**မဲ့ေဆာက္အမႈိက္ပုံ**
**Photo-JACBA**
က်ေနာ္တုိ႔ႏုိင္ငံမွာ အိမ္ေထာင္စု၊ စက္ရုံ နဲ႔ အလုပ္ရုံကေနထြက္တဲ့ အညစ္အေက်း၊ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြကုိ စြန္႔ပစ္တဲ့ေနရာမွာ စနစ္တက်မရွိဘူး။ ျဖစ္သလုိ စြန္႔ပစ္လိုက္တာမ်ားတယ္။ ျဖစ္သလုိဆုိတာက အမႈိက္ေတြကုိ ဟုိပစ္ဒီပစ္လုပ္တာကိုဆုိလုိတာပါ။ တာ၀န္ရွိတဲ့ ၿမိဳ ႔ေတာ္စည္ပင္ကလည္း အမႈိက္ကားနဲ႔သယ္၊ ေနရာတခုမွာ စုပုံၿပီး ဒီအတုိင္းပဲထားပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံတင္မကပါဘူး၊ ထုိင္းႏုိင္ငံမွာလည္း ဒီလုိကိစၥေတြကုိ ေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ အင္တာနက္ေပၚမွာ မဲ့ေဆာက္အမႈိက္ပုံက အမႈိက္ေကာက္သမားေတြကုိၾကည့္ၿပီး သူ႔တုိ႔ရဲ ့က်န္းမာေရးကုိ အထူးပဲစုိးရိမ္မိလို႔ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီလုိေရးျဖစ္တာပါ။ က်ေနာ္က Wastes Management ပညာရွင္မဟုတ္ပါဘူး။ ေလ့လာသူတစ္ေယာက္ပါ။ က်ေနာ့္ရဲ ့ဗဟုသုတကို ရွယ္ေပးတာျဖစ္တဲ့အတြက္ အပုိအလုိေတာ့ ဒီေနရာမွာရွိႏုိင္ပါတယ္။
**အမႈိက္ေတြကုိဘယ္လုိနည္းနဲ႔ စီမံခန္႔ခြဲႏုိင္လဲ**
က်ေနာ္တုိ႔ရဲ ႔အမႈိက္ေတြ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြကုိ အမႈိက္ပုံးကေနတဆင့္၊ အမႈိက္သယ္တဲ့ကားနဲ႔ အမႈိက္ပုံႀကီးဆီကုိပဲ ေရာက္တယ္ထားပါ။ ဒီအမႈုိက္ေတြကုိ က်ေနာ္တုိ႔ ဒီလုိပဲစုပုံၿပီးထားမလား။ ဒီေနရာမွာ စဥ္းစားရမွာက အမႈိက္ကေန သဘာ၀တ္ပတ္၀န္းက်င္ နဲ႔ လူေတြရဲ ့က်န္းမာေရးကုိ ထိခုိက္လာႏုိင္တဲ့ ေဘးထြက္ဆုိးက်ဳိးေတြျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အမႈိက္ေၾကာင့္က်ေနာ္တုိ႔ က်န္းမာေရးကိုထိခုိက္ႏုိင္ပါတယ္။ အမႈိက္ (Wastes) လုိ႔က်ေနာ္တုိ႔ ေယဘုယ်ေျပာႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒိအမႈိုက္ထဲမွာ အမႈိက္ေပါင္းစုံရွိပါတယ္။ ပလက္စတစ္၊ သံတုိသံစ၊ ဓာတုေဗဒပစၥည္း နဲ႔ Organic Wastes လုိ႔ေခၚတဲ့ သဘာ၀အမႈုိက္သရုိက္ေတြပါပဲ။ သဘာ၀အမႈိက္သရုိက္ဆုိတာက အပင္အရြက္၊ အသီးအႏွံပုတ္သုိးမႈစတဲ့ အရာေတြျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလုိအမႈုိက္ေတြကုိ က်ေနာ္တုိ႔နည္းလမ္း ရွစ္ခုေလာက္နဲ႔ စီမခံခန္႔ခြဲႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီေနရာမွာ အသုံးမ်ားတဲ့ နည္းလမ္းသုံးခုကိုပဲ တင္ျပပါ့မယ္။
**ကၽြင္းတူးျမဳပ္နည္း (Landfills)**
ကၽြင္းတူးျမဳပ္တာကုိ ႏုိင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားသုံးတဲ့ အေလ့အထျဖစ္ပါတယ္။ ေနရာက်ယ္တဲ့ ၾသစေတ်းလ်လိုႏုိင္ငံေတြမွာ ဒီနည္းလမ္းက အသုံး၀င္ပါတယ္။ ေနရာက်ဥ္းတဲ့ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံလုိေနရာမ်ဳိးမွာေတာ့ အသုံးမ၀င္ပါဘူး။ လူေတာင္ေနစရာမရွိတာ အမႈိက္ဆုိရင္ပိုဆုိးေပါ့။ ဆုိေတာ့ ဂ်ပန္က တျခားနည္းလမ္းကုိ စဥ္းစားပါတယ္။
