>

-လူထုက်န္းမာေရး(ခြင့္လြတ္သည္းခံျခင္းႏွင့္ က်န္းမာေရးအက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား)-

**Public Health**

 တစ္စံုတစ္ေယာက္က ကိုယ့္ကို ထိခိုက္နာက်င္ေစတဲ့ စကားမ်ဳိး၊ အျပဳအမူမ်ဳိး ျပဳလုပ္ခံရတဲ့အခါ အလြယ္တကူ ခြင့္လြတ္သည္းခံႏိုင္ဖို႔ဆိုတာ သိပ္ေတာ့ မလြယ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ခြင့္လႊတ္သည္းခံတတ္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္ပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ခြင့္လႊတ္သည္းခံတဲ့ စိတ္ရွိတာဟာ ကၽြန္မတို႔ရဲ႔ စိတ္နဲ႔ခႏၶာကိုယ္ က်န္းမာေရးကို အံ့ၾသစရာေကာင္း ေလာက္ေအာင္ အက်ဳိးေက်းဇူး ျဖစ္ေစတာေၾကာင့္ပါပဲ။ တစ္စံုတစ္ေယာက္က ကိုယ့္ကို ေဒါသထြက္ေလာက္တဲ့ စကားမ်ဳိး ေျပာလာတဲ့အခါ ေဒါသတႀကီး ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ တံု႔ျပန္ လိုုက္မယ္ဆိုရင္ ေနာက္ဆက္တြဲ ေျဖရွင္းရမယ့္ကိစၥေတြ ရွိလာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ေတြကို တရားရံုးက အမွဳတြဲေတြ၊ မွဳခင္းသတင္းဂ်ာနယ္ေပၚက ျဖစ္ရပ္မွန္သတင္းေတြကို သာဓကအျဖစ္ ေတြ႔ေနရတာပဲ မဟုတ္ပါလား။ ေဒါသနဲ႔ တံု႔ျပန္လိုက္တဲ့အခါ ေနာက္ဆက္တြဲေျဖရွင္းရမယ့္ တျခားကိစၥ ေတြထက္ က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္လိုထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ေဆြးေႏြးတင္ျပလိုပါတယ္။ …ခြင့္လႊတ္သည္းခံမွဳဆိုသည္မွာ… …ခြင့္လႊတ္သည္းခံမွဳဆိုတာ ကိုယ့္ကို ထိခိုက္နာက်င္ေစတဲ့ စကားလံုးေတြနဲ႔ အျပဳအမူေတြကို ေမ့ေပ်ာက္ေက်ေအး လိုက္တာပါ။ လူတစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦးမွာ ခြင့္လႊတ္သည္းခံႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ အတိုင္းအတာ ပမာဏကေတာ့ မတူညီတတ္ပါဘူး။ ခြင့္လႊတ္သည္းခံတယ္ဆိုတဲ့ စိတ္သေဘာထားဟာ ပညာရွိဆန္သလို စိတ္ထားႀကီးျမတ္မွဳကိုလည္း ေဖာ္ညႊန္းေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ခြင့္လႊတ္သည္းခံႏိုင္စြမ္း ျမင့္မားေလေလ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေအးေဆးတဲ့ဘ၀ကို ပိုင္ဆိုင္ရရွိေလေလပါပဲ။ …နာၾကည္းစိတ္မ်ားေနမယ္ဆိုရင္… …တခ်ဳိ႔လူေတြက အတိတ္က ကိုယ့္ကို နာက်င္ေစတဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြကို ျပန္ေျပာင္း ေတြးေတာရင္း အဲဒီအတိတ္ထဲမွာ ကိုယ့္ဘ၀တစ္ခုလံုုး ပိတ္မိေနတာ၊ ေဒါသ၊ အာဃာတ၊ မလိုမုန္းထားျခင္းဆိုတဲ့ ၀ဲကယက္ကေန ရုန္းမထြက္ႏိုင္ေအာင္ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ အဲဒီအခါ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ၿပီး နာတာရွည္ခံစားရတဲ့ ေရာဂါေတြ စြဲကပ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းကို သမားေတာ္ႀကီး ပါေမာကၡ ဦးကိုကိုလွက အခုလို ရွင္းျပပါတယ္။ “ေဒါသထြက္တာကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ဘူးဆိုရင္ ရုတ္တရက္ျဖစ္တတ္တာက ႏွလံုးခုန္ျမန္တတ္ပါတယ္၊ ေသြးဖိအားက ေဆာင့္တိုးသြားတတ္ပါတယ္၊ ႏွလံုးေရာဂါလို ေရာဂါအခံရွိသူေတြမွာ အခန္႔မသင့္ရင္ ႏွလံုးေရာဂါထျခင္း (Heart Attack) ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ေဒါသျဖစ္တဲ့အခါ ဘာကိုမွ သတိမမူမိေတာ့ဘဲ ကိုယ့္ကို ေဒါသျဖစ္ေစတဲ့သူကို အနာတရျဖစ္ေအာင္ တံု႔ျပန္မိရင္ ရာဇ၀တ္မွဳ က်ဴးလြန္သလို ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္…” “ခြင့္မလႊတ္ပဲ နာၾကည္းစိတ္မ်ားေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း၊ ေသာကေရာက္ျခင္း၊ မေက်ႏိုင္မခ်မ္းႏိုင္ ေဒါသထြက္ေနျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ စိတ္ဓါတ္က်ျခင္း စတာေတြ ခံစားရၿပီး ခႏၶာကိုယ္ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြ ထိခိုက္လာကာ ကိုယ္ခံစြမ္းအားစနစ္ က်ဆင္းလာတတ္ပါတယ္…” …တျခားသူတစ္ဦးကို ေဒါသထြက္ကာ ခြင့္မလြတ္ႏိုင္တာေၾကာင့္ ကိုယ့္မွာ ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ က်န္းမာေရးအႏၱရာယ္ေတြက ေၾကာက္စရာေကာင္းလွပါတယ္။ ….ခြင့္လြတ္ေက်ေအးလိုက္မယ္ဆိုရင္… တစ္စံုတစ္ေယာက္က သူေျပာမိ ျပဳမိတဲ့အရာအတြက္ ေတာင္းပန္တဲ့အခါ သေဘာထားႀကီးမားစြာနဲ႔ ခြင့္လႊတ္ေက်ေအး တတ္ဖို႔လိုပါတယ္။ ခြင့္လႊတ္ေက်ေအးတတ္ၿပီး စိတ္ထားေအးခ်မ္းတဲ့သူေတြဟာ စိတ္ဖိစီးမွဳ၊ ရန္လိုမွဳ၊ စိတ္ဓါတ္က်ျခင္း၊ ပူပင္ေသာကေရာက္ျခင္း၊ နာတာရွည္ နာက်င္ျခင္း၊ အရက္နဲ႔ မူးယစ္ေဆး၀ါးစြဲျခင္း၊ ေသြးတိုးျခင္း စတဲ့ စိတ္နဲ႔ဆက္စပ္ၿပီး ျဖစ္လာတဲ့ ေရာဂါျပႆနာတြ ကင္းေ၀းၿပီး ဘ၀မွာ သက္ရွည္ေနေပ်ာ္စြာ ျဖတ္သန္းႏိုင္မွာပါ။ …ခြင့္လႊတ္သည္းခံတတ္သူတိုင္း ရရွိလာမယ့္ က်န္းမာေရးအက်ဳိးေက်းဇူးေတြ အေၾကာင္းကို ပါေမာကၡ ဦးကိုကိုလွက အခုလို ရွင္းျပေပးထားပါတယ္။ “ေဒါသကို အလြယ္တကူ ေမာင္းထုတ္ႏိုင္မယ္ဆိုရင္ စိတ္ဖိစီးမွဳဆိုင္ရာ Stress Hormone ေတြ ေလ်ာ့နည္းသြားၿပီး စိတ္ေအးခ်မ္းမွဳ ရရွိမွာပါ၊ စိတ္ေအးခ်မ္းတဲ့သူဟာ ေသြးတိုး၊ ႏွလံုး စတဲ့ နာတာရွည္ေရာဂါဘယေတြ ကင္းေ၀းတဲ့အျပင္ အိုမင္းရင့္ေရာ္ျခင္းေတြ ေလ်ာ့ပါးၿပီး အရြယ္တင္ႏုပ်ဳိေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္” …ခြင့္လႊတ္သည္းခံတတ္တဲ့ လုပ္ရပ္ဟာ ေကာင္းမွန္း၊ ျမင့္ျမတ္မွန္း သိေပမယ့္ ေဒါသထြက္ေအာင္ ေျပာဆိုျပဳမူတဲ့အခါ အလြယ္တကူ သည္းခံႏိုင္ဖို႔ဆိုတာ လူတိုင္းအတြက္ ခက္ခဲေနမွာပါ။ ကိုယ္မွားမွန္းသိေပမယ့္ ကိုယ့္အမွားကို ၀န္ခ်ေတာင္းပန္တတ္ဖို႔ မလြယ္ကူသလိုပါပဲ၊ ဒါေပမယ့္ သည္းခံခြင့္လႊတ္တတ္ျခင္းနဲ႔ အမွားကို ေတာင္းပန္တတ္ျခင္း ေတြဟာ မဂၤလာရွိတဲ့ လုပ္ရပ္ေတြပါ။ ဒါေၾကာင့္တစ္စံုတစ္ေယာက္ေၾကာင့္ စိတ္ဆိုးမိရတဲ့အခါ စိတ္ထားတတ္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ဖို႔ ေအာက္ပါနည္းလမ္းေတြကို ေ၀မွ်လိုက္ပါတယ္… …စိတ္ကို တည္ၿငိမ္ေအာင္ထားပါ… …ေဒါသကို ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္ဖို႔ ရိုးစင္းလြယ္ကူတဲ့ နည္းလမ္းကို က်င့္သံုးပါ။ ထိုနည္းေတြကေတာ့ အသက္ျပင္းျပင္း ရွဴသြင္း၊ ရွဳထုတ္ၿပီး သင့္ကို ၾကည္ႏူးေစတဲ့အရာကို ေတြးေတာျခင္း ဒါမွမဟုတ္ လွပတဲ့ရွုခင္းကို ၾကည့္ျခင္း၊ ဒါမွမဟုတ္ သင္ခ်စ္တဲ့သူကို ၾကည့္ျခင္းေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ --

 အားလံုးေပ်ာ္ရြင္ပါေစ 

**မာမာ **

-လူထုက်န္းမာေရး(ခြင့္လြတ္သည္းခံျခင္းႏွင့္ က်န္းမာေရးအက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား)-

**Public Health**

 တစ္စံုတစ္ေယာက္က ကိုယ့္ကို ထိခိုက္နာက်င္ေစတဲ့ စကားမ်ဳိး၊ အျပဳအမူမ်ဳိး ျပဳလုပ္ခံရတဲ့အခါ အလြယ္တကူ ခြင့္လြတ္သည္းခံႏိုင္ဖို႔ဆိုတာ သိပ္ေတာ့ မလြယ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ခြင့္လႊတ္သည္းခံတတ္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္ပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ခြင့္လႊတ္သည္းခံတဲ့ စိတ္ရွိတာဟာ ကၽြန္မတို႔ရဲ႔ စိတ္နဲ႔ခႏၶာကိုယ္ က်န္းမာေရးကို အံ့ၾသစရာေကာင္း ေလာက္ေအာင္ အက်ဳိးေက်းဇူး ျဖစ္ေစတာေၾကာင့္ပါပဲ။ တစ္စံုတစ္ေယာက္က ကိုယ့္ကို ေဒါသထြက္ေလာက္တဲ့ စကားမ်ဳိး ေျပာလာတဲ့အခါ ေဒါသတႀကီး ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ တံု႔ျပန္ လိုုက္မယ္ဆိုရင္ ေနာက္ဆက္တြဲ ေျဖရွင္းရမယ့္ကိစၥေတြ ရွိလာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ေတြကို တရားရံုးက အမွဳတြဲေတြ၊ မွဳခင္းသတင္းဂ်ာနယ္ေပၚက ျဖစ္ရပ္မွန္သတင္းေတြကို သာဓကအျဖစ္ ေတြ႔ေနရတာပဲ မဟုတ္ပါလား။ ေဒါသနဲ႔ တံု႔ျပန္လိုက္တဲ့အခါ ေနာက္ဆက္တြဲေျဖရွင္းရမယ့္ တျခားကိစၥ ေတြထက္ က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္လိုထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ေဆြးေႏြးတင္ျပလိုပါတယ္။ …ခြင့္လႊတ္သည္းခံမွဳဆိုသည္မွာ… …ခြင့္လႊတ္သည္းခံမွဳဆိုတာ ကိုယ့္ကို ထိခိုက္နာက်င္ေစတဲ့ စကားလံုးေတြနဲ႔ အျပဳအမူေတြကို ေမ့ေပ်ာက္ေက်ေအး လိုက္တာပါ။ လူတစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦးမွာ ခြင့္လႊတ္သည္းခံႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ အတိုင္းအတာ ပမာဏကေတာ့ မတူညီတတ္ပါဘူး။ ခြင့္လႊတ္သည္းခံတယ္ဆိုတဲ့ စိတ္သေဘာထားဟာ ပညာရွိဆန္သလို စိတ္ထားႀကီးျမတ္မွဳကိုလည္း ေဖာ္ညႊန္းေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ခြင့္လႊတ္သည္းခံႏိုင္စြမ္း