=လူထုက ်န္းမာေရး("ပ်ိုဳေမမ်ား အေလးမထားမိသည့္ က ်န္းမာေရးထိခိုက္ေစႏိုင္ေသာ အခ်က္မ်ား")=

>

**Public Health** 
မိန္းကေလးေတြဟာအလွအပေနာက္ကိုလိုက္ရင္း က  ်န္းမာေရးထိခိုက္ေစႏိုင္တာေတြကို အေလးမထားမိတာမ်ိဳး ျဖစ္ တတ္ၾကပါတယ္။
(၁) စိတ္ညစ္တိုင္း အစာစားေလ့ရွိျခင္း။

 ေယာက ်ာ္းေလးအမ်ားစုက ေပ်ာ္ရႊင္တဲ့ အခါမ်ိဳးမွာ အစာပိုစားတတ္ၾကၿပီး မိန္းကေလးေတြကေတာ့စိတ္ညစ္တဲ့အခါမွာအခ်ိဳနဲ႔ ကယ္လိုရီမ်ားတဲ့ အစားအစာေတြကို ပိုစားေလ့ ရွိပါတယ္။ စိတ္ညစ္လို႔ စားတဲ့ အစားအစာေတြက သင့္ခါး အေနအထားကို ေျပာင္းလဲေစၿပီး သင့္ကို ဝလာေစပါတယ္။ စိတ္ညစ္တာကို အစာစားၿပီး ေျဖေဖ်ာက္ဖို႔ ႀကိဳးစားတာထက္ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္တာ၊ေယာဂက ်င့္တာ၊ အေပါင္းအသင္းေတြနဲ႔ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ပါးပါးေနတာေတြနဲ႔အစားထိုးလုပ္ေဆာင္ ၾကည့္ပါ။၊  


(၂) ဝသည္ဟု ထင္ျမင္ေနျခင္း။

မိန္းကေလးေတြက ခႏၶာကိုယ္ကို ဝတယ္လို႔ သူမ်ားေျပာမွာကို ေၾကာက္ရြံ႕တတ္ၾကၿပီး ဝိတ္ခ်ေနတယ္လို႔လည္း တြင္တြင္ ေျပာတတ္ၾကပါတယ္။ ေလ့လာမႈအရ မိန္းကေလးေတြရဲ့ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္က သူတို႔ရဲ့ ခႏၶာကိုယ္ပံုပန္း သဏၭာန္ကို ျပဳျပင္လိုၾကပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္က အဆီေတြကို ခြဲစိတ္ ဖယ္ရွားႏိုင္တယ္ ဆိုေပမယ့္ အစားအေသာက္နဲ႔ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလ ်ွာ့ခ်တာက အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းပါ။ 

(၃) မိတ္ကပ္မဖ်က္ဘဲ အိပ္စက္ျခင္း။

၊ ညအိပ္တဲ့အခါ မိတ္ကပ္မဖ်က္ဘဲ အိပ္စက္တာေၾကာင့္ တစ္ေနကုန္ မ်က္ႏွာေပၚမွာ လိမ္းျခယ္ထားတဲ့ မိတ္ကပ္ေတြ၊ ကပ္ျငိေနတဲ့ ဖုန္ေတြနဲ႔ ထြက္လာတဲ့ ေခြ်းေတြ မ်က္နွာမွာရွိတဲ့ ေခြ်းေပါက္ေတြကို ပိတ္ေစပါတယ။္ မ်က္လံုးမွာဆိုးထားတဲ့ မ်က္ေတာင္ေကာ့ေဆးရည္ကိုမဖ်က္ဘဲ အိပ္တာက မ်က္လံုးကို ယားယံတာ၊ ပိုးဝင္တာေတြကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ ညအိပ္ရာမဝင္မီ သင့္မ်က္ႏွာမွာ လိမ္းျခယ္ထားတဲ့ မိတ္ကပ္ေတြကို ေသခ်ာစြာ သန္႔စင္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ မ်က္ႏွာသစ္ၿပီးပါက အစိုဓာတ္ထိန္းေပးႏိုင္တဲ့ ညလိမ္းခရင္မ္လိမ္းအိပ္ပါ။ 

(၄) ေယာက်ာ္းေလးမ်ားႏွင့္ ရင္ေပါင္တန္းကာ ေသာက္စားျခင္း။

 ဒီကေန႔ေခတ္မွာ မိန္းကေလးေတြဟာ ေယာက ်ာ္းေေလးေတြနဲ႔ ရင္ေပါင္တန္းကာ မူးယစ္ေသာက္စားတတ္လာပါတယ္။ ဒါဟာ ေကာင္းတဲ့ အမူအက ်င့္ေတာ့ မဟုတ္ေပမယ့္
 လက္ခံက ်င့္သံုးသူ မ်ားလာပါတယ္။ မိန္းကေလးေတြဟာ ေယာက ်ာ္းေလးေတြထက္ ခႏၶာကိုယ္အနည္းငယ္ ပိုၿပီး ေသးသြယ္တာေၾကာင့္ အရက္ရဲ့ ျပင္းအားကို ေလ ်ွာ့ခ်ဖို႔ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေရဓာတ္အသံုးျပဳမႈ အနည္းငယ္ ပိုနည္းပါတယ္။ လူမႈေရးအရ အေပါင္းအသင္းေတြနဲ႔ ဆက္ဆံေရး မပ်က္ခ်င္ဘူးဆိုတဲ့ ဆင္ေျခတစ္ခုနဲ႔ေတာ့ အရက္ဆက္ေသာက္ မေနသင့္ပါဘူး။ အရက္က ခႏၶာကိုယ္ကို ဆိုးက ်ဳိးမ်ား စြာျဖစ္ေစတယ္ဆိုတာ သင္သိၿပီးသား ျဖစ္ပါ လိမ့္မယ္။ သင့္အေနနဲ႔ လံုးဝမေသာက္သံုးလို႔ မျဖစ္တဲ့အေျခအေနမ်ိဳးမွာ အရက္နဲ႔ အခ်ဳိရည္ကို တစ္လွည့္စီေသာက္ၿပီး အရက္ေသာက္သံုးမယ့္ ပမာဏကို ေလွ်ာ့ခ်ပါ။

 (၅) ဘရာစီယာအရြယ္အစား မွားယြင္းစြာ ဝတ္ဆင္ေနမိျခင္း။

 မိန္းကေလးေတြရဲ့ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္က ဘရာစီယာ အရြယ္အစားကို မွားယြင္းစြာ ဝတ္ဆင္ထားတတ္ၾကပါတယ္။ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ မကိုက္ညီတဲ့ ဘရာစီယာကို ဝတ္ဆင္တာက သင္ရဲ့ ဝတ္စားဆင္ယင္မႈကို ၾကည့္ရဆိုးေစ႐ံု သာမက ေနာက္ေက ်ာ၊ လည္ပင္းနဲ႔ ရင္သားနာက ်င္မႈေတြကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အသက္ရွဴက ်ပ္တာ၊ ကုိယ္ခႏၶာအေနအထားပံုစံမက ်တာ ၊ အေရျပား ယားယံတာ၊ ေသြးလွည့္ပတ္မွဳမေကာင္းတာနဲ႔ ဝမ္းဗိုက္ မအီမသာျဖစ္တာေတြ အထိ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ သင့္ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ ရင္သားအရြယ္အစားကို ေသခ်ာစြာသိေအာင္ေလ့လာပါ။

(၆) ေဒါက္ျမင့္ဖိနပ္စီးျခင္း။
 ေဒါက္ျမင့္ ဖိနပ္စီးတာက ခႏၶာကိုယ္မွအဆစ္အေပၚ ဖိအားက ်ေရာက္ေစျပီး အ႐ိုးအဆစ္ ေရာင္ရမ္းတာ၊ ေျခမ နာက ်င္တာ၊ ခါးနာတာနဲ႔ အရြတ္မွာ ဒဏ္ျဖစ္တာေတြျဖစ္ေစပါတယ္။ ေဒါက္ျမင့္ဖိနပ္ေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ ဒဏ္ေတြ သက္သာေစဖို႔ ေန႔စဥ္စီးတဲ့ ဖိနပ္ရဲ့ ေဒါက္အျမင့္ဟာ တစ္လက္မခြဲထက္ မပိုသင့္ပါဘူး။ သင္စီးတဲ့ဖိနပ္ဟာ အဆစ္အေပၚ ဒဏ္မပိေစတဲ့ ဖိနပ္မ်ိဳး ျဖစ္ရပါမယ္။