ကၽြင္းတူးျမဳပ္နည္းကေတာ့ ကၽြင္းအႀကီးတခုကုိတူးရပါတယ္။ တူးၿပီးရင္ အမႈိက္ေတြကုိ စုပုံထည့္ရတယ္လုိ႔ အလြယ္တကူနားလည္ႏုိင္ပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္ အမႈိက္ေတြကုိ စုပုံထည့္ၿပီးတာနဲ႔ ၿပီးေရာလား။ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ လူေတြကုိ မထိႏုိင္ဘူးလား။ အေျဖကေတာ့ ဒီေနရာမွာ ထိႏုိင္ပါတယ္။
ဘယ္လုိထိႏုိင္လဲဆုိေတာ့ အမႈိက္ေတြထဲကေန မီသိမ္းဓာတ္ေငြ (Metane Gas) ထြက္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီဓာတ္ေငြ ့က ႔အမႈိက္ပုံကေန ေန႔ေရာညပါထြက္ပါတယ္။ အမႈိက္ပုံနားမွာ ရွိတဲ့လူေတြ၊ အပင္ေတြ၊ အေကာင္ေတြကုိထိခုိက္ေစပါတယ္။ ယားယံတဲ့ေရာဂါ၊ ကင္ဆာေရာဂါေတြကုိ ျဖစ္ေစပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အေရျပားေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ အမႈိက္ပုံကေန အန႔ံဆုိးေတြလည္း ရႏုိင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အမႈိက္ေတြဟာ ၾကာလာတဲ့အခါမွာ ပုပ္သုိးေဆြးေျမ့ၿပီး အရည္ေပ်ာ္ၾကပါတယ္။ အဲဒိအရည္ေတြဟာ အဆိပ္ေရေတြျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေျမေအာက္ေရထဲအထိ စိမ့္၀င္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အမႈိုက္က်င္းနားမွာရွိတဲ့ ေရတြင္း၊ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္အုိင္ေတြက ေရေတြကုိ ေသာက္သုံးမိတဲ့အခါမွာေတာ့ ျဖစ္လာမဲ့ဆုိးက်ဳိးကုိ မိမိဘာသာစဥ္စားၾကည့္လုိ႔ရပါတယ္။ ဒါဟာ ညစ္ညမ္းေရျဖစ္ပါတယ္။ အဆိပ္ေရလုိ မေသာက္သင့္တဲ့ေရျဖစ္ပါတယ္။
**ဒါဆုိရင္ ေရာဂါမရေအာင္ က်င္းကို ဘယ္လုိတူးမလဲ**
အမႈိက္ထည့္ဖုိ႔ က်င္းတခုကုိ တူးတယ္ပဲထားပါစုိ႔။ ၿပီးရင္ စက်င္ေက်ာက္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဂ၀ံေက်ာက္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရမစိမ့္ႏုိင္တဲ့ ေက်ာက္သားတခုကုိ ေအာက္မွာခံေပးရပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ က်င္းေအာက္ေျခနဲ႔ ပတ္ပတ္လည္မွာ ပလက္စတစ္အထူစားကုိ ခံထားေပးရပါတယ္။ လုပ္ရတဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္က အမႈိက္ကေနထြက္တဲ့ ေရပုပ္ေရညစ္ေတြက ေျမႀကီးထဲကုိ စိမ့္မ၀င္ႏုိင္ေအာင္လုိ႔ပါ။ ေျမႀကီးထဲကေန ေျမေအာက္ေရထဲကုိလည္း မေရာက္ႏုိင္ပါဘူး။
ဒီအဆင့္ၿပီးသြားရင္ အမႈိက္ေတြကုိ က်င္းထဲမွာထည့္လုိ႔ရပါၿပီ။ အမႈိက္ထည့္ၿပီးလုိ႔က်င္းျပည့္တဲ့အခါမွာ အေပၚကေနေျမႀကီးေတြကုိ ခပ္ထူထူျပန္အုပ္ရပါတယ္။ ၿပီးရင္ေတာ့ အမႈိက္ေပၚမွာ အပင္ႀကီးေတြစုိက္ပ်ဳိးရပါတယ္။
ဒီလုိစနစ္ကုိ ၿမိဳ ့ေတာ္စည္ပင္က အဓိကအေကာင္အထည့္ေဖာ္ရပါတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆုိေတာ့ ေငြကုန္ေၾကးက်မ်ားသလို၊ လူေတြအတြက္လည္း အက်ဳိးရွိေစပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ အမႈိက္ပုံကေန ထြက္တဲ့ Methane Gas ကုိပိုက္နဲ ့စုပ္ၿပီး၊ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္လုိ႔ရပါတယ္။ ၾသစေတ်းလ်ႏုိင္ငံမွာဆုိရင္ အမိႈက္ပုံမွာလာၿပီးအမႈိက္ပစ္ခ်င္သူေတြဟာ ပိုက္ဆံေပးရပါတယ္။ အမႈိက္တတန္ကုိ ေစ်းႏႈံးဘယ္ေလာက္ဆုိေတာ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ တခ်ဳိ ႔အမႈိက္ေတြကုိ ျပန္ၿပီး သုံးစြဲပါတယ္။ ဥပမာ ထုိင္ခုံအေဟာင္း၊ ေရခဲသေတၱာအေဟာင္းေတြကုိ Recycling ျပန္လုပ္ေပးပါတယ္။ သူတုိ႔အမႈိက္ပုံက အမႈိက္ပုံနဲ႔မတူဘူး။ ဘာနဲ႔တူသလဲဆုိရင္ ေစ်းေရာင္းတဲ့ေစ်းတန္းလုိျဖစ္ေနပါတယ္။ ၀ယ္တဲ့သူနဲ႔ေရာင္းတဲ့သူနဲ႔စည္ကားေနလုိ႔ပါ။ အမႈိက္ေတြကလည္း လူနဲ႔သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကုိ မထိခုိက္ေအာင္ အတက္ႏုိင္ဆုံးစီမံခန္႔ခြဲတာဆုိေတာ့ ေတာ္ေတာ္အက်ဳိးထူးပါတယ္။
ဒီလုိဥပမာကို က်ေနာ္တုိ႔ တုိင္းျပည္နဲ ့ထုိင္းႏုိင္ငံမွာ က်ေနာ္ေလ့လာၾကည့္ပါတယ္။ မေလးရွားမွာလည္း ဒီလုိဥပမာကိုမေတြ႔ရေသးဘူး။ ေလ့လာမႈ မျပည့္စုံလုိ႔လားေတာ့မသိဘူး။ ဒီႏုိင္ငံေတြမွာ အမႈိက္ေတြကုိ စုံပုံၿပီး ဒီအတုိင္းထားတာပဲေတြ႔ရပါတယ္။ က်ီးထုိးထုိးလဒကိုက္ကိုက္ ဂရုစုိက္မႈ ကင္းမဲ့ၾကတယ္။ အမႈိက္ပုံေဘးမွာ ေခြးေကာ၊ ခေလးေကာစုံလို႔။ လူေတြက အမႈိက္ပုံနားမွာ ေနတဲ့သူကေန၊ ကစားသူက ကစား။ စုံေနတာပဲ။ အဓိကေျပာခ်င္တာက အစုိးရေတြမွာ အမႈိက္စြန္႔ပစ္တာကုိ ေကာင္းေကာင္းစီမံခန္႔ခြဲႏုိင္တယ္ဆုိရင္ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္အက်ဳိးရွိေစပါတယ္။ နံပါတ္တစ္အခ်က္အမႈိက္ပုံကေန ၀င္ေငြရရွိပါတယ္။ နံပါတ္ႏွစ္အခ်က္က သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ နဲ႔ လူေတြရဲ ႔က်န္းမာေရးကို ကာကြယ္ေပးေစပါတယ္။
**အမႈိက္ေတြကုိမီးရႈိ ႔ဖ်က္ဆီးျခင္း (Incineration)**
က်ေနာ့္အိမ္ေနာက္ေဖးမွာ အမႈိက္လွဲၿပီးရင္ က်ေနာ္တုိ႔မီးရႈိ ႔ပါတယ္။ ဒါက လူတစ္ဦးခ်င္းစီကိစၥပါ။ ရန္ကုန္ၿမိဳ ႔လုိေနရာမ်ဳိးမွာ အမႈိက္ေတြမ်ားလာရင္ မီးရႈိဖုိ႔အတြက္ စက္ရုံအႀကီးႀကီးတခုလုိပါတယ္။ မီးရႈိ ႔တဲ့အခါမွာ အပူေငြ႔ရပါတယ္။ အပူေငြ႔ကေန လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားဓာတ္ယူလုိ႔ရပါတယ္။ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံကုိၾကည့္ပါ။ ဂ်ပန္ေတြဟာ ေနရာက်ဥ္းေတာ့ ဒီနည္းလမ္းကုိပဲသုံးပါတယ္။ သူတုိ႔အတြက္ တခုတည္းေသာ အေကာင္းဆုံးနည္းလမ္းျဖစ္လုိ႔ပါ။ အမႈိက္ေတြကုိ မီးရႈိ ႔ဖ်က္ဆီးျခင္းနည္းလမ္းမွာလည္း အားနည္းခ်က္အားသာခ်က္ရွိပါတယ္။ အားသာခ်က္ကေတာ့ လွ်ပ္စစ္မီးရႏုိင္တယ္။ အားနည္းခ်က္ကေတာ့ မီးရႈိ ႔တဲ့အခါမွာ ကာဗြန္ဒုိင္ေအာက္ဆုိက္အပါအ၀င္ အဆိပ္ရွိတဲ့ဓာတ္ေငြ ့ေတြဟာ ေလထဲကို ပ်ံ ့ေစပါတယ္။ လူေတြက ရႈမိရင္အနည္းဆုံးေတာ့ အဆုပ္ထဲကုိေရာက္ၿပီး ၾကာရင္အဆုပ္ေရာဂါျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကုိ ႏုိင္ငံေတာ္တာ္မ်ားမ်ားမသုံးၾကပါဘူး။ အဓိကအခ်က္ကေတာ့ ေစ်းႀကီးလုိ႔ပါတဲ့။
