**အိႏၵိယမဟာယာနဗုဒၶဘာသာသမိုင္း အႏွစ္ခ်ဳပ္သံုးသပ္ခ်က္**
ဘီစီ (၂) ရာစုခန္႔တြင္ အစပ်ိဳးခဲ႔လွ်က္ ေအဒီ (၂) ရာစုတြင္ အထင္အရွားေပၚထြန္းလာခဲ႔ေသာ အိႏၵိယမဟာယာန ဗုဒၶဘာသာ သည္ ႏွစ္ေပါင္း (၁၀၀၀) ခန္႔ တိုးတက္ထြန္းကားခဲၿပီးေနာက္တြင္ အမ်ိဳးမ်ိဳးအဖံုဖံုေသာ အတြင္းရန္အျပင္ရန္ တို႔ေၾကာင္႔ခ်ဳပ္ၿငိမ္းခဲ႔ ရေလသည္။ အိႏၵိယ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ ႏွစ္ေပါင္း (၁၀၀၀) သမိုင္း ကို အႏွစ္ခ်ဳပ္သံုးသပ္ၾကည္႔ပါလွ်င္ ေအာက္ပါ အခ်က္မ်ားကို ေတြ႕ရေပမည္။
(၁) မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ ရွင္ေတာ္ဗုဒၶ ထြန္းၿငိေတာ္မူခဲ႔ေသာ သစၥာအလင္းေရာင္ ကို ေထာင္စုႏွစ္တစ္ခုတိုင္ အိႏၵိယျပည္ေျမေပၚ၌ ဆက္လက္ထြန္းလင္းေတာက္ပေစႏိုင္ခဲ႔သည္။ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာ သည္ သာသနာျပဳမင္းမ်ား မရွိသည္႔ေနာက္ ဘီစီ (၂) ရာစု၀န္းက်င္တြင္ အိႏၵိယျပည္ေျမေပၚ၌ ဆက္လက္မေတာက္ပႏိုင္ေတာ႔ပဲ မ်ားစြာ အားေလွ်ာ႕ခဲ႔သည္။ ရွင္မဟိႏၵ အမွဴးျပဳေသာ သာသနာျပဳရဟန္းေတာ္မ်ားစြာ၏ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈေၾကာင္႔ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာ သည္ သီဟိုဠ္ကၽြန္းႏွင္႔ အျခားအေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဓမၼလင္းေရာင္ျခည္ ကို ေဆာင္ႏိုင္ခဲ႔ေပသည္။ အိႏၵိယျပည္ေျမေပၚ၌ ဆက္လက္က်န္ရစ္ေသာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ ရံဖန္ရံခါ သာသနာျပဳမင္းမ်ား ႏွင္႔ ႀကံဳေတြ႕ခဲ႔ရသလို ဗုဒၶဘာသာ ကို ႏွိပ္စက္ဖ်က္ဆီးေသာ မင္းဆိုးမင္းညစ္မ်ား၏ ဓါးထက္မႈ ကိုလည္းခံခဲ႔ရသည္။ သီဟိုဠ္ကၽြန္းႏွင္႔ အျခားအေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ားတြင္ သာသနာျပဳမင္းမ်ား ႏွင္႔ အဆက္မျပတ္ ႀကံဳေတြ႕ကာ ခ်ီးေျမာက္ေထာက္ပံ႕မႈေၾကာင္႔ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာ သည္ မ်ားစြာစည္ပင္တိုးတက္ခဲ႔ခ်ိန္တြင္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ ျဗဟၼဏပညာရွိပ႑ိတမ်ား၏ ထိုးႏွက္ေ၀ဖန္မႈကို အလူးအလဲခံစားခဲ႔ရပံုေပၚသည္။
ျဗဟၼဏဘာသာ ႏွင္႔ အၿပိဳင္ သာသနာျပဳ ရင္း မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ အေပၚယံေၾကာသေဘာ အရ မိမိ၏ ၿပိုင္ဘက္ႏွင္႔ တစ္ျဖည္းျဖည္း ဆင္တူလာခဲ႔သည္ကို ေတြ႕ရ၏။ ယင္းအခ်က္သည္ပင္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ အတြက္ အားနည္းခ်က္ျဖစ္ေစခဲ႔သည္ကို သမိုင္းအရ ေတြ႕ရပါသည္။
(၂) မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ အိႏၵိယျပည္၏ ပညာေရး ႏွင္႔ ဘာသာေရးဒႆနပညာရပ္ မ်ား ကို မ်ားစြာ တိုးတက္ေစ ခဲ႔ သည္။ အထက္တြင္ ေရးသားေဖၚျပခဲ႔ၿပီးေသာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းတိုက္ႀကီးမ်ား အစီအရီ ေပၚထြန္းခဲ႕ျခင္းက ဤအခ်က္ ကို မီးေမာင္းထိုးျပ ေနေလသည္။ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ဆိုင္ရာ သုတၱန္မ်ား ကို အဖြင္႔ အ႒ကထာဋီကာမ်ား ေရးသားျပဳစုဖြင္႔ဆိုေတာ္မူခဲ႔ၾကေသာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ေဗာဓိသတၱရဟန္းေတာ္မ်ားစြာ ၏ အလြန္ႀကီးမားေသာ ဥာဏ္ပညာႏွင္႔ ဇြဲလံု႔လ ၀ီိရိယ တို႔ေၾကာင္႔ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ တိုးတက္ပြင္႔လန္းခဲ႔ ရသည္ဟုဆိုလွ်င္ မွားအံ႔မထင္ေပ။ နာဂဇၨဳန၊အရိယေဒ၀၊ အသဂၤ၊ ၀သုဗႏၶဳ၊ ဗုဒၶပါလိတ၊ ဘာ၀၀ိေ၀က၊ စႏၵကိတၱိ၊ ဒိႏၷာဂ၊ ဓမၼကိတၱိ၊ သႏၱိေဒ၀၊သႏၱရကၡိတ စသည္႔ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ေဗာဓိသတၱရဟန္းေတာ္မ်ားစြာ တို႔၏ အမည္နာမ မ်ားသည္ အိႏၵိယျပည္၏ ပညာေရး ႏွင္႔ ဘာသာေရးဒႆနပညာရပ္ ဆိုင္ရာ သမိုင္းေက်ာက္သားျပင္ထက္ ကမၺည္းတင္ႏိုင္ခဲ႔ေသာ အမည္နာမ မ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။ ျဗဟၼဏဘာသာ သည္ပင္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ႏွင္႔ တိုးတိုက္ထိေတြ႕ အားၿပိဳင္ခဲ႔မႈ မ်ားေၾကာင္ ႔ မ်ားစြာ ေျပာင္းလဲခဲ႔ရပါသည္။ ရွန္ကာရာစာရိယ ကဲ႔ သို႔ေသာ ေ၀ဒႏၱပညာရွင္ မ်ိဳးုသည္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ အေထာက္အပံ႕ေက်းဇူးမရွိပဲ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္စရာ အေၾကာင္းမရွိေပ (ရွန္ကာရာစာရိယ ကို ျဗဟၼဏဘာသာ၀င္ေယာင္ေဆာင္ထားေသာ ဗုဒၶ၀ါဒီ ဟု စြပ္စြဲခဲ႔ၾကသည္ကို ေထာက္၍ ဤ အခ်က္ မွန္ကန္ေၾကာင္း သိႏိုင္ပါ၏)
ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာသည္ ျမတ္ဗုဒၶ ေပးခဲ႔ေသာ ဓမၼအေမြကို အထိခိုက္အပြန္းပဲ႕မခံပဲ ထိန္းသိမ္းေစာင္႔ေရွာက္ ႏိုင္ခဲ႔ သည္ဟုဆိုပါလွ်င္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ ျမတ္ဗုဒၶ ေပးခဲ႔ေသာ ဓမၼအေမြကိုအရင္းတည္၍ ဆပြားတိုးတက္ ျပည္႕စံုေအာင္ ထူေထာင္ခ်ဲ႕ထြင္ႏိုင္ခဲ႔သည္ ဟု ဆိုရမည္ျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္သည္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ၏ ဒႆနအျမင္ ႏွင္႔ ဓမၼ က်င္႕စဥ္မ်ား အေၾကာင္း ဆက္လက္ေလ႕လာလွ်င္ ပိုမို၍ ပီျပင္ထင္ရွားလာေပလိမ္႔မည္။
(၃) မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ လႈပ္ရွားမႈ ေၾကာင္႔ ဗုဒၶဘာသာ သည္ သာမန္ ကမၼ႒ာန္းအေျချပဳဘာသာတရား (Yogic/Ascetic Religion) အျဖစ္မွ လူအမ်ားႏွင္႔သက္ဆိုင္ေသာ ေလာကီလြန္ဘာသာတရားႀကီးတစ္ခု (Transcendental/Theistic Religion) အျဖစ္သို႔ ေရာက္ရွိခဲ႔ေလသည္။ အိႏၵိယျပည္ အေနာက္ေျမာက္ပိုင္းေဒသတြင္ ဂရီဘုရင္ခံမ်ား အုပ္စိုးခဲ႕ခ်ိန္က စ၍ ဂႏၶာရတိုင္း တြင္ ဗုဒၶ ရုပ္ပြားဆင္းတုမ်ား စတင္ ထုလုပ္ကိုးကြယ္ခဲ႔ၾကေလသည္။ ရွင္ေတာ္ဗုဒၶ၏ ဘ၀ျဖစ္ေတာ္စဥ္ ႏွင္႕တကြ ဇာတကစာေပ အ၀ဒါနစာေပ တို႔ သည္ ပန္းပု ပန္းခ်ီ ျပဇာတ္စာေပ အႏုပညာရွင္ တို႕ ကို ဆြဲေဆာင္ခဲ႔၏။
မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ၀င္ အႏုပညာရွင္တို႔၏ ဖန္တီးမႈ လက္ရာေၾကာင္႕ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ဆိုင္ရာအယူအဆမ်ား သည္ သာမန္ျပည္သူမ်ား အတြင္းသို႔ နက္ရိႈင္းစြာ စိမ္႔၀င္ပ်ံ႕ႏွံ႕ခဲ႔ပါသည္။ ေစတီတည္ထားကိုးကြယ္မႈ ဗုဒၶရုပ္ပြားဆင္းတု ေတာ္မ်ား ေဗာဓိသတၱရုပ္ပြားေတာ္မ်ား ထုလုပ္မႈေၾကာင္႔ ပဋိမာသိပၸံပညာ (Buddhist Iconongraphy) လည္း မ်ားစြာ တိုးတက္ခဲ႔ေလသည္။ ေစတီတည္ထားကိုးကြယ္မႈ ဗုဒၶပြားဆင္းတုေတာ္မ်ား ေဗာဓိသတၱရုပ္ပြားေတာ္မ်ား ထုလုပ္ကိုးကြယ္မႈသည္ ျဗဟၼဏဘာသာ၀င္မ်ား အၾကားတြင္ပင္ ထိုးေဖါက္ကာ ဟိႏၵဴနတ္ကြန္းမ်ား နတ္ေဒ၀တာ ရုပ္ပြားဆင္းတုမ်ား ကို ထုလုပ္ကိုးကြယ္ၾကေလသည္။
ဤသို႔ ေသာ ရုပ္ပြားတင္းတုမ်ား ကိုးကြယ္ျခင္းႏွင္႔ သာသနိကအေဆာက္အအံုမ်ား ေဆာက္လုပ္ႏိုင္ခဲ႔ျခင္းေၾကာင္႔ ဗုဒၶဘာသာ၏ ခက္ခဲနက္နဲေသာ ဓမၼသေဘာမ်ားတြင္ ဥာဏ္ျဖင္႔ မသက္၀င္ မထိုးထြင္းႏိုင္ေသာ ဥပသကာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႔ အတြက္ ဘာသာေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ တက္တက္ၾကြၾကြ ပါ၀င္ခြင္႕ ရခဲ႕သည္။ သာသနာ႕ ဒါယကာခံယူၾကေသာ မင္းမ်ား အေနႏွင္႔ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာက္ရွိ ရာတြင္ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားေသာ သာသနိကအေဆာက္အအံုမ်ား ေဆာက္လုပ္ႏိုင္ခဲ႕ ၾကေလသည္။ ဘာမီယန္ေဒသ မွ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ႀကီး ဂ်ာဗားကၽြန္းမွ ေဗာေရာဗုေဓါ ပုထိုးေတာ္ႀကီး အိႏိၵယႏိုင္ငံမွ အာဂ်န္တာ ႏွင္႕ ဧလိုရာ လိုဏ္ဂူႀကီးမ်ားမွ နံရံေဆးေရးလက္ရာမ်ား ကို ၾကည္႔လွ်င္ ထိုအခ်က္သည္ အလြန္ထင္ရွားေနပါသည္။
