“အေမြ” “သမိုင္းအေမြ” “သမိုင္းဆိုတာ ေရွးအခါက “ရာဇ၀င္”လို႔ ေခၚခဲ့ၾကရာကေန သမိုင္း-ျဖစ္လာတာပါ။ “အတိတ္သမိုင္းျဖစ္ရပ္မ်ားသည္ ပစၥဳပၸန္သမိုင္း ျဖစ္ရပ္မ်ားကို ထင္ဟပ္ေစ၏။ ေကာင္းေမြ၊ ဆိုးေမြ”မ်ားကို ေပးေ၀ေစ၏” တဲ့။ ဒါကသမိုင္းဆိုရိုးတစ္ခုပါ။ “သမိုင္း သင္တာ မအေအာင္လို႔” “ သမိုင္းဆိုတာ အမွားၾကာရင္ အမွန္ျဖစ္တတ္တယ္” ႈ စတဲ့ ေျပာင္ေျမာက္တဲ့ ေကာက္ခ်က္ခ်မႈေတြက ကြယ္လြန္သူ သမိုင္းပညာရွင္ ေဒါက္တာ သန္းထြန္းက ေျပာခဲ့တာပါ။ “သမိုင္းဆိုတာ ေခါက္ကုတင္တစ္လံုးနဲ႔ တူပါတယ္။ လိုရင္ ယူသံုး၊ မလိုရင္ေခါက္ထားေပါ့”ဆိုတဲ့ ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုေခါင္းေဆာင္ေဟာင္းနဲ႔ နိုဘယ္လ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုရွင္မီေခးလ္ေ၈ၚဘာခ်က္ဗ္ရဲ႕ သမိုင္းစကားဟာလည္း မွတ္သားေလာက္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ကာ တစ္ခါတုန္းက၊ ေရွးေရွးတုန္းက “ရာဇ၀ံသ”ဆိုတဲ့ “မင္းေတြအေၾကာင္း၊ ရာဇာေတြအေၾကာင္း”ေရးသားျပဳစုခဲ့ၾကတဲ့ “ရာဇ၀င္”ဆိုတာကေန (ေခတ္၊ စနစ္၊ လူထု)စတဲ့ျဖတ္သန္းမႈ မွတ္တမ္းအစုစုကို “သမိုင္း”ရယ္လို႔ ေျပာင္းလဲေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကပါတယ္။ အဂၤလိပ္လို ေျပာရရင္ (History) ဆိုတာနဲ႔တင္ လံုေလာက္ပါၿပီ။ အဲဒီေတာ့ အာရွေန၀န္းနီ(ေခၚ)ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရး မီးရွဴးတန္ေဆာင္ျဖစ္တဲ့ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမကေန ေနာင္လာေနာက္သ ျပည္သူအမ်ား(ျပည္သူအမ်ား၊ အမ်ားျပည္သူဆိုရာမွာ အလုပ္သမား၊ လယ္သမား၊ အသိပညာရွင္၊ အတတ္ပညာရွင္၊ ေက ်ာင္းသား လူငယ္ စသျဖင့္ လူတန္းစားေပါင္းစံု၊ အလႊာေပါင္းစံု လူမ်ဳိးေပါင္းစံု၊ ဘာသာေပါင္းစံု ျမန္မာျပည္သား ျပည္သူလူထုႀကီးတရပ္လံုးကို ဆိုလိုတာျဖစ္ပါတယ္။) အဲဒီလူမ်ဳိးေပါင္းစံု၊ ဘာသာေပါင္းစံု ျမန္မာျပည္သူလူထုႀကီးကို လြတ္လပ္ေရးဆိုတာ(ဒါ)၊ လြတ္လပ္ေရးရေအာင္ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ရမွာက (ဒီလို)ျဖစ္တယ္လို႔ မ်က္စိဖြင့္၊ အလင္းတံခါးဖြင့္၊ ကန္႔လန္႔ကာဖြင့္ေပးခဲ့တဲ့ ေက ်းဇူးရွင္ႀကီးဟာ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာမႈ ျမန္မာ့နယ္အလိုအရ “ကတင္ညဳတ၊ ကတေ၀ဒီ”(သူတစ္ထူးရဲ႕ ေက ်းဇူးကိုသိတတ္စြာျဖင့္ ေက ်းဇူးဆပ္တတ္ျခင္း) ဆိုတာကို ဒီကေန႔ ဒီရက္၊ ဆရာေတာ္ရဲ႕ အႏွစ္ ၇၇-ေျမာက္ ဘ၀နတ္ထံ ပ်ံလြနၤေတာၤၤမူျခင္းစိန္ရတု ေအာက္ေမ့ဖြယ္ေန႔မွာ ေက ်းဇူးျပန္ျပဳၾက၊ စံနမူနာျပဳ အတုယူၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
*** ညီအကို၊ ေမာင္ႏွမတို႔….။
ဦးဥတၱမဟာ ဘယ္ေလာက္အထိ သမိုင္းဂုဏ္ရွိန္ထိန္၀ါခဲ့သလဲဆိုရင္ ၁၉၂၂-ခုႏွစ္က ရန္ကုန္ ဂ်ီစီဘီေအ အသင္းခ်ဳပ္ႀကီးမွာက ်င္းပတဲ့ “အမ်ဳိးသားေန႔”သတ္မွတ္ေရးအစည္းအေ၀းႀကီးကေန “အေရးႀကီးတဲ့ ေန႔ႀကီးသံုးေန႔”ကို ၀ိုင္း၀န္းေဆြးေႏြးအဆိုျပဳခဲ့ၾကပါသတဲ့။ အဲဒီသမိုင္းရဲ႕ အေရးႀကီးေန႔သံုးေန႔ထဲမွာ- ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ပထမဦးဆံုး အဖမ္းခံရတဲ့ေန ႔ဟာ အပါအ၀င္ျဖစ္ပါတယ္။ အျခားေန႔နွစ္ေန႔ကေတာ့ သီေပါမင္း ပါေတာ္မူေသာေန႔ (တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ ၈-ရက္)နဲ႔ ပထမေက ်ာင္းသား သပိတ္တိုက္ပြဲေန႔(တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ ၁၀-ရက္ေတြျဖစ္ပါတယ္။