**ျပန္လည္အသုံးျပဳျခင္းနဲ႔ ေျမေဆြးျပဳလုပ္ျခင္း** (Recycling and Biological reprocessing)
မဲ့ေဆာက္အမႈိက္ပုံ၊ ပုဇြန္ေတာင္အမႈိက္ပုံကိုၾကည့္ပါ။ ဒီလုိပုံစံကုိေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကုိ ကမၻာေပၚရွိအစုိးရေတြကသုံးစြဲဖုိ႔ကုိ အဓိကတုိက္တြန္းပါေနပါတယ္။ သဘာ၀သယံဇာတေတြကို ခ်ဳိးၿခံေခၽြတာတဲ့အေနနဲ႔ပါ။ အမႈိက္ပုံကေန ပလက္စတစ္၊ ေကာ္ခြက္၊ သံတုိသံစေတြကုိေကာက္ၿပီး အမ်ဳိးမ်ဳိးျပန္လည္သုံးစြဲႏုိင္ေတာ့ မဲ့ေဆာက္အမႈိက္ပုံမွာ ျမန္မာေတြစုံပုံေနၾကရၿပီေပါ့။ ၿပီးရင္ အမႈိက္ပုံကေျမေဆြးျဖစ္သြားေတာ့ လွည္းတစ္စီးကုိ ဘယ္ေလာက္ဆုိၿပီးေရာင္းစားႏုိင္ျပန္ေရာ။ ေတာ္ေတာ္အလုပ္ျဖစ္တဲ့နည္းလမ္းပါ။ ဒါေမပဲ့ အထက္က ေျပာတဲ့ က်န္းမာေရးနဲ႔ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ေရရွည္မွာ ထိခုိက္ႏုိင္ပါတယ္။
**က်န္းမာေရးကိစၥ ႏွင့္ သဘာ၀တ္ပတ္ ၀န္းက်င္**
အမႈိက္ပုံနားမွာ ေနတဲ့လူေတြဟာ တကယ့္ကုိအံ့ၾသဖုိ႔ေကာင္းပါတယ္။ အနံ ့ကဆုိး၊ ေနရထုိင္ရတာ ညစ္ပတ္၊ ဒီလုိအေျခအေနကုိ အံႀကိတ္ၿပီး ဘ၀အတြက္ရုန္းကန္လႈပ္ရွားေနတဲ့ျမန္မာႏုိင္ငံက လူသားဆုိတဲ့ လူသားမဟုတ္တဲ့လူေတြကုိအထူးသနားမိတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီလုိေရးျဖစ္သြားတာပါ။
ဒီေနရာမွာ က်န္းမာေရးကိစၥကုိ အထူးေျပာခ်င္ပါတယ္။ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကိစၥကေတာ့ အထက္က Landsfiills မွာ ပါသြားၿပီးျဖစ္တဲ့အတြက္ ထပ္ၿပီးမေဆြးေႏြးေတာ့ပါ။
အမႈိက္ေတြကိုစုပုံတာဆုိေတာ့ အမႈိက္ေပါင္းစုံပါႏုိင္ပါတယ္။ စားကၽြင္းစားက်န္၊ ဓာတုေဗဒပစၥည္း၊ ပုိးသတ္ေဆး၊ ေဆးထုိးအပ္စတဲ့ အႏၱရာယ္ရွိတဲ့အမႈုိက္ေပါင္းစုံရွိႏုိင္ပါတယ္။ ဒီလုိ ေဘးအႏၱရာယ္က ခ်က္ခ်င္းျဖစ္လာၿပီး၊ ခ်က္ခ်င္းေပ်ာက္သြားတာမဟုတ္တဲ့အတြက္ အထူးသတိထား ကုိင္တြယ္ၾကေစခ်င္ပါတယ္။ ျဖစ္ႏုိင္ရင္ အမႈိက္ေတြကို ဒီလုိစုံပုံထားၿပီး ျဖစ္ကတက္ဆန္းထားတာ မေကာင္းပါဘူး။
က်ေနာ့္သံသယက မဲ့ေဆာက္ကျမဴနီစပယ္ဟာ ျမန္မာေတြကုိ ေခြးလုိသေဘာထားလုိ႔ ဒီလုိဖန္တီးေနတာလုိ႔ပဲ ယူဆပါတယ္။ ျဖစ္ႏုိင္ရင္ ကုိယ့္ျမန္မာေတြအေနနဲ႔ အမႈိက္ပုံနားက ျမန္မာေတြကုိ အျမန္ဆုံးကယ္တင္ၾကေစခ်င္ပါတယ္။ ဒီျပသနာက လက္ရွိအမႈိက္ပုံေဘးက မ်ဳိးဆက္တင္မကပါ....သူတုိ႔ေမြးလာတဲ့ခေလးေတြအထိသက္ေရာက္မႈႀကီးပါတယ္။ မဲ့ေဆာက္အမႈိက္ပုံကိစၥက ကမၻာေပၚမွာ တခုတည္းေသာ မသိက်ဳိးကၽြန္ျပဳမႈ နဲ႔ Duty of Care မရွိမႈကို ျပတာပဲ။ ဒီလုိ Case Study ကုိ တျခားႏုိင္ငံေတြမွာ ရွာၾကည့္ပါ။ ဘယ္ႏုိင္ငံမွ ဒီလုိမရွိပါဘူး။ အဓိကတာ၀န္ရွိတဲ့သူက ထုိင္းအာဏာပုိင္ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကိစၥက မဲ့ေဆာက္ကျမဴနီစပယ္မွာတာ၀န္ရွိသလုိ၊ အတုိက္အခံအင္အားစုမွာလည္း တာ၀န္ရွိပါတယ္။ ကမၻာကုိ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ေအာ္ေပးသင့္ပါတယ္။ ဘယ္လုိနည္းနဲ႔မွ အမႈိက္ပုံႀကီးကုိ မွီခုိျပဳၿပီး ေနထုိင္ခြင့္မရွိရပါဘူး။ ဒါက ႏုိင္ငံတကာ ဥပေဒတခုျဖစ္ပါတယ္။ အဓိက လူသားျဖစ္တယ္ဆုိတဲ့ ကိစၥကုိ စဥ္စားၾကပါ။ အမႈိက္ပုံနားကဟာေတြက လူေတြျဖစ္ပါတယ္..ေခြးေတြမဟုတ္ပါဘူး။
**ကုိးကား-
1) http://en.wikipedia.org/wiki/Waste_management
2) Tarmalar Park Australia
3) Japan's Waste management
4) Lecture Note
**ေရးသားသူ - ဘုန္းေက်ာ္ **
WWW.phonekyaw.blogspot.com