(၄) မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ထြန္းကားလာခဲ႔ျခင္းသည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရး ႏွင္႔ လူမႈေရး အယူအဆမ်ား အေပၚမ်ားစြာ လြမ္းမိုးခဲ႔ သည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ မူလဗုဒၶ၀ါဒ သည္ အိႏိၵယ ေျမာက္ပိုင္းမွ ဂဏ ဒီမိုကရက္တစ္ ႏိုင္ငံ ငယ္ေလးမ်ား၏ မိုဒယ္ အတိုင္း နမူနာယူၿပီး သံဃအဖြဲ႕အစည္းကို ထူေထာင္ခဲ႔ သည္႕ အျပင္ ရွင္ေတာ္ ဗုဒၶ က အဖြဲ႔အစည္းတို႔ မဆုတ္ယုတ္ေၾကာင္း အပရိဟာနိယတရား (၇) ပါး ကို ေဖၚထုတ္ခဲ႔ သည္။ မိမိ ၏ သံဃအဖြဲ႕အစည္း သည္လည္း မဆုတ္ယုတ္ေၾကာင္း အပရိဟာနိယတရား (၇) ပါး ကို က်င္႕သံုးၾကလွ်င္ သာသနာ အဓြန္႔ရွည္စြာ တည္ႏိုင္ေၾကာင္း ေဟာၾကားခဲ႕သည္။ မူလဗုဒၶ၀ါဒ သည္ သီလ ျဖဴစင္မႈ ကို အေျခခံေသာ ဒါနအားျဖင္႔ ပိုင္ဆိုင္မႈ ကို မွ်ေ၀ခံစားေသာ အဆင္႔ျမင္႔လူ႕ေဘာင္အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု ၏ စံနမူနာ ကို ျပသခဲ႔ သည္။ ႏိုင္ငံေရး ႏွင္႔ လူမႈေရး က႑မ်ား တြင္
ရာဇဓမၼ (၁၀) ပါး ႏွင္႔ အတူ ႏိုင္ငံ အာဏာစီးဆင္းပံု ကို အမ်ားတင္ေျမာက္သည္႕ သမၼတ မင္း စနစ္ အစျပဳပံု ကို ညြန္ျပခဲ႔ ျခင္း အားျဖင္႔ ျဗဟၼဏ၀ါဒ ၏ ဇာတ္ (၀ဏၰ) ခြဲျဖားေရး၀ါဒ ကို ထိုးႏွက္ခဲ႔ သည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ မဂၤလသုတ္ သဂၤါေလာ၀ါဒသုတ္ စသည္တို႕တြင္ လူမႈေရး လမ္းညြန္ခ်က္မ်ား ကို ညြန္ျပခဲ႔ ရာ ေနာက္ပိုင္ေခတ္ နီတိ သွ်တၱရ က်မ္းမ်ား ကို လႊမ္းမိုးခဲ႕ေလသည္။
အမၺတၱသုတ္တြင္ ျဗဟၼဏ အႏြယ္တို႕၏ ယုတ္ညံ႕ေသာ မ်ိဳးဆက္ အေၾကာင္း ကို ေဟာခဲ႔သည္႔ အျပင္ ေဒါဏပုဏၰား ကို ေဟာၾကားရာတြင္ ျဗဟၼဏ (၅) မ်ိဳး အေၾကာင္း ႏွင္႔ ေခတ္ၿပိဳင္ျဗဟၼဏ မ်ားသည္ အနိမ္႔ဆံုး အဆင္႔ ကို ပင္မမွီေၾကာင္း ေထာက္ျပခဲ႕သည္။ ထူးျခားေသာ အခ်က္မွာ ေမြးရာဇာတိအားျဖင္႔ လူသား၏ အလုပ္အကိုင္ကိုမသတ္မွတ္ပဲ မိမိ၏ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ရည္ေပၚ အေျခခံ၍ အလုပ္အကိုင္ အဆင္႕အတန္းကြဲျပားမႈ ကို သတ္မွတ္ေသာ အယူအဆ ကို ေဖၚထုတ္ခဲ႔ သည္။ ေရွးအက်ဆံုးေသာ မယ္ရစ္တိုကေရစီ (meritocracy) ေခၚ ေတာ္သူအုပ္စိုးေရး၀ါဒ ကို စတင္ခဲ႔သည္ဟုပင္ ဆိုႏိုင္ေလသည္။
ဆုန္ဂမင္းဆက္ ကို ထူေထာင္ခဲ႕ေသာ ပုရွမိၾတဘုရင္ကဲ႕သို႕ေသာျဗဟၼဏဇာတ္အႏြယ္၀င္မ်ားပင္ မင္းအျဖစ္ကို ရႏိုင္လာခဲ႔ ေကာတိလ် ၏ အတၳသွ်တၱရ ရုျဒဒါမန္ဘုရင္ ေရးထိုးေသာ ဂ်ဴနာဂါရွ္ေက်ာက္စာ မ်ား အရ ေအဒီ ၁၂ ရာစုထိ အခ်ိဳ႕ေသာ ျပည္နယ္မ်ားတြင္ အမ်ားတင္ေျမာက္သည္႕ သမၼတ မင္း စနစ္ က်င္႕သံုးဆဲျဖစ္ေၾကာင္း အေထာက္အထားမ်ား ေတြ႕ရ ပါသည္။
မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ ေဗာဓိသတၱပါရမီျဖည္႕ေသာလမ္းစဥ္ သည္ ဘုရင္မ်ားစြာ ကို ဘုရားေလာင္းမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ေစခဲ႔ၿပီး ႏိုင္ငံသားမ်ား ကို တရားႏွင္႔အညီ စီရင္အုပ္ခ်ဳပ္ေစႏိုင္ခဲ႕သည္။ မင္း အျဖစ္ တာ၀န္ယူရျခင္း သည္ ေဗာဓိသတၱပါရမီျဖည္႕ေသာလမ္းစဥ္ ၏ အသြင္ျဖစ္ေၾကာင္းခံယူခဲ႕ၾကသည္ ကို ေတြ႕ရသည္။ အေသာကမင္းႀကီးမွစ၍ ကနိရွက ကရိရွန ဗုဒၶဂုတၱ တထာဂတဂုတၱ နရသီဟဂုတၱဘာလဒိတ် ပုဏၰ၀ါမန္(မဂဓတိုင္း) ရာဇဘာတ (၀ဂၤတိုင္း) ရာဂ်၀ဒၶန ဟာရွ၀ဒၶန (ဌာေနသြာရ) ဒရူ၀ါေသန သီလဒိတ် (မာလႅ၀) ေမဃ၀ါဟန (ကသၼိရတိုင္း) သုဘာကရ (ၾသရိႆ) စေသာ မေရမတြက္ႏိုင္ေသာ မင္းအေပါင္းသည္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ လမ္းျပဦးေဆာင္မႈ ျဖင္႔ တိုင္းႏိုင္ငံ စည္ပင္ သာယာ၀ေျပာေအာင္ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ႔ၾကသည္႔အျပင္ သာသနာကိုလည္း မ်ားစြာ ေထာက္ပံ႔ခ်ီးေျမာက္ခဲ႔ၾကေလသည္။
