**Public Health**
“ေမေမေရ.. .ဟိုအန္ တီႀကီး လည္ ပင္းက ဖုလံုးႀကီး ထြက္ေနတယ္။ အႀကီး ႀကီးပဲေနာ္။ ေၾကာက္ စရာႀကီး” ေဈး ထဲမွာ ကေလး တစ္ေယာက္ ေအာ္ေျပာ လိုက္တဲ့ အသံေၾကာင့္ လွမ္းၾကည့္ လိုက္ေတာ့ ကေလးေျပာတဲ့အတိုင္း ေတာင္ေပၚသူတစ္ေယာက္မွာ လည္ ပင္းႀကီးေရာဂါ Goitre ျဖစ္ေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဥတုရာသီေတာကို မွီ၏ဆိုတဲ့အတိုင္း ရာသီဥတုေတြ ေဖာက္ျပန္ရျခင္းဟာ သစ္ေတာေတြ ပ်က္စီးဆံုး႐ံႈးရျခင္းေၾကာင့္ အဓိက ျဖစ္ပါတယ္။ သစ္ပင္ေတြ ခုတ္ျဖတ္ လွဲေတာ့ သစ္ေတာေတြ ျပဳန္းတီးရတဲ့ အျပင္ ေျမဆီလႊာရွိ သဘာဝဓာတ္ ဆားေတြဟာလည္း ေရတိုက္စားမႈ ေၾကာင့္ ဆံုး႐ံႈးရျပန္ပါတယ္။ အဲဒီလို ဆံုး႐ံႈး သြားတဲ့ သဘာဝဓာတ္ဆားေတြ အနက္ အိုင္အိုဒင္းဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့မႈဟာ လည္ပင္းႀကီးေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ အဓိက လက္သည္ တရားခံပါပဲ။
**လည္ပင္းဘာေၾကာင့့့္္္ ႀကးီရတာလဲ**
ျဖစ္ႏိုင္တဲ့အေၾကာင္းအရာေတြ က အမ်ားႀကီးပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ျဖစ္ႏိုင္ ေျခမ်ားကေတာ့... (၁) အိုင္အိုဒင္းဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့လို႔ (၂) သိုင္းရြိဳက္အက်ိတ္ကင္ဆာျဖစ္လို႔ သို႔မဟုတ္ အျခားကင္ဆာေရာဂါ တစ္ မ်ိဳးမ်ိဳးကို ဓာတ္ကင္ရင္း သိုင္းရြိဳက္ လည္ပင္းအက်ိတ္ကို ဓာတ္ေရာင္ျခည္ ထိမိၿပီး လည္ပင္းႀကီးတတ္ပါတယ္။ (၃) သိုင္း႐ြိဳက္အက်ိတ္ေရာင္ရမ္းမႈ ေၾကာင့္ (၄) ေမြးရာပါ သိုင္း႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္း ထုတ္လုပ္မႈမ်ားလို႔ (၅) အခ်ိဳ႕ေသာေဆးဝါးမ်ား၏ ေဘး ထြက္ဆိုးက်ိဳးေၾကာင့္ (၆) သိုင္း႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္းထုတ္လုပ္မႈ ခ်ိဳ႕တဲ့နည္းပါးလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အေတြ႕မ်ားတာ ကေတာ့ အိုင္အိုဒင္းဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့လို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အိုင္အိုဒင္း ဓာတ္ ျဖည့္စြက္ထားတဲ့ဆားကို စား ေပးရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ တျခားအခ်က္ ေတြလည္း ျဖစ္ႏိုင္တာပါပဲ။ ဘာျဖစ္ လို႔ လဲဆိုေတာ့ ကြ်န္မအသိ ဆရာဝန္ မေလးတို႔ တစ္မိသားစုတည္းမွာတင္ ညီအစ္မ သံုးေယာက္စလံုး လည္ပင္း ႀကီးေနၿပီးထိုသို႔ျဖစ္ရျခင္းဟာ ေမြးရာ ပါ သိုင္း႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္းထုတ္လုပ္မႈ မ်ားေနလို႔ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာျပဖူး ပါတယ္။