**မဲ့ေဆာက္အမႈိက္ပုံ**
**Photo-JACBA**
က်ေနာ္တုိ႔ႏုိင္ငံမွာ အိမ္ေထာင္စု၊ စက္ရုံ နဲ႔ အလုပ္ရုံကေနထြက္တဲ့ အညစ္အေက်း၊ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြကုိ စြန္႔ပစ္တဲ့ေနရာမွာ စနစ္တက်မရွိဘူး။ ျဖစ္သလုိ စြန္႔ပစ္လိုက္တာမ်ားတယ္။ ျဖစ္သလုိဆုိတာက အမႈိက္ေတြကုိ ဟုိပစ္ဒီပစ္လုပ္တာကိုဆုိလုိတာပါ။ တာ၀န္ရွိတဲ့ ၿမိဳ ႔ေတာ္စည္ပင္ကလည္း အမႈိက္ကားနဲ႔သယ္၊ ေနရာတခုမွာ စုပုံၿပီး ဒီအတုိင္းပဲထားပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံတင္မကပါဘူး၊ ထုိင္းႏုိင္ငံမွာလည္း ဒီလုိကိစၥေတြကုိ ေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ အင္တာနက္ေပၚမွာ မဲ့ေဆာက္အမႈိက္ပုံက အမႈိက္ေကာက္သမားေတြကုိၾကည့္ၿပီး သူ႔တုိ႔ရဲ ့က်န္းမာေရးကုိ အထူးပဲစုိးရိမ္မိလို႔ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီလုိေရးျဖစ္တာပါ။ က်ေနာ္က Wastes Management ပညာရွင္မဟုတ္ပါဘူး။ ေလ့လာသူတစ္ေယာက္ပါ။ က်ေနာ့္ရဲ ့ဗဟုသုတကို ရွယ္ေပးတာျဖစ္တဲ့အတြက္ အပုိအလုိေတာ့ ဒီေနရာမွာရွိႏုိင္ပါတယ္။
**အမႈိက္ေတြကုိဘယ္လုိနည္းနဲ႔ စီမံခန္႔ခြဲႏုိင္လဲ**
က်ေနာ္တုိ႔ရဲ ႔အမႈိက္ေတြ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြကုိ အမႈိက္ပုံးကေနတဆင့္၊ အမႈိက္သယ္တဲ့ကားနဲ႔ အမႈိက္ပုံႀကီးဆီကုိပဲ ေရာက္တယ္ထားပါ။ ဒီအမႈုိက္ေတြကုိ က်ေနာ္တုိ႔ ဒီလုိပဲစုပုံၿပီးထားမလား။ ဒီေနရာမွာ စဥ္းစားရမွာက အမႈိက္ကေန သဘာ၀တ္ပတ္၀န္းက်င္ နဲ႔ လူေတြရဲ ့က်န္းမာေရးကုိ ထိခုိက္လာႏုိင္တဲ့ ေဘးထြက္ဆုိးက်ဳိးေတြျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အမႈိက္ေၾကာင့္က်ေနာ္တုိ႔ က်န္းမာေရးကိုထိခုိက္ႏုိင္ပါတယ္။ အမႈိက္ (Wastes) လုိ႔က်ေနာ္တုိ႔ ေယဘုယ်ေျပာႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒိအမႈိုက္ထဲမွာ အမႈိက္ေပါင္းစုံရွိပါတယ္။ ပလက္စတစ္၊ သံတုိသံစ၊ ဓာတုေဗဒပစၥည္း နဲ႔ Organic Wastes လုိ႔ေခၚတဲ့ သဘာ၀အမႈုိက္သရုိက္ေတြပါပဲ။ သဘာ၀အမႈိက္သရုိက္ဆုိတာက အပင္အရြက္၊ အသီးအႏွံပုတ္သုိးမႈစတဲ့ အရာေတြျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလုိအမႈုိက္ေတြကုိ က်ေနာ္တုိ႔နည္းလမ္း ရွစ္ခုေလာက္နဲ႔ စီမခံခန္႔ခြဲႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီေနရာမွာ အသုံးမ်ားတဲ့ နည္းလမ္းသုံးခုကိုပဲ တင္ျပပါ့မယ္။
**ကၽြင္းတူးျမဳပ္နည္း (Landfills)**
ကၽြင္းတူးျမဳပ္တာကုိ ႏုိင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားသုံးတဲ့ အေလ့အထျဖစ္ပါတယ္။ ေနရာက်ယ္တဲ့ ၾသစေတ်းလ်လိုႏုိင္ငံေတြမွာ ဒီနည္းလမ္းက အသုံး၀င္ပါတယ္။ ေနရာက်ဥ္းတဲ့ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံလုိေနရာမ်ဳိးမွာေတာ့ အသုံးမ၀င္ပါဘူး။ လူေတာင္ေနစရာမရွိတာ အမႈိက္ဆုိရင္ပိုဆုိးေပါ့။ ဆုိေတာ့ ဂ်ပန္က တျခားနည္းလမ္းကုိ စဥ္းစားပါတယ္။
