ ပါဝင္ၾကပါတယ္။ လတ္ဆတ္တဲ့ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္မွာ ဗီတာမင္ တခ်ဳိ႕ပါဝင္ၿပီး ကယ္လိုရင္းေခၚ ပ႐ိုဗီတာမင္ေအ၊ ဗီတာမင္စီ၊ ဗီတာမင္အီး၊ ဗီတာမင္ေကတို႔နဲ႔အတူ B12 မွလြဲၿပီး ဗီတာမင္ဘီအုပ္စု စံုလင္စြာ ရႏုိင္ပါတယ္။



++သတၱဳဓာတ္မ်ား++

 သဘာဝသစ္သီး ေဖ်ာ္ရည္မွာပါတဲ့ သတၱဳဓာတ္ေတြဟာ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ လိုအပ္တဲ့ ထံုးဓာတ္၊ ကလို႐ိုဒ္၊ မဂၢနီစီယမ္၊ မီစုန္း၊ ပိုတက္စီယမ္ဓာတ္၊ ဆိုဒီယမ္၊ ကန္႔၊ ဘိုရြန္၊ ခ႐ိုမီယမ္၊ နီကယ္၊ ကိုေဘာ့၊ ေၾကး၊ ဖလူအို႐ိုဒ္၊ မဂၢနိစ္၊ စီလီနီယမ္၊ မန္နာဒီယမ္၊ သြပ္ စသည္တို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ဟာ ဆဲလ္မ်ား ဆီေလ်ာ္စြာ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္မႈအတြက္ သတၱဳဓာတ္မ်ား လိုအပ္ပါတယ္။


++ဗီတာမင္မ်ား၊++

 သတၱဳဓာတ္မ်ားဟာ အင္ဇုိင္းမ်ား ေကာင္းစြာ လုပ္ေဆာင္ရန္နဲ႔ အထူးသျဖင့္ စြမ္းအင္ ထုတ္လုပ္ရန္အတြက္ လိုအပ္ပါတယ္။ သတၱဳဓာတ္မ်ားဟာ အင္ေအာ္ဂဲနစ္မ်ား ျဖစ္ၿပီး ေျမဆီလႊာမွေန၍ အပင္မ်ားက စုပ္ယူထားၾကတယ္။


; ++အင္ဇိုင္းမ်ား ++

လတ္ဆတ္တဲ့ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္မွာ သဘာဝ အင္ဇုိင္းမ်ားစြာ ပါဝင္ပါတယ္။ အပူေပးခ်က္ျပဳတ္ျခင္း၊ ပိုးသတ္ျခင္း၊ ဘူးသြပ္ျခင္းဟာ အင္ဇုိင္းမ်ားကို ပ်က္စီးေစပါတယ္။ လတ္ဆတ္တဲ့ သစ္သီးေတြကို သံုးျခင္းျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္မွာ အင္ဇုိင္းမ်ား ၾကြယ္ဝကာ ကိုယ္တြင္းစြမ္းအင္မ်ား ထုတ္လႊတ္ေပးတယ္။ 