*** ညီအကို ေမာင္ႏွမတို႔………။
ဒီေနရာမွာ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမဟာ ဘယ္လိုရဟန္းေတာ္မ်ဳိး(၀ါ) ဘယ္လိုအာဇာနည္ရဟန္းေတာ္မ်ဳိးလည္း ဆိုတာ တစ္ခ်က္ဆန္းစစ္ၾကည့္ရေအာင္ဗ်ာ….။ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမဟာ လူနံမည္ “ေပၚထြန္းေအာင္”ျဖစ္ၿပီး အဖ-ဦးျမ၊ အမိ-ေဒၚေအာင္ေက ်ာ္သူတို႔ကေန ရခိုင္ျပည္၊ စစ္ေတြၿမိဳ႕မွာ (၁၈၇၉-ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၂၇-ရက္)ေန႔မွာ ေမြးဖြားသန္႔စင္ခဲ့ပါသတဲ့။ အႀကီးဆံုးသားျဖစ္ၿပီး ညီငယ္ ေက ်ာ္ထြန္ေအာင္နဲ ညီမငယ္- မအိမ္စိုးတို႔ဟာ သူ႔ရဲ႕ေမြးခ်င္းေတြျဖစ္ပါသတဲ့။ (မအိမ္စိုး ဆိုတာ ေနာင္အခါ ကုမၼာရီအသင္းကို တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ ေဒၚအိမ္စိုး ျဖစ္လာမယ့္သူပါ။) ဦးဥတၱမ အေလာင္းအလ ်ာ ေပၚထြန္းေအာင္နဲ႔ သူ႔ထက္ ၃-ႏွစ္ငယ္ရြယ္သူ ေက ်ာ္ထြန္းေအာင္တို႔ဟာ အသက္ ၉-ႏွစ္နဲ႔ ၆-ႏွစ္အရြယ္ေတြေရာက္လာတဲ့တိုင္ေအာင္ စာသင္ေက ်ာင္းမွာ ပညာသင္ခ်င္တာမို႔ မိဘေတြဆီပူဆာတာမရၾကဘူးတဲ့။ ဒါေၾကာင့္ အိမ္ကထြက္ေျပးၾက၊ ၁၅-ရက္ေလာက္ေရာက္မွ မိဘေတြက မ်က္ကလဲဆန္ပ်ာနဲ႔ လိုက္ရွာေတာ့ေတြ႔ၾက၊ သစ္ပင္တစ္ပင္ေအာက္မွာ ေတြ႔ရတဲ့သူတို႔ညီအကိုကို မိဘေတြက အိမ္ျပန္ေခၚ၊ အိမ္ေရာက္တဲ့ ဒီေလာက္ေတာင္ အဂၤလိပ္ေက ်ာင္းမွာေနခ်င္တဲ့ ႏွစ္ေကာင္ကို အဂၤလိပ္စာ ျမန္မာနွစ္ဘာသာ သင္ေက ်ာင္းမွာ ထားမဟဲ့…။ လာခဲ့စမ္း…. နင္တို႔ေနခ်င္တဲ့ အဂၤလိပ္ေက ်ာင္း၊ ေနစမ္းေပါ့ဗ်ာ။ ဒီလိုနဲ႔ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ႏွစ္ဘာသာသင္ေက ်ာင္းမွာ ေနခြင့္ရတဲ့အခါ သူငယ္တန္းက စတက္ရတာကို ေပၚထြန္းေအာင္က ဘ၀င္မက ်ဘူးေလ။ ၾကည့္… (အာဇာနည္ သတၱိ၊ “ဇ”က ျပလာၿပီေနာ္) ေက ်ာင္းက အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး ေက ်ာင္းအုပ္ဆီကို သူကတည့္တည့္မတ္မတ္ သြားေတြ႔တယ္။ “ဆရာႀကီး၊ က ်ဳပ္က သူငယ္တန္းမွာ မေနနိုင္ဘူး၊ က ်ဳပ္တတ္ထားတာက သံုးတန္းေလာက္မွာ ျဖစ္မွာ”လို႔ ေျပာမွာေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒီမွာပဲ ေက ်ာင္းအုပ္က သံုးတန္းအဂၤလိပ္ကို ဖတ္ခိုင္းတဲ့အခါက ်ေတာ့ အထစ္အေငါ့မရွိ (ဘြတ္-ရႊတ္-ဒိုင္း)ရြတ္ျပလိုက္တာေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒီလို သူဒီအတန္းေလာက္ေတာ့ အေပ်ာ့ေပါ့လို႔ အာဂသတၱိျပနိုင္ၿပီးတဲ့အခါ အသက္ ၉-ႏွစ္အရြယ္နဲ႔ ၃-တန္းမွာ ပညာသင္ၾကားခြင့္ကိုရရွိခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ရမွာေပါ့ဗ်။ ၅-တန္းေက ်ာင္းသားဘ၀မွာ၊ အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး ရခိုင္တိုင္း၊ တိုင္းမင္းႀကီးကိုယ္တိုင္ ဆုေပးခဲ့တဲ့ ၿပိဳင္ပြဲတစ္ခုမွာ “ေပၚထြန္းေအာင္” ဟာ ဒုတိယဆုရခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ဒုတိယဆုကို လက္ခံရယူၿပီး ညီငယ္ေက ်ာ္ထြန္းေအာင္ကိုေခၚ၊ စစ္ေတြကမ္းနား ဆီခ်ီတက္သြားၾက၊ ကမ္းနားေရာက္ေတာ့- “ေဟ့ ငါ့ညီ၊ ဆုဆိုတာ ပထမပဲယူရတယ္ကြ၊ ဒုတိယ တို႔ တတိယတို႔ဆိုရင္ ဘယ္ေတာ့မွ မယူေလနဲ႔”လို႔ ေျပာလည္းေျပာ၊ ဆုကိုဖ်က္ဆီးၿပီး လႊင့္ပစ္လိုက္ပါသတဲ့။ (ဒါက ေပၚထြန္းေအာင္ ရဲ႕ “ဇ”ေတြ၊ ဦးဥတၱမ အေလာင္းအလ ်ာရဲ႕ အာဂသတိၱေတြရဲ႕ ေရွးေျပး နိမိတ္ေတြ၊ ဒီထက္နက္နက္နဲနဲ ေျပာရရင္ တိုင္းခ်စ္၊ ျပည္ခ်စ္၊ မ်ဳိးခ်စ္ အာဇာနည္ေတြ၊ သူရဲေကာင္းေတြ ထားရွိရမယ့္ စိတ္ရင္း စိတ္ထားသမိုင္း အေမြေတြေပါ့ဗ်ာ။)
ဒီလိုနဲ႔ အသက္ ၁၅-ႏွစ္အရြယ္မွာ အိႏၵိယျပည္၊ ကာလကတၱားၿမိဳ႕ကို သြားတယ္။ ကာလကတၱား တကၠသိုလ္မွာ တကၠသိုလ္၀င္တန္းေျဖဆိုေအာင္ျမင္တယ္ (၁၀-တန္းေအာင္ တယ္ေပါ့ဗ်ာ)၊ အဲဒီကေန ျမန္မာျပည္ျပန္ၾကြလာၿပီး ပခုကၠဴၿမိဳ႕ ေရစႀကိဳ စာသင္တိုက္မွာ ဗုဒၶစာေပ၊ က ်မ္းဂန္ေတြကို သင္ယူပါသတဲ့။ ဒီလိုနဲ႔ ၁၉၀၀-ျပည္နွစ္လည္း ေရာက္ေရာ ရဟန္း၀တ္နဲ႔ အိႏၵိယျပည္ကို ျပန္ၾကြတယ္။ သိၾကတယ္ေနာ္။ က ်ဳပ္တို႔ျမန္မာျပည္က အဂၤလိပ္ရဲ႕ လက္ေအာက္ခံ ျဖစ္ၿပီး အိႏၵိယရဲ႕ ျပည္နယ္တစ္ခုအဆင့္ပဲ ရွိေသးတဲ့ ပထ၀ီနိုင္ငံေရးဘ၀မွာ ရွိေနတယ္ေနာ္။ အဲဒီ ကာလကတၱားၿမိဳ႕၊ အမ်ဳိးသားေကာလိပ္ကေန ပါဠိ၊ သကၠဋ၊ ဘဂၤါလီ၊ ေရွးေစာင္း ဟိႏၵဴစာေပ၊ က ်မ္းေတြကို သင္ယူခဲ့တယ္။ ၿပီးေတာ့တစ္ခါ….. အဲဒီကာလကတၱား အမ်ဳိးသားတကၠသိုလ္မွာပဲ “ပါဠိပါေမာကၡ“အျဖစ္နဲ႔ ေဆာင္ရြက္ခဲ့တယ္။ အဲဒီလို ကာလကတၱားမွာ ရွိေနတုန္း အိႏၵိယ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး ဦးေဆာင္ပါတီႀကီးျဖစ္တဲ့ “ကြန္ဂရက္ပါတီ”ကို ဆရာေတာ္က ၀င္ခဲ့တယ္။ ကြန္ဂရက္ပါတီရဲ႕ ဗမာျပည္နယ္ခြဲ အဖြဲ႔၀င္ေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒီကာလကတၱားၿမိဳ႕က၊ ဟိႏၵဴအမ်ဳိးသား “ဆေဗ့”အသင္းႀကီးက “ဥကၠဌ”ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္တဲ့အခါမွာ နာမည္ႀကီး ကြန္ဂရက္ေခါင္းေဆာင္၊ ဟိႏၵဴေခါင္းေဆာင္ႀကီး ေတြကို ေက ်ာ္လြန္ၿပီး က ်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမက ဥကၠဌ ျဖစ္လာခဲ့သတဲ့ဗ်ဳိ႕။ ဒီလိုနဲ႔ (၁၉၀၃)ခုနွစ္ ေရာက္လာတယ္။ အိႏၵိယ ကေန ျပင္သစ္၊ အဂၤလန္၊ ဂ်ာမနီစတဲ့ ဥေရာပနိုင္ငံေတြဆီ လွည့္လည္ၿပီး အဲဒီနိုင္ငံေတြရဲ႕ နိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ စစ္ေရး၊ ယဥ္ေက ်းမႈစသျဖင့္ ေရးရာအျဖာျဖာကို ေလ့လာခဲ့တယ္။ ဥေရာပတခြင္လွည့္လည္ေနတုန္း (၁၉၀၄-၁၉၀၅)ခုႏွစ္မွာ ဂ်ပန္ကေန က ်ဴးေက ်ာ္လာတဲ့ ဥေရာပအင္အားႀကီး ရုရွားကို အျပတ္အနိုင္ယူလိုက္တဲ့အခါမွာ ဆရာေတာ္ဟာ ဂ်ပန္ကို စိတ္၀င္စားလာတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဂ်ပန္အေၾကာင္းေလ့လာခ်င္တာနဲ႔ (၁၉၀၇)ခုႏွစ္မွာ ဂ်ပန္ျပည္ကို ၾကြခဲ့တယ္။
*** ညီအကို- ေမာင္ႏွမမ်ား ခင္ဗ်ား....။
ဂ်ပန္ျပည္၊ တိုက ်ဳိတကၠသိုလ္မွာ ပါဠိနဲပ သကၠဋဘာသာ ပါေမာကၡအျဖစ္ ၄-ႏွစ္နီးပါး ေဆာင္ရြက္ၿပီး ဂ်ပန္ဘုရင္ရဲ႕ အတြင္း၀န္၊ အမတ္ႀကီး “အိုတာနီ”နဲ႔ ရင္းႏွီးခဲ့တယ္။ “ဂ်ပန္ျပည္”ဆိုတဲ့ အတုယူဖြယ္ရာ၊ အာရွတိုက္သားမ်ား စံနမူနာ ယူဖြယ္ရာ သီးသီးသန္႔သန္႔ နိုင္ငံရဲ႕ အေၾကာင္း ဂ်ပန္သတင္းစာေတြမွာေရာ၊ အျခားဥေရာပသတင္းစာေတြမွာပါ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံကို ၁၉၁၁-ခုႏွစ္မွာ ျပန္ၾကြတဲ့အခါမွာ ကိုရီးယား၊ မန္ခ်ဴးရီးယား၊ တရုတ္၊ ကေမၻာဒီးယားနဲ႔ ထိုင္းနို္င္ငံေတြဆီ၀င္ေရာက္ေလ့လာခဲ့တယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ျမန္မာျပည္ကို ဆရာေတာ္ ျပန္ေရာက္လာပါေရာ။ ျမန္မာနိုင္ငံမွာက သိၾကတဲ့အတိုင္း (၁၉၀၆)ခုနွစ္ကတည္းက “ဗုဒၶကလ ်ာဏယု၀အသင္း(YMBA) ဆိုတာ ေပၚေပါက္ေနၿပီး အမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ သာသနာလို႔ေတာ့ သူရိယသတင္းစာအုပ္စုက ေၾကြးေက်ာ္ၿပီး ေဆာင္ရြက္ေနၾကၿပီ။ ဆရာေတာ္လည္း ေရာက္လာေရာ၊ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္၊ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က ်င္ေရးစိတ္ အရွိန္ျမွင့္ေပးလိုက္တာ “သူရိယ”သတင္းစာပါေဆာင္းပါးေတြက နိုင္ငံတကာ အေၾကာင္း၊ အဂၤလိပ္ဆန္႔က ်င္ေရးအေၾကာင္း ရဲရဲေတာက္ ေဖာ္ျပေပးလာပါတယ္။ YMBA အမႈေဆာင္လူႀကီးေတြနဲ႔လည္း “သူရိယသတင္းစာတိုက္”မွာ ယာယီသီတင္းသံုးရင္း အဂၤလိပ္လက္ေအာက္က လြတ္ေျမာက္ေရး ေဆြးေႏြးခဲ့ပါသတဲ့။
ဒီလိုနဲ႔ (၁၉၁၂)ခုႏွစ္မွာ ဂ်ပန္နိုင္ငံကို ဒုတိယအႀကိမ္ျပန္ၾကြတဲ့အခါ အရင္ကလို သူခ်ည္းသက္သက္ မဟုတ္ေတာ့ပဲ ေမြးစားညီငယ္ ေမာင္စိုးသိန္းနဲ႔ ညီမငယ္-မအိမ္စိုးတို႔အပါအ၀င္ ျမန္မာလူငယ္အခ်ဳိ႕ကို ဂ်ပန္မွာ ပညာသင္ၾကဖို႔ ေခၚေဆာင္သြားပါသတဲ့။ (ညီအကို- ေမာင္နွမမ်ား ခင္ဗ်ား၊ ေမာင္စိုးသိန္းဆိုတာ ဂ်ီစီဘီေအ-ဦးစိုးသိန္း ရယ္လို႔ အထင္ကရ ျဖစ္လာမယ့္ သူျဖစ္ၿပီး မအိမ္စိုးကေတာ့ ကုမၼာရီအသင္းတည္ေထာင္သူ ေဒၚအိမ္စိုး ပဲေပါ့ ခင္ဗ်ာ။) ဂ်ပန္ျပည္မွာ ဆရာေတာ္ရွိေနစဥ္မွာ တဖက္က မင္းေပါက္ စိုးေပါက္ အမတ္ႀကီးအိုတာနီလို ပုဂၢိဳလ္မ်ဳိးကို စည္းရံုးနိုင္သလို တရုတ္ျပည္ကိုလည္း ၾကြခ်ီၿပီး တရုတ္အမ်ဳးိသားေခါင္းေဆာင္-ေဒါက္တာ ဆြန္ယက္ဆင္နဲ႔လည္း ေဆြးေႏြးခဲ့ပါသတဲ့။ ဒီလိုနဲ႔ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမရဲ႕ လမ္းညႊန္မႈနဲ႔အတူ ၁၉၂၀-မွာ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ပထမဦးဆံုး “သံဃသမဂၢီ” အသင္းလိုမ်ဳိး “ကုမၼာရီအသင္း”လိုမ်ဳိး ေပၚေပါက္လာတာ သမိုင္းမွာ အထင္အရွားရွိပါတယ္။ ဒါဟာ ဆရာေတာ္ေပးတဲ့ လြတ္လပ္ေရးမ်ဳိးေစ့ အေမြပါပဲ။ ဆရာေတာ္ဟာ သူ႔ရဲ႕ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရးနဲ႔ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က ်င္ေရး လႈပ္ရွားမႈ သမိုင္းမွာ ႏွစ္ႀကိမ္ အဖမ္းခံခဲ့ရပါတယ္။ ပထမဦးဆံုးအႀကိမ္က ၁၉၂၁-ခုႏွစ္ ဗ်ာပံုခရိုင္၊ ေဒးဒရဲၿမိဳ႕နယ္ “ဆူးကလာပ္ရြာ”မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ “လိပ္ကို အခြံႏႊာမည္”ဆိုတဲ့ မေၾကာက္တရားနဲ႔၊ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕နဲ႔ မဆက္ဆံေရး၊ အဂၤလိပ္လူသံုးကုန္ပစၥည္းမ်ား မသံုးစြဲေရး၊ အဂၤလိပ္ကို အခြန္မေပးေရးစတဲ့ (သူ-အိႏၵိယမွာ ရွိတုန္းက ကြန္ဂရက္ပါတီလုပ္ဟန္အတုိင္း) ရဲရဲေတာက္ တရားေဟာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ဆူးကလာပ္ရြာက အျပန္မွာ အဖမ္းခံၿပီး၊ ပထမဆံုး အက ်ဥ္းက ်ခံရပါတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံရဲ႕ ပထမဆံုးနိုင္ငံေရး အက ်ဥ္းသား ရဟန္:ေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယအႀကိမ္အဖမ္းခံရတာကေတာ့ (၁၉၂၄)ခုႏွစ္၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ က ်ဳံးၾႀကီးလမ္း၊ “နန္းေတာ္”ရုပ္ရွင္ရံု တရားပြဲကေန “ကရက္ေဒါက္-မင္း၊ ျပန္သြားပါ”လို႔ အဲဒီတုန္းက အဂၤလိပ္ ဒုတိယဘုရင္ခံကို ျမန္မာျပည္ကေန ေမာင္းထုတ္ခဲ့လို႔ပါပဲ။ အလုပ္ၾကမ္းနဲ႔ ေထာင္ဒဏ္ ၃-ႏွစ္ အျပစ္ေပးခံခဲ့ရပါတယ္။ (၁၉၂၇-၂၈)ခုႏွစ္တ၀ို္ကမွာ သာစည္နယ္၊ မဲေတာရြာက “ေတာပုန္းႀကီး - ဗိုလ္စံဖဲ”ဆိုတဲ့ လယ္သမားသူပုန္ထခဲ့တာ၊ ဗိုလ္စံဖဲနဲ႔ လယ္သမားသူရဲေကာင္းအခ်ဳိ႕ရဲ႕ အဂၤလိပ္နဲ႔ ခ်စ္တီးကုလားသူေဌး ဆန္႔က ်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈရယ္၊ (၁၉၃၀)ခုႏွစ္၊ “ဆရာစံ လယ္သမားေတာ္လွန္ေရး”ရယ္ဟာ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမရဲ႕ “မေၾကာက္တရား” “ရဲရဲေတာက္ တရား” “နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရးနဲ႔ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရးတရား”ေတြ အေပၚမွာ အေျခခံေနတယ္၊ ဆရာေတာ္ ေပးေ၀တဲ့ အေမြကို ဆက္ခံၿပီး ရုန္းၾကြလႈပ္ရွားခဲ့ၾကတယ္ဆိုတာ ကြင္းဆက္ပမာ အဆက္အစပ္နဲ႔ သိနိုင္ပါတယ္။
*** ညီအကို- ေမာင္ႏွမတို႔… ။
ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမဟာ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိးအတြက္ ျပည္နယ္ တစ္ခုအတြက္ နိုင္ငံတစ္ခုအတြက္ ရုန္းၾကြလႈပ္ရွားခဲ့သူ မဟုတ္ပါဘူး။ ဆရာေတာ္ လႈပ္နိုးခဲ့လို႔ “ဂ်ပန္ျပည္”အခန္းဆက္ေဆာင္းပါးေတြကို ဖတ္ၿပီး အာရွတိုက္က တရုတ္၊ အိႏၵိယ၊ ဗီယက္နမ္၊ ကေမၻာဒီယား၊ ကိုရီးယား၊ ဖိလစ္ပိုင္ စတဲ့နိုင္ငံေတြက ျမန္မာျပည္လိုပဲ သူ႔ကၽြန္ဘ၀က ်ေရာက္ေနတဲ့ နို္င္ငံေတြဟာ အဂၤလိပ္ေအာက္က၊ ျပင္သစ္ေအာက္က၊ စပိန္ေအာက္က လြတ္ေျမာက္ၾကဖို႔ကို ဂ်ပန္လို “အတင္းရုန္းၾကြရင္ ဘာမဆိုရတယ္”ဆိုတာ သာဓက ေကာင္းေတြျပခဲ့တယ္ မဟုတ္ပါလားဗ်ာ။ ဒါဟာ ဆရာေတာ္ေပးေ၀တဲ့ သမိုင္းအေမြ၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ အာရွေန၀န္းနီ (ေဟ့…… “အေရွဘက္ေကာင္းကင္မွာ xxx ေန၀န္းနီနီxxx နိုးထလာၿပီxxx လို႔) မီးေမာင္းထိုးျပ၊ အလင္းတံခါး ဖြင့္ျပခဲ့တာပဲ မဟုတ္ပါလားဗ်ာ…….။