ျမင့္မားေလေလ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေအးေဆးတဲ့ဘ၀ကို ပိုင္ဆိုင္ရရွိေလေလပါပဲ။ …နာၾကည္းစိတ္မ်ားေနမယ္ဆိုရင္… …တခ်ဳိ႔လူေတြက အတိတ္က ကိုယ့္ကို နာက်င္ေစတဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြကို ျပန္ေျပာင္း ေတြးေတာရင္း အဲဒီအတိတ္ထဲမွာ ကိုယ့္ဘ၀တစ္ခုလံုုး ပိတ္မိေနတာ၊ ေဒါသ၊ အာဃာတ၊ မလိုမုန္းထားျခင္းဆိုတဲ့ ၀ဲကယက္ကေန ရုန္းမထြက္ႏိုင္ေအာင္ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ အဲဒီအခါ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ၿပီး နာတာရွည္ခံစားရတဲ့ ေရာဂါေတြ စြဲကပ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းကို သမားေတာ္ႀကီး ပါေမာကၡ ဦးကိုကိုလွက အခုလို ရွင္းျပပါတယ္။ “ေဒါသထြက္တာကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ဘူးဆိုရင္ ရုတ္တရက္ျဖစ္တတ္တာက ႏွလံုးခုန္ျမန္တတ္ပါတယ္၊ ေသြးဖိအားက ေဆာင့္တိုးသြားတတ္ပါတယ္၊ ႏွလံုးေရာဂါလို ေရာဂါအခံရွိသူေတြမွာ အခန္႔မသင့္ရင္ ႏွလံုးေရာဂါထျခင္း (Heart Attack) ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ေဒါသျဖစ္တဲ့အခါ ဘာကိုမွ သတိမမူမိေတာ့ဘဲ ကိုယ့္ကို ေဒါသျဖစ္ေစတဲ့သူကို အနာတရျဖစ္ေအာင္ တံု႔ျပန္မိရင္ ရာဇ၀တ္မွဳ က်ဴးလြန္သလို ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္…” “ခြင့္မလႊတ္ပဲ နာၾကည္းစိတ္မ်ားေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း၊ ေသာကေရာက္ျခင္း၊ မေက်ႏိုင္မခ်မ္းႏိုင္ ေဒါသထြက္ေနျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ စိတ္ဓါတ္က်ျခင္း စတာေတြ ခံစားရၿပီး ခႏၶာကိုယ္ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြ ထိခိုက္လာကာ ကိုယ္ခံစြမ္းအားစနစ္ က်ဆင္းလာတတ္ပါတယ္…” …တျခားသူတစ္ဦးကို ေဒါသထြက္ကာ ခြင့္မလြတ္ႏိုင္တာေၾကာင့္ ကိုယ့္မွာ ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ က်န္းမာေရးအႏၱရာယ္ေတြက ေၾကာက္စရာေကာင္းလွပါတယ္။ ….