 ++အပင္ထြက္ ဓာတ္သဘာဝမ်ား သို႔မဟုတ္ ႐ုကၡမူ ဓာတ္သဘာဝမ်ား++ 

အပင္ထြက္ သဘာဝဓာတ္မ်ားဟာ အပင္ထြက္ အာဟာရ ဓာတ္မ်ားလို႔လည္း ေခၚၿပီး အေရာင္၊ အနံ႔၊ အရသာမ်ား ကြဲျပားမႈ ရွိပါတယ္။ အပင္ထြက္ သဘာဝ ဓာတ္ေသာင္းခ်ီၿပီး ရွိပါတယ္။ ပံုမွန္ခရမ္းခ်ဥ္သီး တစ္လံုးမွာ အာဟာရမ်ဳိးကြဲေပါင္း တစ္ေသာင္းေက်ာ္ပါတယ္။ ဗီတာမင္၊ သတၱဳဓာတ္မ်ားထက္ အပူဒဏ္ခံႏုိင္ၿပီး ခ်က္ျပဳတ္ အပူေပးနည္းနဲ႔ မၿပိဳကြဲႏုိင္ဘဲ သဘာဝသစ္သီး ေဖ်ာ္ရည္အျဖစ္ ပိုမိုသိပ္သည္း မ်ားျပားစြာ ရႏုိင္ပါတယ္။ ယင္းတို႔ဟာ ေရာဂါမ်ား ကာကြယ္ေပးၿပီး အထူးသျဖင့္ ကင္ဆာေရာဂါကို အကာအကြယ္ေပးတယ္။ မ်ားစြာေသာ ေဆးဝါးမ်ားဟာ သစ္ပင္၊ သစ္သီး၊ သစ္ေစ့တို႔ကို အေျခခံၿပီး ေဖာ္ထုတ္ေနရဆဲ ျဖစ္တယ္။ သစ္သီးဝလံေတြဟာ ေရာင္ရမ္းျခင္း ေလ်ာ့ေစတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ကို ႏွိမ္နင္းတယ္။ ခုခံမႈစနစ္ျမႇင့္ တင္ေပးတယ္။ ဒီအင္န္ေအကို မပ်က္စီးေစဖို႔ ကာကြယ္ေပးတယ္။ ၾကက္သြန္ျဖဴ၊ ၾကက္သြန္နီ၊ နႏြင္း၊ စေတာ္ဘယ္ရီ၊ ေဂၚဖီထုပ္နဲ႔ အခ်ဥ္သီးမ်ား၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ ဘယ္ရီသီး၊ ခ်ယ္ရီသီးတို႔မွာ သဘာဝဓာတ္မ်ား ၾကြယ္ဝစြာပါဝင္ပါတယ္။




+ျမ၀တီ+

**Public Health**

သစ္သီးမ်ားမွာ အဓိကပါဝင္တဲ့ ကစီဓာတ္၊ ပ႐ုိတင္း၊ အဆီဓာတ္ သာမက ဗီတာမင္၊ သတၱဳဓာတ္၊ အင္ဇိုင္းမ်ားနဲ႔ ဓာတ္သဘာဝမ်ားကို သစ္သီးဝလံမ်ား စားသံုးျခင္းျဖင့္ ရရွိႏုိင္ပါတယ္။

++ ဗီတာမင္ (vitamins) ++

သဘာဝသစ္သီး ေဖ်ာ္ရည္ကို ဗီတာမင္အရည္လို႔ ေခၚႏုိင္ပါတယ္။ အာဟာရဓာတ္မ်ား ေထာက္ပံ့ေပးႏုိင္စြမ္း ရွိတယ္။ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္ဟာ ဗီတာမင္မွာ ေအာ္ဂဲနစ္ အာဟာရ ဓာတ္မ်ားျဖစ္လို႔ က်န္းမာေရး ထိန္းသိမ္းႏိုင္ဖို႔နဲ႔ ပံုမွန္ဇီဝကမၼ ျဖစ္စဥ္အတြက္ ပမာဏ အနည္းငယ္ ေလာက္သာလိုတယ္။ လတ္ဆတ္တဲ့ သစ္သီးေတြမွာ ေရမွာေပ်ာ္ဝင္တဲ့ ဗီတာမင္ (ဗီတာမင္စီ၊ဘီ) အုပ္စုမ်ားနဲ႔ အဆီမွာ ေပ်ာ္ဝင္တဲ့ ဗီတာမင္ (ေအ၊ဒီ၊အီး၊ေက) တို႔ ပါဝင္ၾကပါတယ္။ လတ္ဆတ္တဲ့ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္မွာ ဗီတာမင္ တခ်ဳိ႕ပါဝင္ၿပီး ကယ္လိုရင္းေခၚ ပ႐ိုဗီတာမင္ေအ၊ ဗီတာမင္စီ၊ ဗီတာမင္အီး၊ ဗီတာမင္ေကတို႔နဲ႔အတူ B12 မွလြဲၿပီး ဗီတာမင္ဘီအုပ္စု စံုလင္စြာ ရႏုိင္ပါတယ္။



++သတၱဳဓာတ္မ်ား++

 သဘာဝသစ္သီး ေဖ်ာ္ရည္မွာပါတဲ့ သတၱဳဓာတ္ေတြဟာ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ လိုအပ္တဲ့ ထံုးဓာတ္၊ ကလို႐ိုဒ္၊ မဂၢနီစီယမ္၊ မီစုန္း၊ ပိုတက္စီယမ္ဓာတ္၊ ဆိုဒီယမ္၊ ကန္႔၊ ဘိုရြန္၊ ခ႐ိုမီယမ္၊ နီကယ္၊ ကိုေဘာ့၊ ေၾကး၊ ဖလူအို႐ိုဒ္၊ မဂၢနိစ္၊ စီလီနီယမ္၊ မန္နာဒီယမ္၊ သြပ္ စသည္တို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ဟာ ဆဲလ္မ်ား ဆီေလ်ာ္စြာ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္မႈအတြက္ သတၱဳဓာတ္မ်ား လိုအပ္ပါတယ္။