ကၽြင္းတူးျမဳပ္နည္းကေတာ့ ကၽြင္းအႀကီးတခုကုိတူးရပါတယ္။ တူးၿပီးရင္ အမႈိက္ေတြကုိ စုပုံထည့္ရတယ္လုိ႔ အလြယ္တကူနားလည္ႏုိင္ပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္ အမႈိက္ေတြကုိ စုပုံထည့္ၿပီးတာနဲ႔ ၿပီးေရာလား။ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ လူေတြကုိ မထိႏုိင္ဘူးလား။ အေျဖကေတာ့ ဒီေနရာမွာ ထိႏုိင္ပါတယ္။
ဘယ္လုိထိႏုိင္လဲဆုိေတာ့ အမႈိက္ေတြထဲကေန မီသိမ္းဓာတ္ေငြ (Metane Gas) ထြက္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီဓာတ္ေငြ ့က ႔အမႈိက္ပုံကေန ေန႔ေရာညပါထြက္ပါတယ္။ အမႈိက္ပုံနားမွာ ရွိတဲ့လူေတြ၊ အပင္ေတြ၊ အေကာင္ေတြကုိထိခုိက္ေစပါတယ္။ ယားယံတဲ့ေရာဂါ၊ ကင္ဆာေရာဂါေတြကုိ ျဖစ္ေစပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အေရျပားေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ အမႈိက္ပုံကေန အန႔ံဆုိးေတြလည္း ရႏုိင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အမႈိက္ေတြဟာ ၾကာလာတဲ့အခါမွာ ပုပ္သုိးေဆြးေျမ့ၿပီး အရည္ေပ်ာ္ၾကပါတယ္။ အဲဒိအရည္ေတြဟာ အဆိပ္ေရေတြျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေျမေအာက္ေရထဲအထိ စိမ့္၀င္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အမႈိုက္က်င္းနားမွာရွိတဲ့ ေရတြင္း၊ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္အုိင္ေတြက ေရေတြကုိ ေသာက္သုံးမိတဲ့အခါမွာေတာ့ ျဖစ္လာမဲ့ဆုိးက်ဳိးကုိ မိမိဘာသာစဥ္စားၾကည့္လုိ႔ရပါတယ္။ ဒါဟာ ညစ္ညမ္းေရျဖစ္ပါတယ္။ အဆိပ္ေရလုိ မေသာက္သင့္တဲ့ေရျဖစ္ပါတယ္။
**ဒါဆုိရင္ ေရာဂါမရေအာင္ က်င္းကို ဘယ္လုိတူးမလဲ**
အမႈိက္ထည့္ဖုိ႔ က်င္းတခုကုိ တူးတယ္ပဲထားပါစုိ႔။ ၿပီးရင္ စက်င္ေက်ာက္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဂ၀ံေက်ာက္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရမစိမ့္ႏုိင္တဲ့ ေက်ာက္သားတခုကုိ ေအာက္မွာခံေပးရပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ က်င္းေအာက္ေျခနဲ႔ ပတ္ပတ္လည္မွာ ပလက္စတစ္အထူစားကုိ ခံထားေပးရပါတယ္။ လုပ္ရတဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္က အမႈိက္ကေနထြက္တဲ့ ေရပုပ္ေရညစ္ေတြက ေျမႀကီးထဲကုိ စိမ့္မ၀င္ႏုိင္ေအာင္လုိ႔ပါ။ ေျမႀကီးထဲကေန ေျမေအာက္ေရထဲကုိလည္း မေရာက္ႏုိင္ပါဘူး။
ဒီအဆင့္ၿပီးသြားရင္ အမႈိက္ေတြကုိ က်င္းထဲမွာထည့္လုိ႔ရပါၿပီ။ အမႈိက္ထည့္ၿပီးလုိ႔က်င္းျပည့္တဲ့အခါမွာ အေပၚကေနေျမႀကီးေတြကုိ ခပ္ထူထူျပန္အုပ္ရပါတယ္။ ၿပီးရင္ေတာ့ အမႈိက္ေပၚမွာ အပင္ႀကီးေတြစုိက္ပ်ဳိးရပါတယ္။
ဒီလုိစနစ္ကုိ ၿမိဳ ့ေတာ္စည္ပင္က အဓိကအေကာင္အထည့္ေဖာ္ရပါတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆုိေတာ့ ေငြကုန္ေၾကးက်မ်ားသလို၊ လူေတြအတြက္လည္း အက်ဳိးရွိေစပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ အမႈိက္ပုံကေန ထြက္တဲ့ Methane Gas ကုိပိုက္နဲ ့စုပ္ၿပီး၊ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္လုိ႔ရပါတယ္။ ၾသစေတ်းလ်ႏုိင္ငံမွာဆုိရင္ အမိႈက္ပုံမွာလာၿပီးအမႈိက္ပစ္ခ်င္သူေတြဟာ ပိုက္ဆံေပးရပါတယ္။ အမႈိက္တတန္ကုိ ေစ်းႏႈံးဘယ္ေလာက္ဆုိေတာ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ တခ်ဳိ ႔အမႈိက္ေတြကုိ ျပန္ၿပီး သုံးစြဲပါတယ္။ ဥပမာ ထုိင္ခုံအေဟာင္း၊ ေရခဲသေတၱာအေဟာင္းေတြကုိ Recycling ျပန္လုပ္ေပးပါတယ္။ သူတုိ႔အမႈိက္ပုံက အမႈိက္ပုံနဲ႔မတူဘူး။ ဘာနဲ႔တူသလဲဆုိရင္ ေစ်းေရာင္းတဲ့ေစ်းတန္းလုိျဖစ္ေနပါတယ္။ ၀ယ္တဲ့သူနဲ႔ေရာင္းတဲ့သူနဲ႔စည္ကားေနလုိ႔ပါ။ အမႈိက္ေတြကလည္း လူနဲ႔သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကုိ မထိခုိက္ေအာင္ အတက္ႏုိင္ဆုံးစီမံခန္႔ခြဲတာဆုိေတာ့ ေတာ္ေတာ္အက်ဳိးထူးပါတယ္။
ဒီလုိဥပမာကို က်ေနာ္တုိ႔ တုိင္းျပည္နဲ ့ထုိင္းႏုိင္ငံမွာ က်ေနာ္ေလ့လာၾကည့္ပါတယ္။ မေလးရွားမွာလည္း ဒီလုိဥပမာကိုမေတြ႔ရေသးဘူး။ ေလ့လာမႈ မျပည့္စုံလုိ႔လားေတာ့မသိဘူး။ ဒီႏုိင္ငံေတြမွာ အမႈိက္ေတြကုိ စုံပုံၿပီး ဒီအတုိင္းထားတာပဲေတြ႔ရပါတယ္။ က်ီးထုိးထုိးလဒကိုက္ကိုက္ ဂရုစုိက္မႈ ကင္းမဲ့ၾကတယ္။ အမႈိက္ပုံေဘးမွာ ေခြးေကာ၊ ခေလးေကာစုံလို႔။ လူေတြက အမႈိက္ပုံနားမွာ ေနတဲ့သူကေန၊ ကစားသူက ကစား။ စုံေနတာပဲ။ အဓိကေျပာခ်င္တာက အစုိးရေတြမွာ အမႈိက္စြန္႔ပစ္တာကုိ ေကာင္းေကာင္းစီမံခန္႔ခြဲႏုိင္တယ္ဆုိရင္ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္အက်ဳိးရွိေစပါတယ္။ နံပါတ္တစ္အခ်က္အမႈိက္ပုံကေန ၀င္ေငြရရွိပါတယ္။ နံပါတ္ႏွစ္အခ်က္က သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ နဲ႔ လူေတြရဲ ႔က်န္းမာေရးကို ကာကြယ္ေပးေစပါတယ္။
**အမႈိက္ေတြကုိမီးရႈိ ႔ဖ်က္ဆီးျခင္း (Incineration)**
က်ေနာ့္အိမ္ေနာက္ေဖးမွာ အမႈိက္လွဲၿပီးရင္ က်ေနာ္တုိ႔မီးရႈိ ႔ပါတယ္။ ဒါက လူတစ္ဦးခ်င္းစီကိစၥပါ။ ရန္ကုန္ၿမိဳ ႔လုိေနရာမ်ဳိးမွာ အမႈိက္ေတြမ်ားလာရင္ မီးရႈိဖုိ႔အတြက္ စက္ရုံအႀကီးႀကီးတခုလုိပါတယ္။ မီးရႈိ ႔တဲ့အခါမွာ အပူေငြ႔ရပါတယ္။ အပူေငြ႔ကေန လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားဓာတ္ယူလုိ႔ရပါတယ္။ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံကုိၾကည့္ပါ။ ဂ်ပန္ေတြဟာ ေနရာက်ဥ္းေတာ့ ဒီနည္းလမ္းကုိပဲသုံးပါတယ္။ သူတုိ႔အတြက္ တခုတည္းေသာ အေကာင္းဆုံးနည္းလမ္းျဖစ္လုိ႔ပါ။ အမႈိက္ေတြကုိ မီးရႈိ ႔ဖ်က္ဆီးျခင္းနည္းလမ္းမွာလည္း အားနည္းခ်က္အားသာခ်က္ရွိပါတယ္။ အားသာခ်က္ကေတာ့ လွ်ပ္စစ္မီးရႏုိင္တယ္။ အားနည္းခ်က္ကေတာ့ မီးရႈိ ႔တဲ့အခါမွာ ကာဗြန္ဒုိင္ေအာက္ဆုိက္အပါအ၀င္ အဆိပ္ရွိတဲ့ဓာတ္ေငြ ့ေတြဟာ ေလထဲကို ပ်ံ ့ေစပါတယ္။ လူေတြက ရႈမိရင္အနည္းဆုံးေတာ့ အဆုပ္ထဲကုိေရာက္ၿပီး ၾကာရင္အဆုပ္ေရာဂါျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကုိ ႏုိင္ငံေတာ္တာ္မ်ားမ်ားမသုံးၾကပါဘူး။ အဓိကအခ်က္ကေတာ့ ေစ်းႀကီးလုိ႔ပါတဲ့။
**ျပန္လည္အသုံးျပဳျခင္းနဲ႔ ေျမေဆြးျပဳလုပ္ျခင္း** (Recycling and Biological reprocessing)
မဲ့ေဆာက္အမႈိက္ပုံ၊ ပုဇြန္ေတာင္အမႈိက္ပုံကိုၾကည့္ပါ။ ဒီလုိပုံစံကုိေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကုိ ကမၻာေပၚရွိအစုိးရေတြကသုံးစြဲဖုိ႔ကုိ အဓိကတုိက္တြန္းပါေနပါတယ္။ သဘာ၀သယံဇာတေတြကို ခ်ဳိးၿခံေခၽြတာတဲ့အေနနဲ႔ပါ။ အမႈိက္ပုံကေန ပလက္စတစ္၊ ေကာ္ခြက္၊ သံတုိသံစေတြကုိေကာက္ၿပီး အမ်ဳိးမ်ဳိးျပန္လည္သုံးစြဲႏုိင္ေတာ့ မဲ့ေဆာက္အမႈိက္ပုံမွာ ျမန္မာေတြစုံပုံေနၾကရၿပီေပါ့။ ၿပီးရင္ အမႈိက္ပုံကေျမေဆြးျဖစ္သြားေတာ့ လွည္းတစ္စီးကုိ ဘယ္ေလာက္ဆုိၿပီးေရာင္းစားႏုိင္ျပန္ေရာ။ ေတာ္ေတာ္အလုပ္ျဖစ္တဲ့နည္းလမ္းပါ။ ဒါေမပဲ့ အထက္က ေျပာတဲ့ က်န္းမာေရးနဲ႔ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ေရရွည္မွာ ထိခုိက္ႏုိင္ပါတယ္။
**က်န္းမာေရးကိစၥ ႏွင့္ သဘာ၀တ္ပတ္ ၀န္းက်င္**
အမႈိက္ပုံနားမွာ ေနတဲ့လူေတြဟာ တကယ့္ကုိအံ့ၾသဖုိ႔ေကာင္းပါတယ္။ အနံ ့ကဆုိး၊ ေနရထုိင္ရတာ ညစ္ပတ္၊ ဒီလုိအေျခအေနကုိ အံႀကိတ္ၿပီး ဘ၀အတြက္ရုန္းကန္လႈပ္ရွားေနတဲ့ျမန္မာႏုိင္ငံက လူသားဆုိတဲ့ လူသားမဟုတ္တဲ့လူေတြကုိအထူးသနားမိတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီလုိေရးျဖစ္သြားတာပါ။
ဒီေနရာမွာ က်န္းမာေရးကိစၥကုိ အထူးေျပာခ်င္ပါတယ္။ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကိစၥကေတာ့ အထက္က Landsfiills မွာ ပါသြားၿပီးျဖစ္တဲ့အတြက္ ထပ္ၿပီးမေဆြးေႏြးေတာ့ပါ။
အမႈိက္ေတြကိုစုပုံတာဆုိေတာ့ အမႈိက္ေပါင္းစုံပါႏုိင္ပါတယ္။ စားကၽြင္းစားက်န္၊ ဓာတုေဗဒပစၥည္း၊ ပုိးသတ္ေဆး၊ ေဆးထုိးအပ္စတဲ့ အႏၱရာယ္ရွိတဲ့အမႈုိက္ေပါင္းစုံရွိႏုိင္ပါတယ္။ ဒီလုိ ေဘးအႏၱရာယ္က ခ်က္ခ်င္းျဖစ္လာၿပီး၊ ခ်က္ခ်င္းေပ်ာက္သြားတာမဟုတ္တဲ့အတြက္ အထူးသတိထား ကုိင္တြယ္ၾကေစခ်င္ပါတယ္။ ျဖစ္ႏုိင္ရင္ အမႈိက္ေတြကို ဒီလုိစုံပုံထားၿပီး ျဖစ္ကတက္ဆန္းထားတာ မေကာင္းပါဘူး။
က်ေနာ့္သံသယက မဲ့ေဆာက္ကျမဴနီစပယ္ဟာ ျမန္မာေတြကုိ ေခြးလုိသေဘာထားလုိ႔ ဒီလုိဖန္တီးေနတာလုိ႔ပဲ ယူဆပါတယ္။ ျဖစ္ႏုိင္ရင္ ကုိယ့္ျမန္မာေတြအေနနဲ႔ အမႈိက္ပုံနားက ျမန္မာေတြကုိ အျမန္ဆုံးကယ္တင္ၾကေစခ်င္ပါတယ္။ ဒီျပသနာက လက္ရွိအမႈိက္ပုံေဘးက မ်ဳိးဆက္တင္မကပါ....သူတုိ႔ေမြးလာတဲ့ခေလးေတြအထိသက္ေရာက္မႈႀကီးပါတယ္။ မဲ့ေဆာက္အမႈိက္ပုံကိစၥက ကမၻာေပၚမွာ တခုတည္းေသာ မသိက်ဳိးကၽြန္ျပဳမႈ နဲ႔ Duty of Care မရွိမႈကို ျပတာပဲ။ ဒီလုိ Case Study ကုိ တျခားႏုိင္ငံေတြမွာ ရွာၾကည့္ပါ။ ဘယ္ႏုိင္ငံမွ ဒီလုိမရွိပါဘူး။ အဓိကတာ၀န္ရွိတဲ့သူက ထုိင္းအာဏာပုိင္ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကိစၥက မဲ့ေဆာက္ကျမဴနီစပယ္မွာတာ၀န္ရွိသလုိ၊ အတုိက္အခံအင္အားစုမွာလည္း တာ၀န္ရွိပါတယ္။ ကမၻာကုိ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ေအာ္ေပးသင့္ပါတယ္။ ဘယ္လုိနည္းနဲ႔မွ အမႈိက္ပုံႀကီးကုိ မွီခုိျပဳၿပီး ေနထုိင္ခြင့္မရွိရပါဘူး။ ဒါက ႏုိင္ငံတကာ ဥပေဒတခုျဖစ္ပါတယ္။ အဓိက လူသားျဖစ္တယ္ဆုိတဲ့ ကိစၥကုိ စဥ္စားၾကပါ။ အမႈိက္ပုံနားကဟာေတြက လူေတြျဖစ္ပါတယ္..ေခြးေတြမဟုတ္ပါဘူး။
**ကုိးကား-
1) http://en.wikipedia.org/wiki/Waste_management
2) Tarmalar Park Australia
3) Japan's Waste management
4) Lecture Note
**ေရးသားသူ - ဘုန္းေက်ာ္ **
WWW.phonekyaw.blogspot.com
No comments:
Post a Comment