**ထင္ရွားတဲ့ လည္ပင္းႀကီး ေရာဂါသည္ေတြကုိ သင္သိပါသလား**
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု သမၼတေဟာင္း ေဂ်ာ့ခ်္ဘုခ်္ႏွင့္ဇနီး ဘာဘရာဘုခ်္တို႔ဟာ Graves Disease ေခၚ လည္ပင္းႀကီးေရာဂါ တစ္မ်ိဳး ခံစားေနရသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သမၼတႀကီးေဂ်ာ့ခ်္ဘုခ်္ရဲ႕ သိုင္း႐ြိဳက္ လည္ပင္းအက်ိတ္ေတြဟာ ၂ ႏွစ္အတြင္းတျဖည္းျဖည္းႀကီးလာၿပီးသိုင္း႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္းထုတ္လုပ္မႈမ်ား ျပားလာျခင္းေၾကာင့္ ႏွလံုးခုန္မမွန္ ေတာ့တဲ့အထိ
ျဖစ္ပြားခဲ့ပါသတဲ့။ လိပ္ျပာေတာင္ပံလို ပံုစံရွိတဲ့ သိုင္း႐ြိဳက္အက်ိတ္ဟာ လည္ပင္း ဇလုတ္ရဲ႕ေအာက္နားမွာရွိပါတယ္။
� လည္ပင္းႀကီးလာေပမယ့္ နာလည္း မနာေတာ့ သတိမထားမိၾကပါဘူး။
�
သို႔ေသာ္ အတိုင္းအတာတစ္ခု ထိ ႀကီးလာၿပီးမွ၊ လည္ပင္းႀကီး ႀကီးလာတယ္ေနာ္လို႔ သူမ်ားကေျပာမွ သတိထားမိ တတ္ၾကတာမ်ားပါတယ္။
**လည္ပင္းႀကီးေၾကာင္း ဘယ္လိုစမ္းၾကည့္ႏုိင္မလဲ**
တံေတြးမ်ိဳခ်လိုက္ၿပီး စမ္းလို႔ရပါ တယ္။ စမ္းသပ္မယ့္သူဟာ လူနာရဲ႔ ေနာက္ဘက္မွာရပ္ၿပီး လူနာကို တံေတြး မ်ိဳခ်ခိုင္းပါ။ လက္ႏွစ္ဖက္ကို သိုင္း႐ြိဳက္ အက်ိတ္ရဲ႕ ေဘးတစ္ဖက္ တစ္ခ်က္မွာ လက္ ၄ ေခ်ာင္းစီတင္ၿပီး လက္မ ကိုေတာ့ လူနာ၏လည္ကုတ္ေပၚ တင္ ထားပါ။ သိုင္း႐ြိဳက္ဂလင္းဟာလည္ပင္း ရဲ႕ေအာက္ေျခ အရင္းနားမွာ ရွိတာမို႔ လူနာတံေတြးမ်ိဳလိုက္တာနဲ႔ အဖုအလံုး ႀကီးကိုစမ္းသပ္ရႏိုင္ပါတယ္။ ကြ်မ္းက်င္ သူနဲ႔ ေသခ်ာျပသတိုင္ပင္သင့္ပါတယ္။
**ဘာေဝဒနာေတြ ခံစားရပါသလဲ**
မ်ားေသာအားျဖင့္ ဘာေဝဒ နာမွ ခံစားရေလ့မရွိပါဘူး။ -သို႔ေသာ္ လည္ပင္းမွာ အက်ိတ္ အဖုေတြကို စမ္းမိရတတ္ပါတယ္။
-တခ်ိဳ႕ကေတာ့ အသံေျပာင္းလာ တတ္တယ္။ နဂို အသံနဲ႔မတူဘဲ အသံ ဝင္သြားတတ္တယ္။
- မၾကာခဏ ေခ်ာင္းဆိုးေနတတ္တယ္။ - လည္ေခ်ာင္းထဲ ခြ်ဲက်ပ္သလိုခံစားရတတ္ပါတယ္။
- အစာမ်ိဳခ်ရခက္တယ္။ (အျဖစ္ေတာ့ နည္းတယ္)
- အသက္႐ွဴၾကပ္တတ္တယ္။ (ဒါလည္း အျဖစ္နည္းတယ္) ဒါေၾကာင့္ လည္ပင္းႀကီးသူဟာ ေဆးလိပ္ပါေသာက္တတ္ရင္ေတာ့ ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခဟာ အလြန္ျမင့္မားသြားပါလိမ့္မယ္။ ဒီေရာဂါဟာ အမ်ိဳးသားေတြထက္ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာအျဖစ္မ်ားတတ္ပါတယ္။ အသက္ ၅၀ ေက်ာ္ေတြမွာ ပိုျဖစ္တတ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ၿပီးေနာက္ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ မီးယပ္ေသြးဆံုးတဲ့အရြယ္ထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါေသးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မိမိမွာလည္ပင္းႀကီးလာတယ္လို႔ထင္တာနဲ႔တင္ တတ္ကြ်မ္းတဲ့ ဆရာဝန္ႏွင့္ ျပသၿပီး လိုအပ္တဲ့ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြျပဳလုပ္ကာ ေစာစီးစြာ ကုသမႈခံယူရန္ လိုအပ္ပါတယ္။
**ေဒါက္တာရည္ၫြန္္႔႔ေမ**
Ref:Health Digest