++ဗီတာမင္မ်ား၊++

 သတၱဳဓာတ္မ်ားဟာ အင္ဇုိင္းမ်ား ေကာင္းစြာ လုပ္ေဆာင္ရန္နဲ႔ အထူးသျဖင့္ စြမ္းအင္ ထုတ္လုပ္ရန္အတြက္ လိုအပ္ပါတယ္။ သတၱဳဓာတ္မ်ားဟာ အင္ေအာ္ဂဲနစ္မ်ား ျဖစ္ၿပီး ေျမဆီလႊာမွေန၍ အပင္မ်ားက စုပ္ယူထားၾကတယ္။


; ++အင္ဇိုင္းမ်ား ++

လတ္ဆတ္တဲ့ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္မွာ သဘာဝ အင္ဇုိင္းမ်ားစြာ ပါဝင္ပါတယ္။ အပူေပးခ်က္ျပဳတ္ျခင္း၊ ပိုးသတ္ျခင္း၊ ဘူးသြပ္ျခင္းဟာ အင္ဇုိင္းမ်ားကို ပ်က္စီးေစပါတယ္။ လတ္ဆတ္တဲ့ သစ္သီးေတြကို သံုးျခင္းျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္မွာ အင္ဇုိင္းမ်ား ၾကြယ္ဝကာ ကိုယ္တြင္းစြမ္းအင္မ်ား ထုတ္လႊတ္ေပးတယ္။ 

 ++အပင္ထြက္ ဓာတ္သဘာဝမ်ား သို႔မဟုတ္ ႐ုကၡမူ ဓာတ္သဘာဝမ်ား++ 

အပင္ထြက္ သဘာဝဓာတ္မ်ားဟာ အပင္ထြက္ အာဟာရ ဓာတ္မ်ားလို႔လည္း ေခၚၿပီး အေရာင္၊ အနံ႔၊ အရသာမ်ား ကြဲျပားမႈ ရွိပါတယ္။ အပင္ထြက္ သဘာဝ ဓာတ္ေသာင္းခ်ီၿပီး ရွိပါတယ္။ ပံုမွန္ခရမ္းခ်ဥ္သီး တစ္လံုးမွာ အာဟာရမ်ဳိးကြဲေပါင္း တစ္ေသာင္းေက်ာ္ပါတယ္။ ဗီတာမင္၊ သတၱဳဓာတ္မ်ားထက္ အပူဒဏ္ခံႏုိင္ၿပီး ခ်က္ျပဳတ္ အပူေပးနည္းနဲ႔ မၿပိဳကြဲႏုိင္ဘဲ သဘာဝသစ္သီး ေဖ်ာ္ရည္အျဖစ္ ပိုမိုသိပ္သည္း မ်ားျပားစြာ ရႏုိင္ပါတယ္။ ယင္းတို႔ဟာ ေရာဂါမ်ား ကာကြယ္ေပးၿပီး အထူးသျဖင့္ ကင္ဆာေရာဂါကို အကာအကြယ္ေပးတယ္။ မ်ားစြာေသာ ေဆးဝါးမ်ားဟာ သစ္ပင္၊ သစ္သီး၊ သစ္ေစ့တို႔ကို အေျခခံၿပီး ေဖာ္ထုတ္ေနရဆဲ ျဖစ္တယ္။ သစ္သီးဝလံေတြဟာ ေရာင္ရမ္းျခင္း ေလ်ာ့ေစတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ကို ႏွိမ္နင္းတယ္။ ခုခံမႈစနစ္ျမႇင့္ တင္ေပးတယ္။ ဒီအင္န္ေအကို မပ်က္စီးေစဖို႔ ကာကြယ္ေပးတယ္။ ၾကက္သြန္ျဖဴ၊ ၾကက္သြန္နီ၊ နႏြင္း၊ စေတာ္ဘယ္ရီ၊ ေဂၚဖီထုပ္နဲ႔ အခ်ဥ္သီးမ်ား၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ ဘယ္ရီသီး၊ ခ်ယ္ရီသီးတို႔မွာ သဘာဝဓာတ္မ်ား ၾကြယ္ဝစြာပါဝင္ပါတယ္။




+ျမ၀တီ+