အေသာကမင္းႀကီးလက္ထက္မွစ၍ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ဘုရင္မ်ားသည္ ေလာကေရး ႏွင္႔ ဓမၼေရးကို ခြဲျခားထားေသာ စံနစ္ႏွင္႕ ဘာသာေရး အယူ၀ါးေပါင္းစံု ကို တစ္ေျပးညီ သေဘာထားႀကီးစြာ မွ်တစြာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈကို စံျပေဖၚေဆာင္ သည္ကို ေတြ႕ ရသျဖင္႔ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ဘုရင္မ်ားသည္ ဘာသာေရးလြတ္လပ္ခြင္႔ ကို ေကာင္းစြာက်င္႔သံုးခဲ႕ၾကပံုရပါသည္။ ဘာသာေရး ႏွိပ္စက္သတ္ျဖတ္မႈမ်ားျပဳခဲ႕ေသာ ျဗဟၼဏဘုရင္ မင္းဆိုးမင္းညစ္မ်ား ကဲ႕သို႔ေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ဘုရင္ တစ္ပါးတစ္ေလမွ် အိႏိၵယႏိုင္ငံ၏သမိုင္းမွတ္တမ္းတြင္ မေတြ႕ ရသည္ကိုေထာက္ဆ၍ လြတ္လပ္ျခင္း မွ်တျခင္း ခ်စ္ၾကည္စြာ အတူတကြေနထိုင္ျခင္း အၾကမ္းမဖက္ျခင္း စေသာ တန္ဖိုးမ်ားမွာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ မဟာကရုဏာတန္ဖိုး ကို အေျခခံခဲ႕ေၾကာင္း ထင္ရွားေနပါသည္။
မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ အျမင္၌ သံဃာ အဖြဲ႕အစည္း ဟူသည္ အိမ္ရာမေထာင္ေသာ ရဟန္းေတာ္မ်ား ကိုသာ ဆိုသည္မဟုတ္ပဲ ရတနား(၃)ပါး ႏွင္႔တကြ ျမတ္ဗုဒၶ၏ အဆံုးအမ၌ တည္သူအားလံုး ပါ၀င္ ေၾကာင္း က်ယ္ျပန္႕စြာ အနက္ဖြင္႔ဆိုခဲ႔ေသာေၾကာင္႔ ဘာသာေရးယံုၾကည္မႈ ကို အေျခခံ၍ ေကာင္းျမတ္ေသာ လူ႕ေဘာင္ေလာက တည္ေထာင္ ႏိုင္ေၾကာင္း လက္ေတြ႕ျပသႏိုင္ခဲ႔ ပါသည္။
ေရွးေဟာင္း အိႏၵိယႏိုင္ငံမွ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ကြယ္ေပ်ာက္ခဲ႔ရျခင္းသည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ အတြက္ ႀကီးမာလွေသာ ဘာသာစာေပယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ဆံုးရႈံးမႈႀကီးတစ္ရပ္ျဖစ္သည္မွာ အမွန္ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ႔ေသာ္လည္း အိႏၵိယႏိုင္ငံ ျပင္ပတြင္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ၏ မ်ိဳးေစ႕မ်ား က ဆက္လက္ရွင္သန္ခဲ႔၏။ ေအဒီ(၁) ရာစုတြင္ တရုပ္ျပည္သို႔၎ ေအဒီ (၄) ရာစုတြင္ ကိုရီးယားျပည္သို႔၎ ေအဒီ (၆) ရာစုတြင္ ဂ်ပန္ျပည္သို႔၎ ေအဒီ (၇) ရာစုတြင္ အင္ဒိုနီးရွား (ဆုမားၾတား ႏွင္႔ဂ်ာဗား) သို႔၎ ေအဒီ (၈) ရာစုတြင္ တိဗက္သို႕၎ အသီးသီး ေရာက္ရွိ ခဲ႔ ေသာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ ဆိုင္ရာ တိုင္းျပည္ အသီးသီးမ်ား ေနာက္ခံအမ်ိဳးသားယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ႕မ်ားႏွင္႔ ေလွ်ာ္ညီစြာ ေပါင္းစပ္ဖြဲ႕စည္း လွ်က္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ အသြင္သစ္မ်ား ဖူးပြင္႔ေ၀ဆာ ထြက္ေပၚလာခဲ႔ေၾကာင္းေတြ႕ ရပါသည္။
(ဤတြင္ အိႏိၵယႏိုင္ငံတြင္ ေပၚထြန္းခဲ႔ေသာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္း ၿပီးဆံုးျခင္း သို႕ ေရာက္ပါၿပီ။ သည္းခံေစာင္႕စားဖတ္ရႈခဲ႕ေသာ မိတ္ေဆြအားလံုး ကို ေက်းဇူး အထူးတင္ရွိပါသည္။ ဆက္လက္၍ မိတ္ေဆြအားလံုး အတြက္ ဗဟုသုတအလို႔ငွာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ ဒႆနအယူ၀ါဒမ်ား ႏွင္႔ ပဋိပတၱိဓမၼက်င္႕စဥ္ မ်ား အေၾကာင္းကို ၎ အိႏိၵယႏိုင္ငံ ျပင္ပမွ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္း ကို၎ အလ်ဥ္းသင္႕သလို တင္ျပေပးပါဦးမည္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း။)
-- စုေဆာင္းတင္ျပသူ- လင္းထက္ေဆြ