 (၇) အိပ္ေရးဝ၀ မအိပ္စက္ျခင္း။

မိန္းကေလးေတြက ေယာက ်ာ္းေလးေတြထက္ အိပ္ေရးပ်က္တာကို ပိုမို ခံစားရတတ္ပါတယ္လို႔ မစ္ခ်ီကန္ တကၠသိုလ္မွ ေလ့လာမႈအရ သိရပါတယ္။ အိပ္ပ်က္မ်ားတဲ့ မိန္းကေလးေတြက အစာ စားခ်င္စိတ္ျဖစ္ေပၚေစၿပီး ႏွလံုးေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏွိုင္ေျခ ကလည္း ျမင့္မားေစပါတယ္။ ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္ အိပ္ေပ်ာ္ေစဖို႔ ညဘက္ အိပ္ခါနီးမွာ ကဖင္းဓာတ္ပါတဲ့ ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္ရည္နဲ႔ တျခားအခ်ိဳ ရည္ေတြ မေသာက္ပါနဲ႔။ အိပ္ရာဝင္ခါနီး ေလ့က  ်င့္ခန္း လုပ္တာကိုလည္း ေရွာင္ပါ။ အိပ္ခါနီး ႏြားႏို႔ပူပူတစ္ခြက္ ေသာက္တာ၊ ၾကက္သီးေႏြးေရနဲ႔ ေရခ်ိဳးေပးတာေတြက သင့္ကို ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္ အိပ္ေပ်ာ္ေစဖို႔ ကူညီေပးပါတယ္။ 

ref:-- မ်ိဳးထက္စံ(Focus Youth E-magazine)

**Public Health** 
မိန္းကေလးေတြဟာအလွအပေနာက္ကိုလိုက္ရင္း က  ်န္းမာေရးထိခိုက္ေစႏိုင္တာေတြကို အေလးမထားမိတာမ်ိဳး ျဖစ္ တတ္ၾကပါတယ္။
(၁) စိတ္ညစ္တိုင္း အစာစားေလ့ရွိျခင္း။

 ေယာက ်ာ္းေလးအမ်ားစုက ေပ်ာ္ရႊင္တဲ့ အခါမ်ိဳးမွာ အစာပိုစားတတ္ၾကၿပီး မိန္းကေလးေတြကေတာ့စိတ္ညစ္တဲ့အခါမွာအခ်ိဳနဲ႔ ကယ္လိုရီမ်ားတဲ့ အစားအစာေတြကို ပိုစားေလ့ ရွိပါတယ္။ စိတ္ညစ္လို႔ စားတဲ့ အစားအစာေတြက သင့္ခါး အေနအထားကို ေျပာင္းလဲေစၿပီး သင့္ကို ဝလာေစပါတယ္။ စိတ္ညစ္တာကို အစာစားၿပီး ေျဖေဖ်ာက္ဖို႔ ႀကိဳးစားတာထက္ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္တာ၊ေယာဂက ်င့္တာ၊ အေပါင္းအသင္းေတြနဲ႔ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ပါးပါးေနတာေတြနဲ႔အစားထိုးလုပ္ေဆာင္ ၾကည့္ပါ။၊  