**From-ေမမြန္ေက်ာ္**
**Public Health**
“ေမေမေရ.. .ဟိုအန္ တီႀကီး လည္ ပင္းက ဖုလံုးႀကီး ထြက္ေနတယ္။ အႀကီး ႀကီးပဲေနာ္။ ေၾကာက္ စရာႀကီး” ေဈး ထဲမွာ ကေလး တစ္ေယာက္ ေအာ္ေျပာ လိုက္တဲ့ အသံေၾကာင့္ လွမ္းၾကည့္ လိုက္ေတာ့ ကေလးေျပာတဲ့အတိုင္း ေတာင္ေပၚသူတစ္ေယာက္မွာ လည္ ပင္းႀကီးေရာဂါ Goitre ျဖစ္ေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဥတုရာသီေတာကို မွီ၏ဆိုတဲ့အတိုင္း ရာသီဥတုေတြ ေဖာက္ျပန္ရျခင္းဟာ သစ္ေတာေတြ ပ်က္စီးဆံုး႐ံႈးရျခင္းေၾကာင့္ အဓိက ျဖစ္ပါတယ္။ သစ္ပင္ေတြ ခုတ္ျဖတ္ လွဲေတာ့ သစ္ေတာေတြ ျပဳန္းတီးရတဲ့ အျပင္ ေျမဆီလႊာရွိ သဘာဝဓာတ္ ဆားေတြဟာလည္း ေရတိုက္စားမႈ ေၾကာင့္ ဆံုး႐ံႈးရျပန္ပါတယ္။ အဲဒီလို ဆံုး႐ံႈး သြားတဲ့ သဘာဝဓာတ္ဆားေတြ အနက္ အိုင္အိုဒင္းဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့မႈဟာ လည္ပင္းႀကီးေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ အဓိက လက္သည္ တရားခံပါပဲ။
**လည္ပင္းဘာေၾကာင့့့္္္ ႀကးီရတာလဲ**
ျဖစ္ႏိုင္တဲ့အေၾကာင္းအရာေတြ က အမ်ားႀကီးပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ျဖစ္ႏိုင္ ေျခမ်ားကေတာ့... (၁) အိုင္အိုဒင္းဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့လို႔ (၂) သိုင္းရြိဳက္အက်ိတ္ကင္ဆာျဖစ္လို႔ သို႔မဟုတ္ အျခားကင္ဆာေရာဂါ တစ္ မ်ိဳးမ်ိဳးကို ဓာတ္ကင္ရင္း သိုင္းရြိဳက္ လည္ပင္းအက်ိတ္ကို ဓာတ္ေရာင္ျခည္ ထိမိၿပီး လည္ပင္းႀကီးတတ္ပါတယ္။ (၃) သိုင္း႐ြိဳက္အက်ိတ္ေရာင္ရမ္းမႈ ေၾကာင့္ (၄) ေမြးရာပါ သိုင္း႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္း ထုတ္လုပ္မႈမ်ားလို႔ (၅) အခ်ိဳ႕ေသာေဆးဝါးမ်ား၏ ေဘး ထြက္ဆိုးက်ိဳးေၾကာင့္ (၆) သိုင္း႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္းထုတ္လုပ္မႈ ခ်ိဳ႕တဲ့နည္းပါးလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အေတြ႕မ်ားတာ ကေတာ့ အိုင္အိုဒင္းဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့လို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အိုင္အိုဒင္း ဓာတ္ ျဖည့္စြက္ထားတဲ့ဆားကို စား ေပးရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ တျခားအခ်က္ ေတြလည္း ျဖစ္ႏိုင္တာပါပဲ။ ဘာျဖစ္ လို႔ လဲဆိုေတာ့ ကြ်န္မအသိ ဆရာဝန္ မေလးတို႔ တစ္မိသားစုတည္းမွာတင္ ညီအစ္မ သံုးေယာက္စလံုး လည္ပင္း ႀကီးေနၿပီးထိုသို႔ျဖစ္ရျခင္းဟာ ေမြးရာ ပါ သိုင္း႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္းထုတ္လုပ္မႈ မ်ားေနလို႔ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာျပဖူး ပါတယ္။