**အိႏၵိယမဟာယာနဗုဒၶဘာသာသမိုင္း အႏွစ္ခ်ဳပ္သံုးသပ္ခ်က္**
ဘီစီ (၂) ရာစုခန္႔တြင္ အစပ်ိဳးခဲ႔လွ်က္ ေအဒီ (၂) ရာစုတြင္ အထင္အရွားေပၚထြန္းလာခဲ႔ေသာ အိႏၵိယမဟာယာန ဗုဒၶဘာသာ သည္ ႏွစ္ေပါင္း (၁၀၀၀) ခန္႔ တိုးတက္ထြန္းကားခဲၿပီးေနာက္တြင္ အမ်ိဳးမ်ိဳးအဖံုဖံုေသာ အတြင္းရန္အျပင္ရန္ တို႔ေၾကာင္႔ခ်ဳပ္ၿငိမ္းခဲ႔ ရေလသည္။ အိႏၵိယ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ ႏွစ္ေပါင္း (၁၀၀၀) သမိုင္း ကို အႏွစ္ခ်ဳပ္သံုးသပ္ၾကည္႔ပါလွ်င္ ေအာက္ပါ အခ်က္မ်ားကို ေတြ႕ရေပမည္။
(၁) မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ ရွင္ေတာ္ဗုဒၶ ထြန္းၿငိေတာ္မူခဲ႔ေသာ သစၥာအလင္းေရာင္ ကို ေထာင္စုႏွစ္တစ္ခုတိုင္ အိႏၵိယျပည္ေျမေပၚ၌ ဆက္လက္ထြန္းလင္းေတာက္ပေစႏိုင္ခဲ႔သည္။ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာ သည္ သာသနာျပဳမင္းမ်ား မရွိသည္႔ေနာက္ ဘီစီ (၂) ရာစု၀န္းက်င္တြင္ အိႏၵိယျပည္ေျမေပၚ၌ ဆက္လက္မေတာက္ပႏိုင္ေတာ႔ပဲ မ်ားစြာ အားေလွ်ာ႕ခဲ႔သည္။ ရွင္မဟိႏၵ အမွဴးျပဳေသာ သာသနာျပဳရဟန္းေတာ္မ်ားစြာ၏ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈေၾကာင္႔ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာ သည္ သီဟိုဠ္ကၽြန္းႏွင္႔ အျခားအေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဓမၼလင္းေရာင္ျခည္ ကို ေဆာင္ႏိုင္ခဲ႔ေပသည္။ အိႏၵိယျပည္ေျမေပၚ၌ ဆက္လက္က်န္ရစ္ေသာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ ရံဖန္ရံခါ သာသနာျပဳမင္းမ်ား ႏွင္႔ ႀကံဳေတြ႕ခဲ႔ရသလို ဗုဒၶဘာသာ ကို ႏွိပ္စက္ဖ်က္ဆီးေသာ မင္းဆိုးမင္းညစ္မ်ား၏ ဓါးထက္မႈ ကိုလည္းခံခဲ႔ရသည္။ သီဟိုဠ္ကၽြန္းႏွင္႔ အျခားအေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ားတြင္ သာသနာျပဳမင္းမ်ား ႏွင္႔ အဆက္မျပတ္ ႀကံဳေတြ႕ကာ ခ်ီးေျမာက္ေထာက္ပံ႕မႈေၾကာင္႔ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာ သည္ မ်ားစြာစည္ပင္တိုးတက္ခဲ႔ခ်ိန္တြင္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ ျဗဟၼဏပညာရွိပ႑ိတမ်ား၏ ထိုးႏွက္ေ၀ဖန္မႈကို အလူးအလဲခံစားခဲ႔ရပံုေပၚသည္။
ျဗဟၼဏဘာသာ ႏွင္႔ အၿပိဳင္ သာသနာျပဳ ရင္း မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ အေပၚယံေၾကာသေဘာ အရ မိမိ၏ ၿပိုင္ဘက္ႏွင္႔ တစ္ျဖည္းျဖည္း ဆင္တူလာခဲ႔သည္ကို ေတြ႕ရ၏။ ယင္းအခ်က္သည္ပင္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ အတြက္ အားနည္းခ်က္ျဖစ္ေစခဲ႔သည္ကို သမိုင္းအရ ေတြ႕ရပါသည္။
(၂) မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ အိႏၵိယျပည္၏ ပညာေရး ႏွင္႔ ဘာသာေရးဒႆနပညာရပ္ မ်ား ကို မ်ားစြာ တိုးတက္ေစ ခဲ႔ သည္။ အထက္တြင္ ေရးသားေဖၚျပခဲ႔ၿပီးေသာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းတိုက္ႀကီးမ်ား အစီအရီ ေပၚထြန္းခဲ႕ျခင္းက ဤအခ်က္ ကို မီးေမာင္းထိုးျပ ေနေလသည္။ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ဆိုင္ရာ သုတၱန္မ်ား ကို အဖြင္႔ အ႒ကထာဋီကာမ်ား ေရးသားျပဳစုဖြင္႔ဆိုေတာ္မူခဲ႔ၾကေသာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ေဗာဓိသတၱရဟန္းေတာ္မ်ားစြာ ၏ အလြန္ႀကီးမားေသာ ဥာဏ္ပညာႏွင္႔ ဇြဲလံု႔လ ၀ီိရိယ တို႔ေၾကာင္႔ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ တိုးတက္ပြင္႔လန္းခဲ႔ ရသည္ဟုဆိုလွ်င္ မွားအံ႔မထင္ေပ။ နာဂဇၨဳန၊အရိယေဒ၀၊ အသဂၤ၊ ၀သုဗႏၶဳ၊ ဗုဒၶပါလိတ၊ ဘာ၀၀ိေ၀က၊ စႏၵကိတၱိ၊ ဒိႏၷာဂ၊ ဓမၼကိတၱိ၊ သႏၱိေဒ၀၊သႏၱရကၡိတ စသည္႔ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ေဗာဓိသတၱရဟန္းေတာ္မ်ားစြာ တို႔၏ အမည္နာမ မ်ားသည္ အိႏၵိယျပည္၏ ပညာေရး ႏွင္႔ ဘာသာေရးဒႆနပညာရပ္ ဆိုင္ရာ သမိုင္းေက်ာက္သားျပင္ထက္ ကမၺည္းတင္ႏိုင္ခဲ႔ေသာ အမည္နာမ မ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။ ျဗဟၼဏဘာသာ သည္ပင္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ႏွင္႔ တိုးတိုက္ထိေတြ႕ အားၿပိဳင္ခဲ႔မႈ မ်ားေၾကာင္ ႔ မ်ားစြာ ေျပာင္းလဲခဲ႔ရပါသည္။ ရွန္ကာရာစာရိယ ကဲ႔ သို႔ေသာ ေ၀ဒႏၱပညာရွင္ မ်ိဳးုသည္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ အေထာက္အပံ႕ေက်းဇူးမရွိပဲ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္စရာ အေၾကာင္းမရွိေပ (ရွန္ကာရာစာရိယ ကို ျဗဟၼဏဘာသာ၀င္ေယာင္ေဆာင္ထားေသာ ဗုဒၶ၀ါဒီ ဟု စြပ္စြဲခဲ႔ၾကသည္ကို ေထာက္၍ ဤ အခ်က္ မွန္ကန္ေၾကာင္း သိႏိုင္ပါ၏)
ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာသည္ ျမတ္ဗုဒၶ ေပးခဲ႔ေသာ ဓမၼအေမြကို အထိခိုက္အပြန္းပဲ႕မခံပဲ ထိန္းသိမ္းေစာင္႔ေရွာက္ ႏိုင္ခဲ႔ သည္ဟုဆိုပါလွ်င္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ ျမတ္ဗုဒၶ ေပးခဲ႔ေသာ ဓမၼအေမြကိုအရင္းတည္၍ ဆပြားတိုးတက္ ျပည္႕စံုေအာင္ ထူေထာင္ခ်ဲ႕ထြင္ႏိုင္ခဲ႔သည္ ဟု ဆိုရမည္ျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္သည္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ၏ ဒႆနအျမင္ ႏွင္႔ ဓမၼ က်င္႕စဥ္မ်ား အေၾကာင္း ဆက္လက္ေလ႕လာလွ်င္ ပိုမို၍ ပီျပင္ထင္ရွားလာေပလိမ္႔မည္။
(၃) မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ လႈပ္ရွားမႈ ေၾကာင္႔ ဗုဒၶဘာသာ သည္ သာမန္ ကမၼ႒ာန္းအေျချပဳဘာသာတရား (Yogic/Ascetic Religion) အျဖစ္မွ လူအမ်ားႏွင္႔သက္ဆိုင္ေသာ ေလာကီလြန္ဘာသာတရားႀကီးတစ္ခု (Transcendental/Theistic Religion) အျဖစ္သို႔ ေရာက္ရွိခဲ႔ေလသည္။ အိႏၵိယျပည္ အေနာက္ေျမာက္ပိုင္းေဒသတြင္ ဂရီဘုရင္ခံမ်ား အုပ္စိုးခဲ႕ခ်ိန္က စ၍ ဂႏၶာရတိုင္း တြင္ ဗုဒၶ ရုပ္ပြားဆင္းတုမ်ား စတင္ ထုလုပ္ကိုးကြယ္ခဲ႔ၾကေလသည္။ ရွင္ေတာ္ဗုဒၶ၏ ဘ၀ျဖစ္ေတာ္စဥ္ ႏွင္႕တကြ ဇာတကစာေပ အ၀ဒါနစာေပ တို႔ သည္ ပန္းပု ပန္းခ်ီ ျပဇာတ္စာေပ အႏုပညာရွင္ တို႕ ကို ဆြဲေဆာင္ခဲ႔၏။
မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ၀င္ အႏုပညာရွင္တို႔၏ ဖန္တီးမႈ လက္ရာေၾကာင္႕ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ဆိုင္ရာအယူအဆမ်ား သည္ သာမန္ျပည္သူမ်ား အတြင္းသို႔ နက္ရိႈင္းစြာ စိမ္႔၀င္ပ်ံ႕ႏွံ႕ခဲ႔ပါသည္။ ေစတီတည္ထားကိုးကြယ္မႈ ဗုဒၶရုပ္ပြားဆင္းတု ေတာ္မ်ား ေဗာဓိသတၱရုပ္ပြားေတာ္မ်ား ထုလုပ္မႈေၾကာင္႔ ပဋိမာသိပၸံပညာ (Buddhist Iconongraphy) လည္း မ်ားစြာ တိုးတက္ခဲ႔ေလသည္။ ေစတီတည္ထားကိုးကြယ္မႈ ဗုဒၶပြားဆင္းတုေတာ္မ်ား ေဗာဓိသတၱရုပ္ပြားေတာ္မ်ား ထုလုပ္ကိုးကြယ္မႈသည္ ျဗဟၼဏဘာသာ၀င္မ်ား အၾကားတြင္ပင္ ထိုးေဖါက္ကာ ဟိႏၵဴနတ္ကြန္းမ်ား နတ္ေဒ၀တာ ရုပ္ပြားဆင္းတုမ်ား ကို ထုလုပ္ကိုးကြယ္ၾကေလသည္။
ဤသို႔ ေသာ ရုပ္ပြားတင္းတုမ်ား ကိုးကြယ္ျခင္းႏွင္႔ သာသနိကအေဆာက္အအံုမ်ား ေဆာက္လုပ္ႏိုင္ခဲ႔ျခင္းေၾကာင္႔ ဗုဒၶဘာသာ၏ ခက္ခဲနက္နဲေသာ ဓမၼသေဘာမ်ားတြင္ ဥာဏ္ျဖင္႔ မသက္၀င္ မထိုးထြင္းႏိုင္ေသာ ဥပသကာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႔ အတြက္ ဘာသာေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ တက္တက္ၾကြၾကြ ပါ၀င္ခြင္႕ ရခဲ႕သည္။ သာသနာ႕ ဒါယကာခံယူၾကေသာ မင္းမ်ား အေနႏွင္႔ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာက္ရွိ ရာတြင္ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားေသာ သာသနိကအေဆာက္အအံုမ်ား ေဆာက္လုပ္ႏိုင္ခဲ႕ ၾကေလသည္။ ဘာမီယန္ေဒသ မွ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ႀကီး ဂ်ာဗားကၽြန္းမွ ေဗာေရာဗုေဓါ ပုထိုးေတာ္ႀကီး အိႏိၵယႏိုင္ငံမွ အာဂ်န္တာ ႏွင္႕ ဧလိုရာ လိုဏ္ဂူႀကီးမ်ားမွ နံရံေဆးေရးလက္ရာမ်ား ကို ၾကည္႔လွ်င္ ထိုအခ်က္သည္ အလြန္ထင္ရွားေနပါသည္။