ဟုတ္ကဲ့…… ဆရာေတာ္ ဘ၀နတ္ထံ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခ်ိန္ဟာ ဒုတိယ ကမၻာစစ္မီးႀကီး၊ ကမၻာနဲ႔ အ၀ွမ္းအလ ်ွံျငီးၿငီး ေတာက္ေလာင္ေနခ်ိန္ပါပဲ။ ၁၉၃၉-ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၉-ရက္ေန႔၊ သက္ေတာ္ ၆၀-အရြယ္မွာ ဆရာေတာ္ဟာ အာဇာနည္ ပီသစြာ ခႏၶာ၀န္ခ်ဳပ္ၿငိမ္းလိုက္ပါတယ္။ အာရွတိုက္တခြင္ဆီမွာ ဆရာေတာ္ ခ်မွတ္ခဲ့တဲ့၊ လမ္းျပခဲ့တဲ့ “လြတ္လပ္ေရးလမ္း” “လြတ္ေျမာက္ေရးလမ္း” “မေၾကာက္ေသာ သူတို႔ရဲ႕လမ္း”ဟာ အခုလို ၇၇ ႏွစ္ေျမာက္ခဲ့ေပမယ့္၊စိန္ရတုေက ်ာ္လြန္ခဲ့ေပမယ့္ ေျဖာင့္တန္းစြာ၊ ရွင္းလင္းျပတ္သားစြာ ရွိေနဆဲ၊ ျမင္ေနရဆဲပါလို႔………………..။ ။ *** ညီအကို - ေမာင္ႏွမမ်ား ခင္ဗ်ား…. (ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမေပးတဲ့ သမိုင္းအေမြဆိုတာ ဒါေတြ၊ ဒါေတြ၊ ဒါေတြ ကမၻာမေၾက……. ဆက္လက္တိုက္ပြဲ၀င္ၾကေဟ…….လို႔….။)
**အထူးရည္ညႊန္း**
စာေရးသူသည္၁၉၈၉ခုနွစ္မွစတင္ျပီး၊၁၉၉၅ခုနွစ္အထိသာယာ၀တီ ေတာရစခန္းတြင္ဒီမိုက ်င့္စဥ္ကို
ပထမအၾကိမ္ အပီအျပင္ေဆာက္တည္ခဲ့စဥ္ကသီးသန္ ့တိုက္(က)တြင္တစ္ခန္းထဲ ၂လခန္ ့ ေဒါက္တာေအးခ်မ္းနွင့္မိမိ အတူေနကာသမိုင္း၊ပထ၀ီနိုင္ငံေရး၊နိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၊ မာ့က္စ္-လီနင္၀ါဒ၊လစ္ဘရယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ဥပေဒစသည့္ အေထြေထြဗဟုသုတမ်ဳိးစုံကို ဆရာကေရွ ့ကေျပာေဟာသြားတာကို စိတ္နွင့္္တစ္မ်ဳိး၊၊ေျမၾကီးျခစ္မွတ္ျပီးတစ္သြယ္၊ပလတ္စတစ္ေပၚမွာ သံခ်ြန္နွင့္ေရးမွတ္၊ ေရးက ်က္ခဲ့ရျပီးေနာက္တစတစအေတြးအျမင္ ထြန္းေတာက္ခဲ့ရပုံကိုလည္းေကာင္း၊ ၂နွစ္ခန္ ့တစ္ခန္းထဲအတူေနကာမိမိကိုစိတ္ဓါတ္ပိုင္း၊ရုပ္ပိုင္း တိုးတက္လာေအာင္ အနီးကပ္ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပးခဲ့ေသာ ဦးရီးဗိုလ္ေအာင္မင္းပဲခူးရုိးမဗကပဗဟိုလုံျခံဳေရး တပ္မွဴးၾကီးေဟာင္းနွင့္သမိုင္းပညာရွင္ေဒါက္တာေအးခ်မ္း (ယခု-ဂ ်ပန္နိုင္ငံကန္န တကၠသိုလ္သမိုင္းပါေမာကၡ)တို့အားတပည့္ျဖစ္သူက ်ေနာ္က -ေလးျမတ္စြာဂါရ၀ျပဳလ ်က္ဒီေဆာင္းပါးကိုေရးပါသည္။) **တဆက္တည္းမွာပင္ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္)မဲေဆာက္ျမိဳ ့တြင္ က ်င္းပခဲ့ေသာဦးဥတၱမေန ့ (၂၀၀၄ခုနွစ္မွ၂၀၁၂ခုနွစ္အထိအခမ္းအနားမ်ားမွာ) အထက္ပါအေၾကာင္းအရာမ်ားကိုစာရြက္လြတ္ လက္တန္းေဟာေျပာခဲ့တာကိုျပန္လည္ ေဖာ္ျပေပးတာျဖစ္ပါသည္။**
........................................................
+ေသာင္ရင္းနဂါး(ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္) +
“အေမြ” “သမိုင္းအေမြ” “သမိုင္းဆိုတာ ေရွးအခါက “ရာဇ၀င္”လို႔ ေခၚခဲ့ၾကရာကေန သမိုင္း-ျဖစ္လာတာပါ။ “အတိတ္သမိုင္းျဖစ္ရပ္မ်ားသည္ ပစၥဳပၸန္သမိုင္း ျဖစ္ရပ္မ်ားကို ထင္ဟပ္ေစ၏။ ေကာင္းေမြ၊ ဆိုးေမြ”မ်ားကို ေပးေ၀ေစ၏” တဲ့။ ဒါကသမိုင္းဆိုရိုးတစ္ခုပါ။ “သမိုင္း သင္တာ မအေအာင္လို႔” “ သမိုင္းဆိုတာ အမွားၾကာရင္ အမွန္ျဖစ္တတ္တယ္” ႈ စတဲ့ ေျပာင္ေျမာက္တဲ့ ေကာက္ခ်က္ခ်မႈေတြက ကြယ္လြန္သူ သမိုင္းပညာရွင္ ေဒါက္တာ သန္းထြန္းက ေျပာခဲ့တာပါ။ “သမိုင္းဆိုတာ ေခါက္ကုတင္တစ္လံုးနဲ႔ တူပါတယ္။ လိုရင္ ယူသံုး၊ မလိုရင္ေခါက္ထားေပါ့”ဆိုတဲ့ ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုေခါင္းေဆာင္ေဟာင္းနဲ႔ နိုဘယ္လ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုရွင္မီေခးလ္ေ၈ၚဘာခ်က္ဗ္ရဲ႕ သမိုင္းစကားဟာလည္း မွတ္သားေလာက္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ကာ တစ္ခါတုန္းက၊ ေရွးေရွးတုန္းက “ရာဇ၀ံသ”ဆိုတဲ့ “မင္းေတြအေၾကာင္း၊ ရာဇာေတြအေၾကာင္း”ေရးသားျပဳစုခဲ့ၾကတဲ့ “ရာဇ၀င္”ဆိုတာကေန (ေခတ္၊ စနစ္၊ လူထု)စတဲ့ျဖတ္သန္းမႈ မွတ္တမ္းအစုစုကို “သမိုင္း”ရယ္လို႔ ေျပာင္းလဲေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကပါတယ္။ အဂၤလိပ္လို ေျပာရရင္ (History) ဆိုတာနဲ႔တင္ လံုေလာက္ပါၿပီ။ အဲဒီေတာ့ အာရွေန၀န္းနီ(ေခၚ)ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရး မီးရွဴးတန္ေဆာင္ျဖစ္တဲ့ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမကေန ေနာင္လာေနာက္သ ျပည္သူအမ်ား(ျပည္သူအမ်ား၊ အမ်ားျပည္သူဆိုရာမွာ အလုပ္သမား၊ လယ္သမား၊ အသိပညာရွင္၊ အတတ္ပညာရွင္၊ ေက ်ာင္းသား လူငယ္ စသျဖင့္ လူတန္းစားေပါင္းစံု၊ အလႊာေပါင္းစံု လူမ်ဳိးေပါင္းစံု၊ ဘာသာေပါင္းစံု ျမန္မာျပည္သား ျပည္သူလူထုႀကီးတရပ္လံုးကို ဆိုလိုတာျဖစ္ပါတယ္။) အဲဒီလူမ်ဳိးေပါင္းစံု၊ ဘာသာေပါင္းစံု ျမန္မာျပည္သူလူထုႀကီးကို လြတ္လပ္ေရးဆိုတာ(ဒါ)၊ လြတ္လပ္ေရးရေအာင္ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ရမွာက (ဒီလို)ျဖစ္တယ္လို႔ မ်က္စိဖြင့္၊ အလင္းတံခါးဖြင့္၊ ကန္႔လန္႔ကာဖြင့္ေပးခဲ့တဲ့ ေက ်းဇူးရွင္ႀကီးဟာ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာမႈ ျမန္မာ့နယ္အလိုအရ “ကတင္ညဳတ၊ ကတေ၀ဒီ”(သူတစ္ထူးရဲ႕ ေက ်းဇူးကိုသိတတ္စြာျဖင့္ ေက ်းဇူးဆပ္တတ္ျခင္း) ဆိုတာကို ဒီကေန႔ ဒီရက္၊ ဆရာေတာ္ရဲ႕ အႏွစ္ ၇၇-ေျမာက္ ဘ၀နတ္ထံ ပ်ံလြနၤေတာၤၤမူျခင္းစိန္ရတု ေအာက္ေမ့ဖြယ္ေန႔မွာ ေက ်းဇူးျပန္ျပဳၾက၊ စံနမူနာျပဳ အတုယူၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
*** ညီအကို၊ ေမာင္ႏွမတို႔….။
ဦးဥတၱမဟာ ဘယ္ေလာက္အထိ သမိုင္းဂုဏ္ရွိန္ထိန္၀ါခဲ့သလဲဆိုရင္ ၁၉၂၂-ခုႏွစ္က ရန္ကုန္ ဂ်ီစီဘီေအ အသင္းခ်ဳပ္ႀကီးမွာက ်င္းပတဲ့ “အမ်ဳိးသားေန႔”သတ္မွတ္ေရးအစည္းအေ၀းႀကီးကေန “အေရးႀကီးတဲ့ ေန႔ႀကီးသံုးေန႔”ကို ၀ိုင္း၀န္းေဆြးေႏြးအဆိုျပဳခဲ့ၾကပါသတဲ့။ အဲဒီသမိုင္းရဲ႕ အေရးႀကီးေန႔သံုးေန႔ထဲမွာ- ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ပထမဦးဆံုး အဖမ္းခံရတဲ့ေန ႔ဟာ အပါအ၀င္ျဖစ္ပါတယ္။ အျခားေန႔နွစ္ေန႔ကေတာ့ သီေပါမင္း ပါေတာ္မူေသာေန႔ (တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ ၈-ရက္)နဲ႔ ပထမေက ်ာင္းသား သပိတ္တိုက္ပြဲေန႔(တန္ေဆာင္မုန္းလဆုတ္ ၁၀-ရက္ေတြျဖစ္ပါတယ္။
*** ညီအကို ေမာင္ႏွမတို႔………။
ဒီေနရာမွာ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမဟာ ဘယ္လိုရဟန္းေတာ္မ်ဳိး(၀ါ) ဘယ္လိုအာဇာနည္ရဟန္းေတာ္မ်ဳိးလည္း ဆိုတာ တစ္ခ်က္ဆန္းစစ္ၾကည့္ရေအာင္ဗ်ာ….။ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမဟာ လူနံမည္ “ေပၚထြန္းေအာင္”ျဖစ္ၿပီး အဖ-ဦးျမ၊ အမိ-ေဒၚေအာင္ေက ်ာ္သူတို႔ကေန ရခိုင္ျပည္၊ စစ္ေတြၿမိဳ႕မွာ (၁၈၇၉-ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၂၇-ရက္)ေန႔မွာ ေမြးဖြားသန္႔စင္ခဲ့ပါသတဲ့။ အႀကီးဆံုးသားျဖစ္ၿပီး ညီငယ္ ေက ်ာ္ထြန္ေအာင္နဲ ညီမငယ္- မအိမ္စိုးတို႔ဟာ သူ႔ရဲ႕ေမြးခ်င္းေတြျဖစ္ပါသတဲ့။ (မအိမ္စိုး ဆိုတာ ေနာင္အခါ ကုမၼာရီအသင္းကို တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ ေဒၚအိမ္စိုး ျဖစ္လာမယ့္သူပါ။) ဦးဥတၱမ အေလာင္းအလ ်ာ ေပၚထြန္းေအာင္နဲ႔ သူ႔ထက္ ၃-ႏွစ္ငယ္ရြယ္သူ ေက ်ာ္ထြန္းေအာင္တို႔ဟာ အသက္ ၉-ႏွစ္နဲ႔ ၆-ႏွစ္အရြယ္ေတြေရာက္လာတဲ့တိုင္ေအာင္ စာသင္ေက ်ာင္းမွာ ပညာသင္ခ်င္တာမို႔ မိဘေတြဆီပူဆာတာမရၾကဘူးတဲ့။ ဒါေၾကာင့္ အိမ္ကထြက္ေျပးၾက၊ ၁၅-ရက္ေလာက္ေရာက္မွ မိဘေတြက မ်က္ကလဲဆန္ပ်ာနဲ႔ လိုက္ရွာေတာ့ေတြ႔ၾက၊ သစ္ပင္တစ္ပင္ေအာက္မွာ ေတြ႔ရတဲ့သူတို႔ညီအကိုကို မိဘေတြက အိမ္ျပန္ေခၚ၊ အိမ္ေရာက္တဲ့ ဒီေလာက္ေတာင္ အဂၤလိပ္ေက ်ာင္းမွာေနခ်င္တဲ့ ႏွစ္ေကာင္ကို အဂၤလိပ္စာ ျမန္မာနွစ္ဘာသာ သင္ေက ်ာင္းမွာ ထားမဟဲ့…။ လာခဲ့စမ္း…. နင္တို႔ေနခ်င္တဲ့ အဂၤလိပ္ေက ်ာင္း၊ ေနစမ္းေပါ့ဗ်ာ။ ဒီလိုနဲ႔ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ႏွစ္ဘာသာသင္ေက ်ာင္းမွာ ေနခြင့္ရတဲ့အခါ သူငယ္တန္းက စတက္ရတာကို ေပၚထြန္းေအာင္က ဘ၀င္မက ်ဘူးေလ။ ၾကည့္… (အာဇာနည္ သတၱိ၊ “ဇ”က ျပလာၿပီေနာ္) ေက ်ာင္းက အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး ေက ်ာင္းအုပ္ဆီကို သူကတည့္တည့္မတ္မတ္ သြားေတြ႔တယ္။ “ဆရာႀကီး၊ က ်ဳပ္က သူငယ္တန္းမွာ မေနနိုင္ဘူး၊ က ်ဳပ္တတ္ထားတာက သံုးတန္းေလာက္မွာ ျဖစ္မွာ”လို႔ ေျပာမွာေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒီမွာပဲ ေက ်ာင္းအုပ္က သံုးတန္းအဂၤလိပ္ကို ဖတ္ခိုင္းတဲ့အခါက ်ေတာ့ အထစ္အေငါ့မရွိ (ဘြတ္-ရႊတ္-ဒိုင္း)ရြတ္ျပလိုက္တာေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒီလို သူဒီအတန္းေလာက္ေတာ့ အေပ်ာ့ေပါ့လို႔ အာဂသတၱိျပနိုင္ၿပီးတဲ့အခါ အသက္ ၉-ႏွစ္အရြယ္နဲ႔ ၃-တန္းမွာ ပညာသင္ၾကားခြင့္ကိုရရွိခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ရမွာေပါ့ဗ်။ ၅-တန္းေက ်ာင္းသားဘ၀မွာ၊ အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး ရခိုင္တိုင္း၊ တိုင္းမင္းႀကီးကိုယ္တိုင္ ဆုေပးခဲ့တဲ့ ၿပိဳင္ပြဲတစ္ခုမွာ “ေပၚထြန္းေအာင္” ဟာ ဒုတိယဆုရခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ဒုတိယဆုကို လက္ခံရယူၿပီး ညီငယ္ေက ်ာ္ထြန္းေအာင္ကိုေခၚ၊ စစ္ေတြကမ္းနား ဆီခ်ီတက္သြားၾက၊ ကမ္းနားေရာက္ေတာ့- “ေဟ့ ငါ့ညီ၊ ဆုဆိုတာ ပထမပဲယူရတယ္ကြ၊ ဒုတိယ တို႔ တတိယတို႔ဆိုရင္ ဘယ္ေတာ့မွ မယူေလနဲ႔”လို႔ ေျပာလည္းေျပာ၊ ဆုကိုဖ်က္ဆီးၿပီး လႊင့္ပစ္လိုက္ပါသတဲ့။ (ဒါက ေပၚထြန္းေအာင္ ရဲ႕ “ဇ”ေတြ၊ ဦးဥတၱမ အေလာင္းအလ ်ာရဲ႕ အာဂသတိၱေတြရဲ႕ ေရွးေျပး နိမိတ္ေတြ၊ ဒီထက္နက္နက္နဲနဲ ေျပာရရင္ တိုင္းခ်စ္၊ ျပည္ခ်စ္၊ မ်ဳိးခ်စ္ အာဇာနည္ေတြ၊ သူရဲေကာင္းေတြ ထားရွိရမယ့္ စိတ္ရင္း စိတ္ထားသမိုင္း အေမြေတြေပါ့ဗ်ာ။)
ဒီလိုနဲ႔ အသက္ ၁၅-ႏွစ္အရြယ္မွာ အိႏၵိယျပည္၊ ကာလကတၱားၿမိဳ႕ကို သြားတယ္။ ကာလကတၱား တကၠသိုလ္မွာ တကၠသိုလ္၀င္တန္းေျဖဆိုေအာင္ျမင္တယ္ (၁၀-တန္းေအာင္ တယ္ေပါ့ဗ်ာ)၊ အဲဒီကေန ျမန္မာျပည္ျပန္ၾကြလာၿပီး ပခုကၠဴၿမိဳ႕ ေရစႀကိဳ စာသင္တိုက္မွာ ဗုဒၶစာေပ၊ က ်မ္းဂန္ေတြကို သင္ယူပါသတဲ့။ ဒီလိုနဲ႔ ၁၉၀၀-ျပည္နွစ္လည္း ေရာက္ေရာ ရဟန္း၀တ္နဲ႔ အိႏၵိယျပည္ကို ျပန္ၾကြတယ္။ သိၾကတယ္ေနာ္။ က ်ဳပ္တို႔ျမန္မာျပည္က အဂၤလိပ္ရဲ႕ လက္ေအာက္ခံ ျဖစ္ၿပီး အိႏၵိယရဲ႕ ျပည္နယ္တစ္ခုအဆင့္ပဲ ရွိေသးတဲ့ ပထ၀ီနိုင္ငံေရးဘ၀မွာ ရွိေနတယ္ေနာ္။ အဲဒီ ကာလကတၱားၿမိဳ႕၊ အမ်ဳိးသားေကာလိပ္ကေန ပါဠိ၊ သကၠဋ၊ ဘဂၤါလီ၊ ေရွးေစာင္း ဟိႏၵဴစာေပ၊ က ်မ္းေတြကို သင္ယူခဲ့တယ္။ ၿပီးေတာ့တစ္ခါ….. အဲဒီကာလကတၱား အမ်ဳိးသားတကၠသိုလ္မွာပဲ “ပါဠိပါေမာကၡ“အျဖစ္နဲ႔ ေဆာင္ရြက္ခဲ့တယ္။ အဲဒီလို ကာလကတၱားမွာ ရွိေနတုန္း အိႏၵိယ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး ဦးေဆာင္ပါတီႀကီးျဖစ္တဲ့ “ကြန္ဂရက္ပါတီ”ကို ဆရာေတာ္က ၀င္ခဲ့တယ္။ ကြန္ဂရက္ပါတီရဲ႕ ဗမာျပည္နယ္ခြဲ အဖြဲ႔၀င္ေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒီကာလကတၱားၿမိဳ႕က၊ ဟိႏၵဴအမ်ဳိးသား “ဆေဗ့”အသင္းႀကီးက “ဥကၠဌ”ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္တဲ့အခါမွာ နာမည္ႀကီး ကြန္ဂရက္ေခါင္းေဆာင္၊ ဟိႏၵဴေခါင္းေဆာင္ႀကီး ေတြကို ေက ်ာ္လြန္ၿပီး က ်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမက ဥကၠဌ ျဖစ္လာခဲ့သတဲ့ဗ်ဳိ႕။ ဒီလိုနဲ႔ (၁၉၀၃)ခုနွစ္ ေရာက္လာတယ္။ အိႏၵိယ ကေန ျပင္သစ္၊ အဂၤလန္၊ ဂ်ာမနီစတဲ့ ဥေရာပနိုင္ငံေတြဆီ လွည့္လည္ၿပီး အဲဒီနိုင္ငံေတြရဲ႕ နိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ စစ္ေရး၊ ယဥ္ေက ်းမႈစသျဖင့္ ေရးရာအျဖာျဖာကို ေလ့လာခဲ့တယ္။ ဥေရာပတခြင္လွည့္လည္ေနတုန္း (၁၉၀၄-၁၉၀၅)ခုႏွစ္မွာ ဂ်ပန္ကေန က ်ဴးေက ်ာ္လာတဲ့ ဥေရာပအင္အားႀကီး ရုရွားကို အျပတ္အနိုင္ယူလိုက္တဲ့အခါမွာ ဆရာေတာ္ဟာ ဂ်ပန္ကို စိတ္၀င္စားလာတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဂ်ပန္အေၾကာင္းေလ့လာခ်င္တာနဲ႔ (၁၉၀၇)ခုႏွစ္မွာ ဂ်ပန္ျပည္ကို ၾကြခဲ့တယ္။
