--အရူးလြယ္အိတ္ဟုတင္စားခံရသည့္“ျမန္မာပညာရွိေမွာ္ပီဆရာသိန္းႀကီး”--

>

 မူရငး္သတ္ပုံမု ာ ““ျမန္မ ာပညာယွိ ေမွာ္ဘီဆရာသိန္း ႀကးီ ”” ျဖစ္သည။္ ထုိသတ္ပုံေရးထးုံ ျဖင ့္ ေရးစဥ္ကေမွာ္ဘီဆရာသိန္း ႀကးီ မု ာ “ျမန္မ ာပညာရွိ က၀ိ တစ္ဆူျဖစ္လ်က္ရွိျပးီ ယေန ႔ ေရးွ ထးုံ ျဖင့္ေရးရေသာ အခါသမယတြင္ လည္း ေမွာ္ဘီဆရာသိန္းႀကီးမွာ ျမန္မာပညာရွိ ဧကန္ျဖစ္လ်က္ပင္ ရွိေနေပရာ ယေန႔စာဖတ္သူတို႔ တရငး္ တႏးီွ ရွိေစလိုေသာ ေစတနာ ဆႏ္ၵမြန္ျဖင့္ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း၁၂၀ေက်ာ္ခန္႔က““ျမန္မာပညာရွိ ေမွာ္ပီဆရာသိန္းႀကီး””ဟု ေခါင္းစဥ္ျပဳ ေဖာ္ျပအပ္
ပါသည္။
ဆရာသိန္းႀကီးသည္ ဒုတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ႀကီးအၿပီး ၿဗိတိ သွ်တ ႔ုိ ေအာကျ္မန္မ ာႏိုင္ငံက ုိ အုပ္ စုိး စဥ္ကာလ ျမန္မာသက္ၠရာဇ္ ၁၂၂၃ခု ေႏွာင္းတန္ခူးလဆန္း ၂ ရက္၊ တနလၤာေန႔(ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၆၂ ခု မတ္လ ၃၁)ရက္ေန႔တြင္ ဟံသာ၀တီ စီရင္စုအပိုင္ ေမွာ္ပီၿမိဳ႕နယ္ မင္းရြာ တြင္ ဆင္းရဲေသာ မိသားစုျဖစ္ေသာ အဖ ဦးေရႊၾကဴ၊ အမိေဒၚေငြတို႔က ““ေမာင္ဖိုးသိန္း””ကို ဖြားျမင္သည္။ ေမာင္ဖိုးသိန္းတြင္ ဖိုးၿငိမ္း၊ ဖိုးသိန္း၊ ပန္းဦး၊ မအုန္းပြင့္ဟူ၍ ေမာင္ႏွမ ေလးေယာက္ရွိသည္။ ဖိုးသိန္း အသက္ ၉ ႏွစ္၊ ၁၀ ႏွစ္အရြယ္မွစ၍ အေဖျဖစ္သူ၏စာရင္းငွားအလုပ္ကို ကူရ၏။ အျခားအိမ္မ်ားတြင္လည္း ကၽြဲေက်ာငး္ ၊ ႏြား းေက်ာငး္ ၊ ထမငး္ ပ၊႔ုိ ဆီဆံုလွည့္ အငွားလုပ္ရ၏။ အေမ ေစ်းေရာငး္သည္ ့ခါမွာလညး္အေဖာ္ လိုက္ရသည္။ ထိုစဥ္က စာသင္ရန္ မင္းရြာ တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမရွိ၍ ႏြား ေက်ာင္းေပးရေသာ ကိုေရႊမိတ္ထံမွ သင္ပုန္းႀကီးကို သင္ယူခဲ့ၿပီး ဆက္ လက္၍ လယ္ပိုင္ရွင္ ကိုပိုက္က ေမာင္ဖ းိုသိန း္က ုိ မဂလၤ သုတ ၊္ အျပင္ ေအာင္ျခင္း၊ အတြင္းေအာင္ျခင္း၊ ရတနာေရႊခ်ိင့္စသည့္ဘ ာသာေရး စာမ်ား ခ်ေပးခဲ့သည္။ နတ္ရဲကြင္း ဘုန္းႀကီးထံတြင္ ခုနစ္ရက္ ကိုရင္ ၀တ္ခဲ့သည။္ မငး္ ရြာကကံ ကုနု း္ ဘုနု း္ ႀကီးေက်ာင္းတြင္ တစ္မိုးတစ္ခါး ကိုရင္၀တ္၏။ ပရိတ္ႀကီးႏွင့္ ဇာတ္ အ႒ကထာ၊ နိႆယမ်ားသင္ခဲ့ သည္။ ထိုေခတ ္ ထိုအခါက ဆရာႀကးီ သည ္ စာသင္ယူခဲ့ရေသာ ငယ္ဘ၀ ျဖစ္သည္။ ယခုေခတ္ကဲ့သို႔ စာေပ သင္ၾကားခြင့္ရလွ်င္ ဆရာႀကီးသည္ ပါရဂူဘြဲ ့ကို ရႏိုင္သည ့္ စိတ္ဓ ာတ္ နဳင့္ စြမ း္ ရည္ရွိသူျဖစ္သည။္ ကိုရင္ဖ းိုသိန္း ရွင္လိင္ ျပန္ေသာအခါ ဆိုင္းေနာက္ က၀ါးလက္ခုပ္တီး၊စည္တီး၊ လူျပက္ လုပ္ကိုင္ခြင့္ရသည္။ ေမာင္ဖိုးသိန္း အသက္၁၆ ႏွစ္တြင ္ ဥးီ ေလးႏွင ့္ အစ္ကိုဖိုးၿငိမ္းက သန္လ်င္အေရး ပိုင္ အယ္လင္ထ ံ အပ္ေပးသျဖင ့္ ႐ုိး သားႀကိဳးစားေသာေၾကာင့္ ဘ႑ာ စိုးျဖစ္ခဲ့သည္။

အေရးပိုင္ အယ္လင ္ ဗိလပ္သ ႔ုိ ျပန္သြ ာ းေသာအခါ ေၾကးတိုင္စ ာေရးႀကးီ ၏ အကူအညီ ျဖင ့္ ေၾကးတိုင္၀န ္ ပဲေရာ့ထံတြင ္ စားပြဲထုိးလုပ္ရငး္ ၁၈၈၀ ခ ု ဧၿပီလ ၁၈ ရက္တြင္ ေလွ်ာက္လႊာစာေရးျဖစ္ ခဲ့သည။္ ေၾကးတိုင္လုပ ၿ္ပးီ ေသာအခါ ၿမိဳ႕အုပ္ဦးဘကင္းႏွင့္ တံဆိပ္ေခါင္း ေရာင္းရသည္။ ၁၈၈၅ခုႏွစ္ မတ္လ ၁၈ ရက္တြင္ သူ ့ဆရာ ပဲေရာ ့ အကူ အညီျဖင့္ ေမွာ္ဘီၿမိဳ႕နယ္႐ံုးတြင္ တစ္လ ၂၅ က်ပ္ႏွင့္ ဒုစာေရး အလုပ္ရသည္။ မိဘႏွင့္အတူေန၍ လုပ္ကိုင္ ေကၽြးေမးြ ခဲ့သည။္ ေမွာ္ဘီတြင ္ အလုပ္လုပ္စဥ္ ေမွာ္ပီၿမိဳ႕အင္းတန္ ကြင း္ တြင ္ သူ၏ ဥးီ ေလး ဥးီ စံပုကုိ ပတ္ၱာခ်ေပးရန္စီစဥ္သည္ဟုအထက္ အစးုိ ရက ၁၈၉၆ခ ု ဧၿပီလ၃၀ရက္ ေန႔တြင္စာေရးအလုပ္မွႏုတ္သိမ္းျခင္း ခံရေလသည္။ ထိုအခါ ကိုဖိုးသိန္း သည္ ေဒသႏ္ၲရဗဟုသုတရွာရန္ ရခုိင္၊ ေရး၊ ၿမိတ္၊ ထား၀ယ္၊ ယိုးဒယားအထိ ဖာတစ္လံုးႏွင့္ ေလွ်ာက္သြားၿပီး စာေပဗဟုသုတမ်ား ရွာခဲ့သည္။ ၁၈၉၇ ခုႏွစ္တြင္ ေမွာ္ဘီသ ႔ုိ ျပန္ ေရာက္သ ည။္ သ႕ူဘ၀ တစ္ေလွ်ာက္လ းုံ ေလ့လ ာခဲ့သည္မွ ာ ျမန္မ ာစာ၊ ျမန္မ ာသမိုင္းသာ ျဖစ္ သည္။ ဟံသာ၀တီပံုႏွိပ္တိုက္တြင္ စာျပင္၀င္လုပ္သည္။

ေရွးေဟာင္း ေက်ာက္စာမ်ား သန္ ့ရ႔ွင္းသည။္ ဇာတ္ထုပ ္၊ဇာတ္လမး္ ေရးသည္။ သီခ်င္းေရးသည္။ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ အင္းစိန္မွ နယ္ပိုင္ ၀န္ ေထာက္စတးူ ၀ပ္ နွင့္တကြမ်က္နွ ာ ျဖဴမ်ားကို ျမန္မာစာ၊ ျမန္မာစကား ဗဟသု တု မ်ားကိုသငၾ္ကားေပးရသည။္ ဆရာသိန္း ျမန္မာစာသင္ၾကားေပးရ ေသာစတူး၀ပ္သည္ေနာင္တြင္လန္ဒန္ တကသိုလ္ျမန္မာစာ ပ ါေမာက ၡျဖစ္ လာသည္။ ဆရာသိန္း ဆက္လက္ သင္ၾကားရေသာ အဂၤလိပ္အရာရွိ မ်ားမွာ ေနာင္တြင္ လႊတ္ေတာ္၀န္ႀကီး