(၄) မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ထြန္းကားလာခဲ႔ျခင္းသည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရး ႏွင္႔ လူမႈေရး အယူအဆမ်ား အေပၚမ်ားစြာ လြမ္းမိုးခဲ႔ သည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ မူလဗုဒၶ၀ါဒ သည္ အိႏိၵယ ေျမာက္ပိုင္းမွ ဂဏ ဒီမိုကရက္တစ္ ႏိုင္ငံ ငယ္ေလးမ်ား၏ မိုဒယ္ အတိုင္း နမူနာယူၿပီး သံဃအဖြဲ႕အစည္းကို ထူေထာင္ခဲ႔ သည္႕ အျပင္ ရွင္ေတာ္ ဗုဒၶ က အဖြဲ႔အစည္းတို႔ မဆုတ္ယုတ္ေၾကာင္း အပရိဟာနိယတရား (၇) ပါး ကို ေဖၚထုတ္ခဲ႔ သည္။ မိမိ ၏ သံဃအဖြဲ႕အစည္း သည္လည္း မဆုတ္ယုတ္ေၾကာင္း အပရိဟာနိယတရား (၇) ပါး ကို က်င္႕သံုးၾကလွ်င္ သာသနာ အဓြန္႔ရွည္စြာ တည္ႏိုင္ေၾကာင္း ေဟာၾကားခဲ႕သည္။ မူလဗုဒၶ၀ါဒ သည္ သီလ ျဖဴစင္မႈ ကို အေျခခံေသာ ဒါနအားျဖင္႔ ပိုင္ဆိုင္မႈ ကို မွ်ေ၀ခံစားေသာ အဆင္႔ျမင္႔လူ႕ေဘာင္အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု ၏ စံနမူနာ ကို ျပသခဲ႔ သည္။ ႏိုင္ငံေရး ႏွင္႔ လူမႈေရး က႑မ်ား တြင္
ရာဇဓမၼ (၁၀) ပါး ႏွင္႔ အတူ ႏိုင္ငံ အာဏာစီးဆင္းပံု ကို အမ်ားတင္ေျမာက္သည္႕ သမၼတ မင္း စနစ္ အစျပဳပံု ကို ညြန္ျပခဲ႔ ျခင္း အားျဖင္႔ ျဗဟၼဏ၀ါဒ ၏ ဇာတ္ (၀ဏၰ) ခြဲျဖားေရး၀ါဒ ကို ထိုးႏွက္ခဲ႔ သည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ မဂၤလသုတ္ သဂၤါေလာ၀ါဒသုတ္ စသည္တို႕တြင္ လူမႈေရး လမ္းညြန္ခ်က္မ်ား ကို ညြန္ျပခဲ႔ ရာ ေနာက္ပိုင္ေခတ္ နီတိ သွ်တၱရ က်မ္းမ်ား ကို လႊမ္းမိုးခဲ႕ေလသည္။
အမၺတၱသုတ္တြင္ ျဗဟၼဏ အႏြယ္တို႕၏ ယုတ္ညံ႕ေသာ မ်ိဳးဆက္ အေၾကာင္း ကို ေဟာခဲ႔သည္႔ အျပင္ ေဒါဏပုဏၰား ကို ေဟာၾကားရာတြင္ ျဗဟၼဏ (၅) မ်ိဳး အေၾကာင္း ႏွင္႔ ေခတ္ၿပိဳင္ျဗဟၼဏ မ်ားသည္ အနိမ္႔ဆံုး အဆင္႔ ကို ပင္မမွီေၾကာင္း ေထာက္ျပခဲ႕သည္။ ထူးျခားေသာ အခ်က္မွာ ေမြးရာဇာတိအားျဖင္႔ လူသား၏ အလုပ္အကိုင္ကိုမသတ္မွတ္ပဲ မိမိ၏ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ရည္ေပၚ အေျခခံ၍ အလုပ္အကိုင္ အဆင္႕အတန္းကြဲျပားမႈ ကို သတ္မွတ္ေသာ အယူအဆ ကို ေဖၚထုတ္ခဲ႔ သည္။ ေရွးအက်ဆံုးေသာ မယ္ရစ္တိုကေရစီ (meritocracy) ေခၚ ေတာ္သူအုပ္စိုးေရး၀ါဒ ကို စတင္ခဲ႔သည္ဟုပင္ ဆိုႏိုင္ေလသည္။
ဆုန္ဂမင္းဆက္ ကို ထူေထာင္ခဲ႕ေသာ ပုရွမိၾတဘုရင္ကဲ႕သို႕ေသာျဗဟၼဏဇာတ္အႏြယ္၀င္မ်ားပင္ မင္းအျဖစ္ကို ရႏိုင္လာခဲ႔ ေကာတိလ် ၏ အတၳသွ်တၱရ ရုျဒဒါမန္ဘုရင္ ေရးထိုးေသာ ဂ်ဴနာဂါရွ္ေက်ာက္စာ မ်ား အရ ေအဒီ ၁၂ ရာစုထိ အခ်ိဳ႕ေသာ ျပည္နယ္မ်ားတြင္ အမ်ားတင္ေျမာက္သည္႕ သမၼတ မင္း စနစ္ က်င္႕သံုးဆဲျဖစ္ေၾကာင္း အေထာက္အထားမ်ား ေတြ႕ရ ပါသည္။
မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ ေဗာဓိသတၱပါရမီျဖည္႕ေသာလမ္းစဥ္ သည္ ဘုရင္မ်ားစြာ ကို ဘုရားေလာင္းမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ေစခဲ႔ၿပီး ႏိုင္ငံသားမ်ား ကို တရားႏွင္႔အညီ စီရင္အုပ္ခ်ဳပ္ေစႏိုင္ခဲ႕သည္။ မင္း အျဖစ္ တာ၀န္ယူရျခင္း သည္ ေဗာဓိသတၱပါရမီျဖည္႕ေသာလမ္းစဥ္ ၏ အသြင္ျဖစ္ေၾကာင္းခံယူခဲ႕ၾကသည္ ကို ေတြ႕ရသည္။ အေသာကမင္းႀကီးမွစ၍ ကနိရွက ကရိရွန ဗုဒၶဂုတၱ တထာဂတဂုတၱ နရသီဟဂုတၱဘာလဒိတ် ပုဏၰ၀ါမန္(မဂဓတိုင္း) ရာဇဘာတ (၀ဂၤတိုင္း) ရာဂ်၀ဒၶန ဟာရွ၀ဒၶန (ဌာေနသြာရ) ဒရူ၀ါေသန သီလဒိတ် (မာလႅ၀) ေမဃ၀ါဟန (ကသၼိရတိုင္း) သုဘာကရ (ၾသရိႆ) စေသာ မေရမတြက္ႏိုင္ေသာ မင္းအေပါင္းသည္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ လမ္းျပဦးေဆာင္မႈ ျဖင္႔ တိုင္းႏိုင္ငံ စည္ပင္ သာယာ၀ေျပာေအာင္ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ႔ၾကသည္႔အျပင္ သာသနာကိုလည္း မ်ားစြာ ေထာက္ပံ႔ခ်ီးေျမာက္ခဲ႔ၾကေလသည္။