ခြင့္လြတ္ေက်ေအးလိုက္မယ္ဆိုရင္… တစ္စံုတစ္ေယာက္က သူေျပာမိ ျပဳမိတဲ့အရာအတြက္ ေတာင္းပန္တဲ့အခါ သေဘာထားႀကီးမားစြာနဲ႔ ခြင့္လႊတ္ေက်ေအး တတ္ဖို႔လိုပါတယ္။ ခြင့္လႊတ္ေက်ေအးတတ္ၿပီး စိတ္ထားေအးခ်မ္းတဲ့သူေတြဟာ စိတ္ဖိစီးမွဳ၊ ရန္လိုမွဳ၊ စိတ္ဓါတ္က်ျခင္း၊ ပူပင္ေသာကေရာက္ျခင္း၊ နာတာရွည္ နာက်င္ျခင္း၊ အရက္နဲ႔ မူးယစ္ေဆး၀ါးစြဲျခင္း၊ ေသြးတိုးျခင္း စတဲ့ စိတ္နဲ႔ဆက္စပ္ၿပီး ျဖစ္လာတဲ့ ေရာဂါျပႆနာတြ ကင္းေ၀းၿပီး ဘ၀မွာ သက္ရွည္ေနေပ်ာ္စြာ ျဖတ္သန္းႏိုင္မွာပါ။ …ခြင့္လႊတ္သည္းခံတတ္သူတိုင္း ရရွိလာမယ့္ က်န္းမာေရးအက်ဳိးေက်းဇူးေတြ အေၾကာင္းကို ပါေမာကၡ ဦးကိုကိုလွက အခုလို ရွင္းျပေပးထားပါတယ္။ “ေဒါသကို အလြယ္တကူ ေမာင္းထုတ္ႏိုင္မယ္ဆိုရင္ စိတ္ဖိစီးမွဳဆိုင္ရာ Stress Hormone ေတြ ေလ်ာ့နည္းသြားၿပီး စိတ္ေအးခ်မ္းမွဳ ရရွိမွာပါ၊ စိတ္ေအးခ်မ္းတဲ့သူဟာ ေသြးတိုး၊ ႏွလံုး စတဲ့ နာတာရွည္ေရာဂါဘယေတြ ကင္းေ၀းတဲ့အျပင္ အိုမင္းရင့္ေရာ္ျခင္းေတြ ေလ်ာ့ပါးၿပီး အရြယ္တင္ႏုပ်ဳိေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္” …ခြင့္လႊတ္သည္းခံတတ္တဲ့ လုပ္ရပ္ဟာ ေကာင္းမွန္း၊ ျမင့္ျမတ္မွန္း သိေပမယ့္ ေဒါသထြက္ေအာင္ ေျပာဆိုျပဳမူတဲ့အခါ အလြယ္တကူ သည္းခံႏိုင္ဖို႔ဆိုတာ လူတိုင္းအတြက္ ခက္ခဲေနမွာပါ။ ကိုယ္မွားမွန္းသိေပမယ့္ ကိုယ့္အမွားကို ၀န္ခ်ေတာင္းပန္တတ္ဖို႔ မလြယ္ကူသလိုပါပဲ၊ ဒါေပမယ့္ သည္းခံခြင့္လႊတ္တတ္ျခင္းနဲ႔ အမွားကို ေတာင္းပန္တတ္ျခင္း ေတြဟာ မဂၤလာရွိတဲ့ လုပ္ရပ္ေတြပါ။ ဒါေၾကာင့္တစ္စံုတစ္ေယာက္ေၾကာင့္ စိတ္ဆိုးမိရတဲ့အခါ စိတ္ထားတတ္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ဖို႔ ေအာက္ပါနည္းလမ္းေတြကို ေ၀မွ်လိုက္ပါတယ္… …စိတ္ကို တည္ၿငိမ္ေအာင္ထားပါ… …ေဒါသကို ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္ဖို႔ ရိုးစင္းလြယ္ကူတဲ့ နည္းလမ္းကို က်င့္သံုးပါ။ ထိုနည္းေတြကေတာ့ အသက္ျပင္းျပင္း ရွဴသြင္း၊ ရွဳထုတ္ၿပီး သင့္ကို ၾကည္ႏူးေစတဲ့အရာကို ေတြးေတာျခင္း ဒါမွမဟုတ္ လွပတဲ့ရွုခင္းကို ၾကည့္ျခင္း၊ ဒါမွမဟုတ္ သင္ခ်စ္တဲ့သူကို ၾကည့္ျခင္းေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ --

 အားလံုးေပ်ာ္ရြင္ပါေစ 

**မာမာ **