(၂) ဝသည္ဟု ထင္ျမင္ေနျခင္း။

မိန္းကေလးေတြက ခႏၶာကိုယ္ကို ဝတယ္လို႔ သူမ်ားေျပာမွာကို ေၾကာက္ရြံ႕တတ္ၾကၿပီး ဝိတ္ခ်ေနတယ္လို႔လည္း တြင္တြင္ ေျပာတတ္ၾကပါတယ္။ ေလ့လာမႈအရ မိန္းကေလးေတြရဲ့ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္က သူတို႔ရဲ့ ခႏၶာကိုယ္ပံုပန္း သဏၭာန္ကို ျပဳျပင္လိုၾကပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္က အဆီေတြကို ခြဲစိတ္ ဖယ္ရွားႏိုင္တယ္ ဆိုေပမယ့္ အစားအေသာက္နဲ႔ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလ ်ွာ့ခ်တာက အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းပါ။ 

(၃) မိတ္ကပ္မဖ်က္ဘဲ အိပ္စက္ျခင္း။

၊ ညအိပ္တဲ့အခါ မိတ္ကပ္မဖ်က္ဘဲ အိပ္စက္တာေၾကာင့္ တစ္ေနကုန္ မ်က္ႏွာေပၚမွာ လိမ္းျခယ္ထားတဲ့ မိတ္ကပ္ေတြ၊ ကပ္ျငိေနတဲ့ ဖုန္ေတြနဲ႔ ထြက္လာတဲ့ ေခြ်းေတြ မ်က္နွာမွာရွိတဲ့ ေခြ်းေပါက္ေတြကို ပိတ္ေစပါတယ။္ မ်က္လံုးမွာဆိုးထားတဲ့ မ်က္ေတာင္ေကာ့ေဆးရည္ကိုမဖ်က္ဘဲ အိပ္တာက မ်က္လံုးကို ယားယံတာ၊ ပိုးဝင္တာေတြကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ ညအိပ္ရာမဝင္မီ သင့္မ်က္ႏွာမွာ လိမ္းျခယ္ထားတဲ့ မိတ္ကပ္ေတြကို ေသခ်ာစြာ သန္႔စင္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ မ်က္ႏွာသစ္ၿပီးပါက အစိုဓာတ္ထိန္းေပးႏိုင္တဲ့ ညလိမ္းခရင္မ္လိမ္းအိပ္ပါ။ 

(၄) ေယာက်ာ္းေလးမ်ားႏွင့္ ရင္ေပါင္တန္းကာ ေသာက္စားျခင္း။

 ဒီကေန႔ေခတ္မွာ မိန္းကေလးေတြဟာ ေယာက ်ာ္းေေလးေတြနဲ႔ ရင္ေပါင္တန္းကာ မူးယစ္ေသာက္စားတတ္လာပါတယ္။ ဒါဟာ ေကာင္းတဲ့ အမူအက ်င့္ေတာ့ မဟုတ္ေပမယ့္
 လက္ခံက ်င့္သံုးသူ မ်ားလာပါတယ္။ မိန္းကေလးေတြဟာ ေယာက ်ာ္းေလးေတြထက္ ခႏၶာကိုယ္အနည္းငယ္ ပိုၿပီး ေသးသြယ္တာေၾကာင့္ အရက္ရဲ့ ျပင္းအားကို ေလ ်ွာ့ခ်ဖို႔ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေရဓာတ္အသံုးျပဳမႈ အနည္းငယ္ ပိုနည္းပါတယ္။ လူမႈေရးအရ အေပါင္းအသင္းေတြနဲ႔ ဆက္ဆံေရး မပ်က္ခ်င္ဘူးဆိုတဲ့ ဆင္ေျခတစ္ခုနဲ႔ေတာ့ အရက္ဆက္ေသာက္ မေနသင့္ပါဘူး။ အရက္က ခႏၶာကိုယ္ကို ဆိုးက ်ဳိးမ်ား စြာျဖစ္ေစတယ္ဆိုတာ သင္သိၿပီးသား ျဖစ္ပါ လိမ့္မယ္။ သင့္အေနနဲ႔ လံုးဝမေသာက္သံုးလို႔ မျဖစ္တဲ့အေျခအေနမ်ိဳးမွာ အရက္နဲ႔ အခ်ဳိရည္ကို တစ္လွည့္စီေသာက္ၿပီး အရက္ေသာက္သံုးမယ့္ ပမာဏကို ေလွ်ာ့ခ်ပါ။