အေသာကမင္းႀကီးလက္ထက္မွစ၍ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ဘုရင္မ်ားသည္ ေလာကေရး ႏွင္႔ ဓမၼေရးကို ခြဲျခားထားေသာ စံနစ္ႏွင္႕ ဘာသာေရး အယူ၀ါးေပါင္းစံု ကို တစ္ေျပးညီ သေဘာထားႀကီးစြာ မွ်တစြာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈကို စံျပေဖၚေဆာင္ သည္ကို ေတြ႕ ရသျဖင္႔ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ဘုရင္မ်ားသည္ ဘာသာေရးလြတ္လပ္ခြင္႔ ကို ေကာင္းစြာက်င္႔သံုးခဲ႕ၾကပံုရပါသည္။ ဘာသာေရး ႏွိပ္စက္သတ္ျဖတ္မႈမ်ားျပဳခဲ႕ေသာ ျဗဟၼဏဘုရင္ မင္းဆိုးမင္းညစ္မ်ား ကဲ႕သို႔ေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ဘုရင္ တစ္ပါးတစ္ေလမွ် အိႏိၵယႏိုင္ငံ၏သမိုင္းမွတ္တမ္းတြင္ မေတြ႕ ရသည္ကိုေထာက္ဆ၍ လြတ္လပ္ျခင္း မွ်တျခင္း ခ်စ္ၾကည္စြာ အတူတကြေနထိုင္ျခင္း အၾကမ္းမဖက္ျခင္း စေသာ တန္ဖိုးမ်ားမွာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ မဟာကရုဏာတန္ဖိုး ကို အေျခခံခဲ႕ေၾကာင္း ထင္ရွားေနပါသည္။
မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ အျမင္၌ သံဃာ အဖြဲ႕အစည္း ဟူသည္ အိမ္ရာမေထာင္ေသာ ရဟန္းေတာ္မ်ား ကိုသာ ဆိုသည္မဟုတ္ပဲ ရတနား(၃)ပါး ႏွင္႔တကြ ျမတ္ဗုဒၶ၏ အဆံုးအမ၌ တည္သူအားလံုး ပါ၀င္ ေၾကာင္း က်ယ္ျပန္႕စြာ အနက္ဖြင္႔ဆိုခဲ႔ေသာေၾကာင္႔ ဘာသာေရးယံုၾကည္မႈ ကို အေျခခံ၍ ေကာင္းျမတ္ေသာ လူ႕ေဘာင္ေလာက တည္ေထာင္ ႏိုင္ေၾကာင္း လက္ေတြ႕ျပသႏိုင္ခဲ႔ ပါသည္။
ေရွးေဟာင္း အိႏၵိယႏိုင္ငံမွ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ကြယ္ေပ်ာက္ခဲ႔ရျခင္းသည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ အတြက္ ႀကီးမာလွေသာ ဘာသာစာေပယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ဆံုးရႈံးမႈႀကီးတစ္ရပ္ျဖစ္သည္မွာ အမွန္ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ႔ေသာ္လည္း အိႏၵိယႏိုင္ငံ ျပင္ပတြင္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ၏ မ်ိဳးေစ႕မ်ား က ဆက္လက္ရွင္သန္ခဲ႔၏။ ေအဒီ(၁) ရာစုတြင္ တရုပ္ျပည္သို႔၎ ေအဒီ (၄) ရာစုတြင္ ကိုရီးယားျပည္သို႔၎ ေအဒီ (၆) ရာစုတြင္ ဂ်ပန္ျပည္သို႔၎ ေအဒီ (၇) ရာစုတြင္ အင္ဒိုနီးရွား (ဆုမားၾတား ႏွင္႔ဂ်ာဗား) သို႔၎ ေအဒီ (၈) ရာစုတြင္ တိဗက္သို႕၎ အသီးသီး ေရာက္ရွိ ခဲ႔ ေသာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ သည္ ဆိုင္ရာ တိုင္းျပည္ အသီးသီးမ်ား ေနာက္ခံအမ်ိဳးသားယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ႕မ်ားႏွင္႔ ေလွ်ာ္ညီစြာ ေပါင္းစပ္ဖြဲ႕စည္း လွ်က္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ အသြင္သစ္မ်ား ဖူးပြင္႔ေ၀ဆာ ထြက္ေပၚလာခဲ႔ေၾကာင္းေတြ႕ ရပါသည္။
(ဤတြင္ အိႏိၵယႏိုင္ငံတြင္ ေပၚထြန္းခဲ႔ေသာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္း ၿပီးဆံုးျခင္း သို႕ ေရာက္ပါၿပီ။ သည္းခံေစာင္႕စားဖတ္ရႈခဲ႕ေသာ မိတ္ေဆြအားလံုး ကို ေက်းဇူး အထူးတင္ရွိပါသည္။ ဆက္လက္၍ မိတ္ေဆြအားလံုး အတြက္ ဗဟုသုတအလို႔ငွာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ၏ ဒႆနအယူ၀ါဒမ်ား ႏွင္႔ ပဋိပတၱိဓမၼက်င္႕စဥ္ မ်ား အေၾကာင္းကို ၎ အိႏိၵယႏိုင္ငံ ျပင္ပမွ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္း ကို၎ အလ်ဥ္းသင္႕သလို တင္ျပေပးပါဦးမည္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း။)
-- စုေဆာင္းတင္ျပသူ- လင္းထက္ေဆြ
No comments:
Post a Comment