ခ်ဳပ္၀ိပ္၊သမ၀ါယမ၀န္ႀကီးဒန္း၊ ျမန္မာအတိုင္ပင္ခံ ဖာနီဗယ၊္ ျမန္မ ာႏိုင္င ံ ဆိုင္ရ ာ ၀နႀ္ကးီ ၏ အတိုင္ပင္ခံဗ ာဆြီ သင္ဗင့္၊ ရာဇ၀တ္၀န္ႀကီးဂ်ိမ္း၊ ရန္ကုနု္တကသိုလ္ပ ါေမာက ၡ ဖေရစာ၊ ေက်ာက္စ ာ၀န ္ ဒ႐ူ ဳြိင္ဇယစ္ သညျ္ဖင့္ တစ္သီႀကီး ျဖစ္သည္။ ဆရာသိန္းသည္ ျမန္မာစာေပ အေျမာက္အျမားက ို မနားတမး္ ရွာ ေဖြ ကာ ေရးသားႏုိင္ခဲ့သည ့္ ျမန္မ ာ ပညာရွင္ႀကီးတစ္ဦးအျဖစ္ ကမ္ၸည္း တြင္ရစ္သူျဖစ္သည္။ ဆရာႀကီးသည္ လယ္ကူလီဘ၀မွ မ်က္ႏွာျဖဴ အရာ ရွိႀကီးမ်ား၏ ျမန္မာစာဆရာ ျဖစ္ခဲ့ ပါသည္။ ျမန္မာစာ ညြန္႔ေပါင္း စုေဆာငး္ ေကာ္မတီအၾကံ ေပးအဖ႕ဲြ၏ လက္ေထာက္အယ္ဒီတာ၊ ဧရာ၀တီ ပုံနွိပ္တိုက္အုပ ၊္ ပညာေရးဌာန ၏စာျပင္ဘက္တြင္ တစ္လ၈၀က်ပ္ ႏွင့္ပ ါဠိဆရာ လုပ္၏္ ။ ထိုေခတ္က တစ္လ၈၀ က်ပ္ရေသာ ျမန္မာအရာ ရွ ိအလြန္ရွ ာ းသည။္ ဆရာႀကးီ သည္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ေကာင္းေကာင္း မရွိသျဖင ့္ လယ္ကူလီဘ၀ လယ္ရွင ္ မ်ားထံမွ ျမန္မာစာကုိ သင္ယူရာမွ ေပါရာဏဒီပနီက်မ္းႀကီး ႏွစ္တြဲႏွင့္ က်မ္းေပါင္းမ်ားစြာ ျပဳစုႏုိင္ခဲ့သည္။ နတ္လမး္ ညႊန ၊္ ေပါရာဏဒီပန၊ီ ဒြန း္ စ႑ားႏွင့္ မင္းသမီးညားပုံ၊ ပါးစပ္ ရာဇ၀င္၊ ဗ်ဳိင္းနား မဂၤလာစာတန္း၊ ေရွးျဖစ္စာတြင္ အ႐ူးလြယ္အိတ္၊ ဟငး္ ေလးအးို ႀကးီ ၊ ေနာငျ္ဖစ္စ ာတနး္ ဂီတလကၤာရ၊ ျမန္မာပညာ၀န္ႀကီး မ်ား၊ ျမန္မာ၀န္ႀကီးမွဴးႀကီးမ်ား၊ ေတာ သူမလင္ေပ်ာက္ရွာေတာ္ပုံ၊ ေတာ သား မယားေပ်ာကရ္ ာွ ပတံု မ႔ို ာွ ထင္ ရွားလွ၏။ သုိ႔ျဖစ္ရာ ဆရာႀကီး၏ ဘ၀ခရီးလမ္းသည္ အတုယူဖြယ္ရာ ေလးစားၾကည္ညိဳဖြယ္ရာ ျဖစ္ခဲ့ သည္။ ဆရာႀကီးသည္ ဇာတ္သဘင္ အေၾကာင္း၊ ျပဇာတ္အေၾကာင္း၊ ေဆာင္းပါးမ်ားရဲ႕ ““သူရိယမဂ္ၢဇင္း”” တြင္ လည္းေကာင္း၊ ႀကီးပြားေရး လမး္ ျပေဆာငး္ ပါးမ်ားက“ို “တးိုတက္ ေရး မဂ္ၢဇင္း””တြင္ လည္းေကာင္း၊ ဆယ္ သန္းဂ်ာနယ္တြင္ လည္းေကာင္း၊ က်ဳိကိ ေခါက၊္ က်ဳိက္ကစဘုရ ားသမိုင္ း မ်ားကိုလညး္ ေကာငး္ ၊ ေမာင္ေကာငး္ ၊ ေက်ာ္ေအာင္ စံထား၊ သဲအင္း၊ မင္း အ၊ို ဆတ ာ၊ ဘားမဲ့ဆရာေတာ္၏္ ေထ႐ုပ္ၸတ္ၱိမ်ားကုိ ေရးသားခဲ့သည္။ ဆရာသိန္းသည္ ေမွာ္ဘီ႐ုံးတြင္ စာေရးလုပ္ရငး္ ၿမဳိ ႕အုပ္ ႏွင့္လိုက္ရ၍ မ်က္ႏွာပြင့္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ေဘာလယ္က ၽြနး္ ကၽြနး္ ဦးတိုက္သ ႀူကးီ ဦးသိန္း- ေဒၚလင္းတုိ႔၏သမီး မေငြ ႏွစ္ ႏွင ့္ အိမ္ ေထာင္က ်သည္။အသက္ ၃၀ အရြယ္ ဆရာသိန္းသည္ အိမ္ ေထာင္က်ေသာ္လည္း တစ္ဖက္တြင္ ၀ါသနာထုံသည ့္ ေပပုရပိုက္မ ်ားကို ရသမွ်ေငျြဖင ့္ ၀ယ္စုသည။္ ဆရာႀကးီသည ္ စာဘက္တြင ္ အာ႐ုၤမ ်ားသည။္ မေငြႏွစ္ကသေဘာမက်။ ေပပုရပိုက္ကို ၀ယ္မည့္အစား ေရႊတုိေရႊစ ၀ယ္စု ခ်င္သည္။ သုိ႔ျဖင့္ အသြင္မတူကာ ဆရာသိန္း၏ဖခင္ ကြယ္လြန္ေသာ အခါ အိမ္ေထာင္ကြဲ၍ မေငြႏွစ္က သမးီ ႏွစ္ ေယာက္ကို ေခၚ၍ တက္သစ္ ရြာသုိ႔ ျပန္သြားသည္။ ဆရာသိန္း ထံတြင္ သမီးတစ္ေယာက္၊ သားတစ္ ေယာက္ႏွင့္အတူ ေနထုိင္ခဲ့သည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ ဆရာသိန္းသည္ တစ္ေန႔ တစ္ေန႔ စာေပလုပ္ငန္းႏွင့္ သာအခ်ိန္ ကုနု္ ခဲ့သ့ည။္ သူ၏အသက္ ၅၀ႏွစ္ရွိၿပီျဖစ္သည္။ အိမ္မႈကိစ္ၥမ်ား ကိုကို ယ္တိုင္လုပ္ရ၍စိတ္ပင္ပနး္ စရာ ျဖစ္လ ာသည။္ သျ႔ိုဖစ္၍္ ေမွာ္ ဘ ၿီမဳိ ႕ ဆုိင္းဆရာႀကီးဆရာခ်န္၏ အစ္မ ေဒၚစုိးႂကြယ္ဆုိသူႏွင့္ ေနာက္ အိမ္ေထာင္ျပဳခဲ့သည္။ ေဒၚစုိး ႂကြယ္နွင့္သ ား ႏွစ္ ေယာက၊္ သမးီ တစ္ ေယာက္ထြန း္ ကားသည။္ ထို သားသမီးမ်ား သဘင္ေထာက္ျဖစ္၍ သဘင္ထံေရာက္သြားတာ ၾကာေတာ့ ထိုကိစ ေၾကာင ့္ အိမ္တြင္အဆင္မေျပ ျဖစ္ကာ အိမ္ေထာင္ကြဲျပန္သည္။ ထုိအခ်ိန္က ဒုတိယကမ္ၻာ့စစ္ကာလ ျဖစ္သျဖင ့္ ၁၉၄၁ခ ု ဒီဇင္ဘ ာလတြင ္ ျဖစ္သည။္ ဂ်ပန္ကရန္ကုနု္က ုိ ဗးံု ၾကဲ တုိက္ခုိက္သည္။ ေမွာ္ဘီဘက္ကုိ ရန္ကုန္က လူမ်ားေျပးလာၾကသည္။ အမ်ဳိးသားပညာ၀န္ ဦးဖုိးက်ား သည္လညး္ စစ္ေၾကာင ့္ ေမွာ္ဘီေျပးလာ၏။ ဆရာသိန္းကမေျပး ရန္တား၍ ေမွာ္ဘီတြင္စစ္ေရွာင္ေန ၾကသည။္ သို ့ေသာ ္ ဆရာသိန္း မွာ ဥးီ ဖးိုက်ားႏွင ့္ ေတ႕ြဆုံေ ျပာဆၿိုပးီ ၁၉၄၂ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၁ ရက္(ျမန္မာ သက္ၠရာဇ္) ၁၃၀၃ခု ျပာသုိလျပည့္ ေက်ာ္ ၁ ရက္ ညအခ်ိန္တြင္ ႐ုတ္တရက္ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ သူရိယ မဂ္ၢဇင္းအယ္ဒီတာဦးသိန္းေမာင္ အမွဴးျပဳေသာ စာေရးဆရာအသင္း က ၁၉၄၂ ခု၊ စက္တင္ဘာ ၆ရက္ ေနတြင ္သငး္လးုံကၽြတ္အစညး္ အေ၀း ျပဳလုပ္ၿပီး ေမွာ္ဘီဆရာသိန္း ကြယ္ လြန္သည္က ို ၀မး္ နညး္ ေၾကာငး္ မွတ ္ တမ္းတင္ခဲ့သည္။ 



+ထြန္းလႈိင္(ၿမိဳင္)+

 မူရငး္သတ္ပုံမု ာ ““ျမန္မ ာပညာယွိ ေမွာ္ဘီဆရာသိန္း ႀကးီ ”” ျဖစ္သည။္ ထုိသတ္ပုံေရးထးုံ ျဖင ့္ ေရးစဥ္ကေမွာ္ဘီဆရာသိန္း ႀကးီ မု ာ “ျမန္မ ာပညာရွိ က၀ိ တစ္ဆူျဖစ္လ်က္ရွိျပးီ ယေန ႔ ေရးွ ထးုံ ျဖင့္ေရးရေသာ အခါသမယတြင္ လည္း ေမွာ္ဘီဆရာသိန္းႀကီးမွာ ျမန္မာပညာရွိ ဧကန္ျဖစ္လ်က္ပင္ ရွိေနေပရာ ယေန႔စာဖတ္သူတို႔ တရငး္ တႏးီွ ရွိေစလိုေသာ ေစတနာ ဆႏ္ၵမြန္ျဖင့္ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း၁၂၀ေက်ာ္ခန္႔က““ျမန္မာပညာရွိ ေမွာ္ပီဆရာသိန္းႀကီး””ဟု ေခါင္းစဥ္ျပဳ ေဖာ္ျပအပ္
ပါသည္။
ဆရာသိန္းႀကီးသည္ ဒုတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ႀကီးအၿပီး ၿဗိတိ သွ်တ ႔ုိ ေအာကျ္မန္မ ာႏိုင္ငံက ုိ အုပ္ စုိး စဥ္ကာလ ျမန္မာသက္ၠရာဇ္ ၁၂၂၃ခု ေႏွာင္းတန္ခူးလဆန္း ၂ ရက္၊ တနလၤာေန႔(ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၆၂ ခု မတ္လ ၃၁)ရက္ေန႔တြင္ ဟံသာ၀တီ စီရင္စုအပိုင္ ေမွာ္ပီၿမိဳ႕နယ္ မင္းရြာ တြင္ ဆင္းရဲေသာ မိသားစုျဖစ္ေသာ အဖ ဦးေရႊၾကဴ၊ အမိေဒၚေငြတို႔က ““ေမာင္ဖိုးသိန္း””ကို ဖြားျမင္သည္။ ေမာင္ဖိုးသိန္းတြင္ ဖိုးၿငိမ္း၊ ဖိုးသိန္း၊ ပန္းဦး၊ မအုန္းပြင့္ဟူ၍ ေမာင္ႏွမ ေလးေယာက္ရွိသည္။ ဖိုးသိန္း အသက္ ၉ ႏွစ္၊ ၁၀ ႏွစ္အရြယ္မွစ၍ အေဖျဖစ္သူ၏စာရင္းငွားအလုပ္ကို ကူရ၏။ အျခားအိမ္မ်ားတြင္လည္း ကၽြဲေက်ာငး္ ၊ ႏြား းေက်ာငး္ ၊ ထမငး္ ပ၊႔ုိ ဆီဆံုလွည့္ အငွားလုပ္ရ၏။ အေမ ေစ်းေရာငး္သည္ ့ခါမွာလညး္အေဖာ္ လိုက္ရသည္။ ထိုစဥ္က စာသင္ရန္ မင္းရြာ တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမရွိ၍ ႏြား ေက်ာင္းေပးရေသာ ကိုေရႊမိတ္ထံမွ သင္ပုန္းႀကီးကို သင္ယူခဲ့ၿပီး ဆက္ လက္၍ လယ္ပိုင္ရွင္ ကိုပိုက္က ေမာင္ဖ းိုသိန း္က ုိ မဂလၤ သုတ ၊္ အျပင္ ေအာင္ျခင္း၊ အတြင္းေအာင္ျခင္း၊ ရတနာေရႊခ်ိင့္စသည့္ဘ ာသာေရး စာမ်ား ခ်ေပးခဲ့သည္။ နတ္ရဲကြင္း ဘုန္းႀကီးထံတြင္ ခုနစ္ရက္ ကိုရင္ ၀တ္ခဲ့သည။္ မငး္ ရြာကကံ ကုနု း္ ဘုနု း္ ႀကီးေက်ာင္းတြင္ တစ္မိုးတစ္ခါး ကိုရင္၀တ္၏။ ပရိတ္ႀကီးႏွင့္ ဇာတ္ အ႒ကထာ၊ နိႆယမ်ားသင္ခဲ့ သည္။ ထိုေခတ ္ ထိုအခါက ဆရာႀကးီ သည ္ စာသင္ယူခဲ့ရေသာ ငယ္ဘ၀ ျဖစ္သည္။ ယခုေခတ္ကဲ့သို႔ စာေပ သင္ၾကားခြင့္ရလွ်င္ ဆရာႀကီးသည္ ပါရဂူဘြဲ ့ကို ရႏိုင္သည ့္ စိတ္ဓ ာတ္ နဳင့္ စြမ း္ ရည္ရွိသူျဖစ္သည။္ ကိုရင္ဖ းိုသိန္း ရွင္လိင္ ျပန္ေသာအခါ ဆိုင္းေနာက္ က၀ါးလက္ခုပ္တီး၊စည္တီး၊ လူျပက္ လုပ္ကိုင္ခြင့္ရသည္။ ေမာင္ဖိုးသိန္း အသက္၁၆ ႏွစ္တြင ္ ဥးီ ေလးႏွင ့္ အစ္ကိုဖိုးၿငိမ္းက သန္လ်င္အေရး ပိုင္ အယ္လင္ထ ံ အပ္ေပးသျဖင ့္ ႐ုိး သားႀကိဳးစားေသာေၾကာင့္ ဘ႑ာ စိုးျဖစ္ခဲ့သည္။

အေရးပိုင္ အယ္လင ္ ဗိလပ္သ ႔ုိ ျပန္သြ ာ းေသာအခါ ေၾကးတိုင္စ ာေရးႀကးီ ၏ အကူအညီ ျဖင ့္ ေၾကးတိုင္၀န ္ ပဲေရာ့ထံတြင ္ စားပြဲထုိးလုပ္ရငး္ ၁၈၈၀ ခ ု ဧၿပီလ ၁၈ ရက္တြင္ ေလွ်ာက္လႊာစာေရးျဖစ္ ခဲ့သည။္ ေၾကးတိုင္လုပ ၿ္ပးီ ေသာအခါ ၿမိဳ႕အုပ္ဦးဘကင္းႏွင့္ တံဆိပ္ေခါင္း ေရာင္းရသည္။ ၁၈၈၅ခုႏွစ္ မတ္လ ၁၈ ရက္တြင္ သူ ့ဆရာ ပဲေရာ ့ အကူ အညီျဖင့္ ေမွာ္ဘီၿမိဳ႕နယ္႐ံုးတြင္ တစ္လ ၂၅ က်ပ္ႏွင့္ ဒုစာေရး အလုပ္ရသည္။ မိဘႏွင့္အတူေန၍ လုပ္ကိုင္ ေကၽြးေမးြ ခဲ့သည။္ ေမွာ္ဘီတြင ္ အလုပ္လုပ္စဥ္ ေမွာ္ပီၿမိဳ႕အင္းတန္ ကြင း္ တြင ္ သူ၏ ဥးီ ေလး ဥးီ စံပုကုိ ပတ္ၱာခ်ေပးရန္စီစဥ္သည္ဟုအထက္ အစးုိ ရက ၁၈၉၆ခ ု ဧၿပီလ၃၀ရက္ ေန႔တြင္စာေရးအလုပ္မွႏုတ္သိမ္းျခင္း ခံရေလသည္။ ထိုအခါ ကိုဖိုးသိန္း သည္ ေဒသႏ္ၲရဗဟုသုတရွာရန္ ရခုိင္၊ ေရး၊ ၿမိတ္၊ ထား၀ယ္၊ ယိုးဒယားအထိ ဖာတစ္လံုးႏွင့္ ေလွ်ာက္သြားၿပီး စာေပဗဟုသုတမ်ား ရွာခဲ့သည္။ ၁၈၉၇ ခုႏွစ္တြင္ ေမွာ္ဘီသ ႔ုိ ျပန္ ေရာက္သ ည။္ သ႕ူဘ၀ တစ္ေလွ်ာက္လ းုံ ေလ့လ ာခဲ့သည္မွ ာ ျမန္မ ာစာ၊ ျမန္မ ာသမိုင္းသာ ျဖစ္ သည္။ ဟံသာ၀တီပံုႏွိပ္တိုက္တြင္ စာျပင္၀င္လုပ္သည္။

ေရွးေဟာင္း ေက်ာက္စာမ်ား သန္ ့ရ႔ွင္းသည။္ ဇာတ္ထုပ ္၊ဇာတ္လမး္ ေရးသည္။ သီခ်င္းေရးသည္။ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ အင္းစိန္မွ နယ္ပိုင္ ၀န္ ေထာက္စတးူ ၀ပ္ နွင့္တကြမ်က္နွ ာ ျဖဴမ်ားကို ျမန္မာစာ၊ ျမန္မာစကား ဗဟသု တု မ်ားကိုသငၾ္ကားေပးရသည။္ ဆရာသိန္း ျမန္မာစာသင္ၾကားေပးရ ေသာစတူး၀ပ္သည္ေနာင္တြင္လန္ဒန္ တကသိုလ္ျမန္မာစာ ပ ါေမာက ၡျဖစ္ လာသည္။ ဆရာသိန္း ဆက္လက္ သင္ၾကားရေသာ အဂၤလိပ္အရာရွိ မ်ားမွာ ေနာင္တြင္ လႊတ္ေတာ္၀န္ႀကီး ခ်ဳပ္၀ိပ္၊သမ၀ါယမ၀န္ႀကီးဒန္း၊ ျမန္မာအတိုင္ပင္ခံ ဖာနီဗယ၊္ ျမန္မ ာႏိုင္င ံ ဆိုင္ရ ာ ၀နႀ္ကးီ ၏ အတိုင္ပင္ခံဗ ာဆြီ သင္ဗင့္၊ ရာဇ၀တ္၀န္ႀကီးဂ်ိမ္း၊ ရန္ကုနု္တကသိုလ္ပ ါေမာက ၡ ဖေရစာ၊ ေက်ာက္စ ာ၀န ္ ဒ႐ူ ဳြိင္ဇယစ္ သညျ္ဖင့္ တစ္သီႀကီး ျဖစ္သည္။ ဆရာသိန္းသည္ ျမန္မာစာေပ အေျမာက္အျမားက ို မနားတမး္ ရွာ ေဖြ ကာ ေရးသားႏုိင္ခဲ့သည ့္ ျမန္မ ာ ပညာရွင္ႀကီးတစ္ဦးအျဖစ္ ကမ္ၸည္း တြင္ရစ္သူျဖစ္သည္။ ဆရာႀကီးသည္ လယ္ကူလီဘ၀မွ မ်က္ႏွာျဖဴ အရာ ရွိႀကီးမ်ား၏ ျမန္မာစာဆရာ ျဖစ္ခဲ့ ပါသည္။ ျမန္မာစာ ညြန္႔ေပါင္း စုေဆာငး္ ေကာ္မတီအၾကံ ေပးအဖ႕ဲြ၏ လက္ေထာက္အယ္ဒီတာ၊ ဧရာ၀တီ ပုံနွိပ္တိုက္အုပ ၊္ ပညာေရးဌာန ၏စာျပင္ဘက္တြင္ တစ္လ၈၀က်ပ္ ႏွင့္ပ ါဠိဆရာ လုပ္၏္ ။ ထိုေခတ္က တစ္လ၈၀ က်ပ္ရေသာ ျမန္မာအရာ ရွ ိအလြန္ရွ ာ းသည။္ ဆရာႀကးီ သည္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ေကာင္းေကာင္း မရွိသျဖင ့္ လယ္ကူလီဘ၀ လယ္ရွင ္ မ်ားထံမွ ျမန္မာစာကုိ သင္ယူရာမွ ေပါရာဏဒီပနီက်မ္းႀကီး ႏွစ္တြဲႏွင့္ က်မ္းေပါင္းမ်ားစြာ ျပဳစုႏုိင္ခဲ့သည္။ နတ္လမး္ ညႊန ၊္ ေပါရာဏဒီပန၊ီ ဒြန း္ စ႑ားႏွင့္ မင္းသမီးညားပုံ၊ ပါးစပ္ ရာဇ၀င္၊ ဗ်ဳိင္းနား မဂၤလာစာတန္း၊ ေရွးျဖစ္စာတြင္ အ႐ူးလြယ္အိတ္၊ ဟငး္ ေလးအးို ႀကးီ ၊ ေနာငျ္ဖစ္စ ာတနး္ ဂီတလကၤာရ၊ ျမန္မာပညာ၀န္ႀကီး မ်ား၊ ျမန္မာ၀န္ႀကီးမွဴးႀကီးမ်ား၊ ေတာ သူမလင္ေပ်ာက္ရွာေတာ္ပုံ၊ ေတာ သား မယားေပ်ာကရ္ ာွ ပတံု မ႔ို ာွ ထင္ ရွားလွ၏။ သုိ႔ျဖစ္ရာ ဆရာႀကီး၏ ဘ၀ခရီးလမ္းသည္ အတုယူဖြယ္ရာ ေလးစားၾကည္ညိဳဖြယ္ရာ ျဖစ္ခဲ့ သည္။ ဆရာႀကီးသည္ ဇာတ္သဘင္ အေၾကာင္း၊ ျပဇာတ္အေၾကာင္း၊ ေဆာင္းပါးမ်ားရဲ႕ ““သူရိယမဂ္ၢဇင္း”” တြင္ လည္းေကာင္း၊ ႀကီးပြားေရး လမး္ ျပေဆာငး္ ပါးမ်ားက“ို “တးိုတက္ ေရး မဂ္ၢဇင္း””တြင္ လည္းေကာင္း၊ ဆယ္ သန္းဂ်ာနယ္တြင္ လည္းေကာင္း၊ က်ဳိကိ ေခါက၊္ က်ဳိက္ကစဘုရ ားသမိုင္ း မ်ားကိုလညး္ ေကာငး္ ၊ ေမာင္ေကာငး္ ၊ ေက်ာ္ေအာင္ စံထား၊ သဲအင္း၊ မင္း အ၊ို ဆတ ာ၊ ဘားမဲ့ဆရာေတာ္၏္ ေထ႐ုပ္ၸတ္ၱိမ်ားကုိ ေရးသားခဲ့သည္။ ဆရာသိန္းသည္ ေမွာ္ဘီ႐ုံးတြင္ စာေရးလုပ္ရငး္ ၿမဳိ ႕အုပ္ ႏွင့္လိုက္ရ၍ မ်က္ႏွာပြင့္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ေဘာလယ္က ၽြနး္ ကၽြနး္ ဦးတိုက္သ ႀူကးီ ဦးသိန္း- ေဒၚလင္းတုိ႔၏သမီး မေငြ ႏွစ္ ႏွင ့္ အိမ္ ေထာင္က ်သည္။အသက္ ၃၀ အရြယ္ ဆရာသိန္းသည္ အိမ္ ေထာင္က်ေသာ္လည္း တစ္ဖက္တြင္ ၀ါသနာထုံသည ့္ ေပပုရပိုက္မ ်ားကို ရသမွ်ေငျြဖင ့္ ၀ယ္စုသည။္ ဆရာႀကးီသည ္ စာဘက္တြင ္ အာ႐ုၤမ ်ားသည။္ မေငြႏွစ္ကသေဘာမက်။ ေပပုရပိုက္ကို ၀ယ္မည့္အစား ေရႊတုိေရႊစ ၀ယ္စု ခ်င္သည္။ သုိ႔ျဖင့္ အသြင္မတူကာ ဆရာသိန္း၏ဖခင္ ကြယ္လြန္ေသာ အခါ အိမ္ေထာင္ကြဲ၍ မေငြႏွစ္က သမးီ ႏွစ္ ေယာက္ကို ေခၚ၍ တက္သစ္ ရြာသုိ႔ ျပန္သြားသည္။ ဆရာသိန္း ထံတြင္ သမီးတစ္ေယာက္၊ သားတစ္ ေယာက္ႏွင့္အတူ ေနထုိင္ခဲ့သည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ ဆရာသိန္းသည္ တစ္ေန႔ တစ္ေန႔ စာေပလုပ္ငန္းႏွင့္ သာအခ်ိန္ ကုနု္ ခဲ့သ့ည။္ သူ၏အသက္ ၅၀ႏွစ္ရွိၿပီျဖစ္သည္။ အိမ္မႈကိစ္ၥမ်ား ကိုကို ယ္တိုင္လုပ္ရ၍စိတ္ပင္ပနး္ စရာ ျဖစ္လ ာသည။္ သျ႔ိုဖစ္၍္ ေမွာ္ ဘ ၿီမဳိ ႕ ဆုိင္းဆရာႀကီးဆရာခ်န္၏ အစ္မ ေဒၚစုိးႂကြယ္ဆုိသူႏွင့္ ေနာက္ အိမ္ေထာင္ျပဳခဲ့သည္။ ေဒၚစုိး ႂကြယ္နွင့္သ ား ႏွစ္ ေယာက၊္ သမးီ တစ္ ေယာက္ထြန း္ ကားသည။္ ထို သားသမီးမ်ား သဘင္ေထာက္ျဖစ္၍ သဘင္ထံေရာက္သြားတာ ၾကာေတာ့ ထိုကိစ ေၾကာင ့္ အိမ္တြင္အဆင္မေျပ ျဖစ္ကာ အိမ္ေထာင္ကြဲျပန္သည္။ ထုိအခ်ိန္က ဒုတိယကမ္ၻာ့စစ္ကာလ ျဖစ္သျဖင ့္ ၁၉၄၁ခ ု ဒီဇင္ဘ ာလတြင ္ ျဖစ္သည။္ ဂ်ပန္ကရန္ကုနု္က ုိ ဗးံု ၾကဲ တုိက္ခုိက္သည္။ ေမွာ္ဘီဘက္ကုိ ရန္ကုန္က လူမ်ားေျပးလာၾကသည္။ အမ်ဳိးသားပညာ၀န္ ဦးဖုိးက်ား သည္လညး္ စစ္ေၾကာင ့္ ေမွာ္ဘီေျပးလာ၏။ ဆရာသိန္းကမေျပး ရန္တား၍ ေမွာ္ဘီတြင္စစ္ေရွာင္ေန ၾကသည။္ သို ့ေသာ ္ ဆရာသိန္း မွာ ဥးီ ဖးိုက်ားႏွင ့္ ေတ႕ြဆုံေ ျပာဆၿိုပးီ ၁၉၄၂ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၁ ရက္(ျမန္မာ သက္ၠရာဇ္) ၁၃၀၃ခု ျပာသုိလျပည့္ ေက်ာ္ ၁ ရက္ ညအခ်ိန္တြင္ ႐ုတ္တရက္ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ သူရိယ မဂ္ၢဇင္းအယ္ဒီတာဦးသိန္းေမာင္ အမွဴးျပဳေသာ စာေရးဆရာအသင္း က ၁၉၄၂ ခု၊ စက္တင္ဘာ ၆ရက္ ေနတြင ္သငး္လးုံကၽြတ္အစညး္ အေ၀း ျပဳလုပ္ၿပီး ေမွာ္ဘီဆရာသိန္း ကြယ္ လြန္သည္က ို ၀မး္ နညး္ ေၾကာငး္ မွတ ္ တမ္းတင္ခဲ့သည္။ 



+ထြန္းလႈိင္(ၿမိဳင္)+