**ထင္ရွားတဲ့ လည္ပင္းႀကီး ေရာဂါသည္ေတြကုိ သင္သိပါသလား**
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု သမၼတေဟာင္း ေဂ်ာ့ခ်္ဘုခ်္ႏွင့္ဇနီး ဘာဘရာဘုခ်္တို႔ဟာ Graves Disease ေခၚ လည္ပင္းႀကီးေရာဂါ တစ္မ်ိဳး ခံစားေနရသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သမၼတႀကီးေဂ်ာ့ခ်္ဘုခ်္ရဲ႕ သိုင္း႐ြိဳက္ လည္ပင္းအက်ိတ္ေတြဟာ ၂ ႏွစ္အတြင္းတျဖည္းျဖည္းႀကီးလာၿပီးသိုင္း႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္းထုတ္လုပ္မႈမ်ား ျပားလာျခင္းေၾကာင့္ ႏွလံုးခုန္မမွန္ ေတာ့တဲ့အထိ
ျဖစ္ပြားခဲ့ပါသတဲ့။ လိပ္ျပာေတာင္ပံလို ပံုစံရွိတဲ့ သိုင္း႐ြိဳက္အက်ိတ္ဟာ လည္ပင္း ဇလုတ္ရဲ႕ေအာက္နားမွာရွိပါတယ္။
� လည္ပင္းႀကီးလာေပမယ့္ နာလည္း မနာေတာ့ သတိမထားမိၾကပါဘူး။
�
သို႔ေသာ္ အတိုင္းအတာတစ္ခု ထိ ႀကီးလာၿပီးမွ၊ လည္ပင္းႀကီး ႀကီးလာတယ္ေနာ္လို႔ သူမ်ားကေျပာမွ သတိထားမိ တတ္ၾကတာမ်ားပါတယ္။
**လည္ပင္းႀကီးေၾကာင္း ဘယ္လိုစမ္းၾကည့္ႏုိင္မလဲ**
တံေတြးမ်ိဳခ်လိုက္ၿပီး စမ္းလို႔ရပါ တယ္။ စမ္းသပ္မယ့္သူဟာ လူနာရဲ႔ ေနာက္ဘက္မွာရပ္ၿပီး လူနာကို တံေတြး မ်ိဳခ်ခိုင္းပါ။ လက္ႏွစ္ဖက္ကို သိုင္း႐ြိဳက္ အက်ိတ္ရဲ႕ ေဘးတစ္ဖက္ တစ္ခ်က္မွာ လက္ ၄ ေခ်ာင္းစီတင္ၿပီး လက္မ ကိုေတာ့ လူနာ၏လည္ကုတ္ေပၚ တင္ ထားပါ။ သိုင္း႐ြိဳက္ဂလင္းဟာလည္ပင္း ရဲ႕ေအာက္ေျခ အရင္းနားမွာ ရွိတာမို႔ လူနာတံေတြးမ်ိဳလိုက္တာနဲ႔ အဖုအလံုး ႀကီးကိုစမ္းသပ္ရႏိုင္ပါတယ္။ ကြ်မ္းက်င္ သူနဲ႔ ေသခ်ာျပသတိုင္ပင္သင့္ပါတယ္။
**ဘာေဝဒနာေတြ ခံစားရပါသလဲ**
မ်ားေသာအားျဖင့္ ဘာေဝဒ နာမွ ခံစားရေလ့မရွိပါဘူး။ -သို႔ေသာ္ လည္ပင္းမွာ အက်ိတ္ အဖုေတြကို စမ္းမိရတတ္ပါတယ္။
-တခ်ိဳ႕ကေတာ့ အသံေျပာင္းလာ တတ္တယ္။ နဂို အသံနဲ႔မတူဘဲ အသံ ဝင္သြားတတ္တယ္။
- မၾကာခဏ ေခ်ာင္းဆိုးေနတတ္တယ္။ - လည္ေခ်ာင္းထဲ ခြ်ဲက်ပ္သလိုခံစားရတတ္ပါတယ္။
- အစာမ်ိဳခ်ရခက္တယ္။ (အျဖစ္ေတာ့ နည္းတယ္)
- အသက္႐ွဴၾကပ္တတ္တယ္။ (ဒါလည္း အျဖစ္နည္းတယ္) ဒါေၾကာင့္ လည္ပင္းႀကီးသူဟာ ေဆးလိပ္ပါေသာက္တတ္ရင္ေတာ့ ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခဟာ အလြန္ျမင့္မားသြားပါလိမ့္မယ္။ ဒီေရာဂါဟာ အမ်ိဳးသားေတြထက္ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာအျဖစ္မ်ားတတ္ပါတယ္။ အသက္ ၅၀ ေက်ာ္ေတြမွာ ပိုျဖစ္တတ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ၿပီးေနာက္ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ မီးယပ္ေသြးဆံုးတဲ့အရြယ္ထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါေသးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မိမိမွာလည္ပင္းႀကီးလာတယ္လို႔ထင္တာနဲ႔တင္ တတ္ကြ်မ္းတဲ့ ဆရာဝန္ႏွင့္ ျပသၿပီး လိုအပ္တဲ့ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြျပဳလုပ္ကာ ေစာစီးစြာ ကုသမႈခံယူရန္ လိုအပ္ပါတယ္။
**ေဒါက္တာရည္ၫြန္္႔႔ေမ**
Ref:Health Digest
**From-ေမမြန္ေက်ာ္**
No comments:
Post a Comment