 (၅) ဘရာစီယာအရြယ္အစား မွားယြင္းစြာ ဝတ္ဆင္ေနမိျခင္း။

 မိန္းကေလးေတြရဲ့ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္က ဘရာစီယာ အရြယ္အစားကို မွားယြင္းစြာ ဝတ္ဆင္ထားတတ္ၾကပါတယ္။ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ မကိုက္ညီတဲ့ ဘရာစီယာကို ဝတ္ဆင္တာက သင္ရဲ့ ဝတ္စားဆင္ယင္မႈကို ၾကည့္ရဆိုးေစ႐ံု သာမက ေနာက္ေက ်ာ၊ လည္ပင္းနဲ႔ ရင္သားနာက ်င္မႈေတြကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အသက္ရွဴက ်ပ္တာ၊ ကုိယ္ခႏၶာအေနအထားပံုစံမက ်တာ ၊ အေရျပား ယားယံတာ၊ ေသြးလွည့္ပတ္မွဳမေကာင္းတာနဲ႔ ဝမ္းဗိုက္ မအီမသာျဖစ္တာေတြ အထိ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ သင့္ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ ရင္သားအရြယ္အစားကို ေသခ်ာစြာသိေအာင္ေလ့လာပါ။

(၆) ေဒါက္ျမင့္ဖိနပ္စီးျခင္း။
 ေဒါက္ျမင့္ ဖိနပ္စီးတာက ခႏၶာကိုယ္မွအဆစ္အေပၚ ဖိအားက ်ေရာက္ေစျပီး အ႐ိုးအဆစ္ ေရာင္ရမ္းတာ၊ ေျခမ နာက ်င္တာ၊ ခါးနာတာနဲ႔ အရြတ္မွာ ဒဏ္ျဖစ္တာေတြျဖစ္ေစပါတယ္။ ေဒါက္ျမင့္ဖိနပ္ေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ ဒဏ္ေတြ သက္သာေစဖို႔ ေန႔စဥ္စီးတဲ့ ဖိနပ္ရဲ့ ေဒါက္အျမင့္ဟာ တစ္လက္မခြဲထက္ မပိုသင့္ပါဘူး။ သင္စီးတဲ့ဖိနပ္ဟာ အဆစ္အေပၚ ဒဏ္မပိေစတဲ့ ဖိနပ္မ်ိဳး ျဖစ္ရပါမယ္။

 (၇) အိပ္ေရးဝ၀ မအိပ္စက္ျခင္း။

မိန္းကေလးေတြက ေယာက ်ာ္းေလးေတြထက္ အိပ္ေရးပ်က္တာကို ပိုမို ခံစားရတတ္ပါတယ္လို႔ မစ္ခ်ီကန္ တကၠသိုလ္မွ ေလ့လာမႈအရ သိရပါတယ္။ အိပ္ပ်က္မ်ားတဲ့ မိန္းကေလးေတြက အစာ စားခ်င္စိတ္ျဖစ္ေပၚေစၿပီး ႏွလံုးေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏွိုင္ေျခ ကလည္း ျမင့္မားေစပါတယ္။ ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္ အိပ္ေပ်ာ္ေစဖို႔ ညဘက္ အိပ္ခါနီးမွာ ကဖင္းဓာတ္ပါတဲ့ ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္ရည္နဲ႔ တျခားအခ်ိဳ ရည္ေတြ မေသာက္ပါနဲ႔။ အိပ္ရာဝင္ခါနီး ေလ့က  ်င့္ခန္း လုပ္တာကိုလည္း ေရွာင္ပါ။ အိပ္ခါနီး ႏြားႏို႔ပူပူတစ္ခြက္ ေသာက္တာ၊ ၾကက္သီးေႏြးေရနဲ႔ ေရခ်ိဳးေပးတာေတြက သင့္ကို ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္ အိပ္ေပ်ာ္ေစဖို႔ ကူညီေပးပါတယ္။ 

ref:-- မ်ိဳးထက္စံ(Focus Youth E-magazine)