*** ညီအကို- ေမာင္ႏွမမ်ား ခင္ဗ်ား....။
ဂ်ပန္ျပည္၊ တိုက ်ဳိတကၠသိုလ္မွာ ပါဠိနဲပ သကၠဋဘာသာ ပါေမာကၡအျဖစ္ ၄-ႏွစ္နီးပါး ေဆာင္ရြက္ၿပီး ဂ်ပန္ဘုရင္ရဲ႕ အတြင္း၀န္၊ အမတ္ႀကီး “အိုတာနီ”နဲ႔ ရင္းႏွီးခဲ့တယ္။ “ဂ်ပန္ျပည္”ဆိုတဲ့ အတုယူဖြယ္ရာ၊ အာရွတိုက္သားမ်ား စံနမူနာ ယူဖြယ္ရာ သီးသီးသန္႔သန္႔ နိုင္ငံရဲ႕ အေၾကာင္း ဂ်ပန္သတင္းစာေတြမွာေရာ၊ အျခားဥေရာပသတင္းစာေတြမွာပါ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံကို ၁၉၁၁-ခုႏွစ္မွာ ျပန္ၾကြတဲ့အခါမွာ ကိုရီးယား၊ မန္ခ်ဴးရီးယား၊ တရုတ္၊ ကေမၻာဒီးယားနဲ႔ ထိုင္းနို္င္ငံေတြဆီ၀င္ေရာက္ေလ့လာခဲ့တယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ျမန္မာျပည္ကို ဆရာေတာ္ ျပန္ေရာက္လာပါေရာ။ ျမန္မာနိုင္ငံမွာက သိၾကတဲ့အတိုင္း (၁၉၀၆)ခုနွစ္ကတည္းက “ဗုဒၶကလ ်ာဏယု၀အသင္း(YMBA) ဆိုတာ ေပၚေပါက္ေနၿပီး အမ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ သာသနာလို႔ေတာ့ သူရိယသတင္းစာအုပ္စုက ေၾကြးေက်ာ္ၿပီး ေဆာင္ရြက္ေနၾကၿပီ။ ဆရာေတာ္လည္း ေရာက္လာေရာ၊ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္၊ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က ်င္ေရးစိတ္ အရွိန္ျမွင့္ေပးလိုက္တာ “သူရိယ”သတင္းစာပါေဆာင္းပါးေတြက နိုင္ငံတကာ အေၾကာင္း၊ အဂၤလိပ္ဆန္႔က ်င္ေရးအေၾကာင္း ရဲရဲေတာက္ ေဖာ္ျပေပးလာပါတယ္။ YMBA အမႈေဆာင္လူႀကီးေတြနဲ႔လည္း “သူရိယသတင္းစာတိုက္”မွာ ယာယီသီတင္းသံုးရင္း အဂၤလိပ္လက္ေအာက္က လြတ္ေျမာက္ေရး ေဆြးေႏြးခဲ့ပါသတဲ့။
ဒီလိုနဲ႔ (၁၉၁၂)ခုႏွစ္မွာ ဂ်ပန္နိုင္ငံကို ဒုတိယအႀကိမ္ျပန္ၾကြတဲ့အခါ အရင္ကလို သူခ်ည္းသက္သက္ မဟုတ္ေတာ့ပဲ ေမြးစားညီငယ္ ေမာင္စိုးသိန္းနဲ႔ ညီမငယ္-မအိမ္စိုးတို႔အပါအ၀င္ ျမန္မာလူငယ္အခ်ဳိ႕ကို ဂ်ပန္မွာ ပညာသင္ၾကဖို႔ ေခၚေဆာင္သြားပါသတဲ့။ (ညီအကို- ေမာင္နွမမ်ား ခင္ဗ်ား၊ ေမာင္စိုးသိန္းဆိုတာ ဂ်ီစီဘီေအ-ဦးစိုးသိန္း ရယ္လို႔ အထင္ကရ ျဖစ္လာမယ့္ သူျဖစ္ၿပီး မအိမ္စိုးကေတာ့ ကုမၼာရီအသင္းတည္ေထာင္သူ ေဒၚအိမ္စိုး ပဲေပါ့ ခင္ဗ်ာ။) ဂ်ပန္ျပည္မွာ ဆရာေတာ္ရွိေနစဥ္မွာ တဖက္က မင္းေပါက္ စိုးေပါက္ အမတ္ႀကီးအိုတာနီလို ပုဂၢိဳလ္မ်ဳိးကို စည္းရံုးနိုင္သလို တရုတ္ျပည္ကိုလည္း ၾကြခ်ီၿပီး တရုတ္အမ်ဳးိသားေခါင္းေဆာင္-ေဒါက္တာ ဆြန္ယက္ဆင္နဲ႔လည္း ေဆြးေႏြးခဲ့ပါသတဲ့။ ဒီလိုနဲ႔ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမရဲ႕ လမ္းညႊန္မႈနဲ႔အတူ ၁၉၂၀-မွာ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ပထမဦးဆံုး “သံဃသမဂၢီ” အသင္းလိုမ်ဳိး “ကုမၼာရီအသင္း”လိုမ်ဳိး ေပၚေပါက္လာတာ သမိုင္းမွာ အထင္အရွားရွိပါတယ္။ ဒါဟာ ဆရာေတာ္ေပးတဲ့ လြတ္လပ္ေရးမ်ဳိးေစ့ အေမြပါပဲ။ ဆရာေတာ္ဟာ သူ႔ရဲ႕ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရးနဲ႔ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က ်င္ေရး လႈပ္ရွားမႈ သမိုင္းမွာ ႏွစ္ႀကိမ္ အဖမ္းခံခဲ့ရပါတယ္။ ပထမဦးဆံုးအႀကိမ္က ၁၉၂၁-ခုႏွစ္ ဗ်ာပံုခရိုင္၊ ေဒးဒရဲၿမိဳ႕နယ္ “ဆူးကလာပ္ရြာ”မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ “လိပ္ကို အခြံႏႊာမည္”ဆိုတဲ့ မေၾကာက္တရားနဲ႔၊ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕နဲ႔ မဆက္ဆံေရး၊ အဂၤလိပ္လူသံုးကုန္ပစၥည္းမ်ား မသံုးစြဲေရး၊ အဂၤလိပ္ကို အခြန္မေပးေရးစတဲ့ (သူ-အိႏၵိယမွာ ရွိတုန္းက ကြန္ဂရက္ပါတီလုပ္ဟန္အတုိင္း) ရဲရဲေတာက္ တရားေဟာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ဆူးကလာပ္ရြာက အျပန္မွာ အဖမ္းခံၿပီး၊ ပထမဆံုး အက ်ဥ္းက ်ခံရပါတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံရဲ႕ ပထမဆံုးနိုင္ငံေရး အက ်ဥ္းသား ရဟန္:ေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယအႀကိမ္အဖမ္းခံရတာကေတာ့ (၁၉၂၄)ခုႏွစ္၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ က ်ဳံးၾႀကီးလမ္း၊ “နန္းေတာ္”ရုပ္ရွင္ရံု တရားပြဲကေန “ကရက္ေဒါက္-မင္း၊ ျပန္သြားပါ”လို႔ အဲဒီတုန္းက အဂၤလိပ္ ဒုတိယဘုရင္ခံကို ျမန္မာျပည္ကေန ေမာင္းထုတ္ခဲ့လို႔ပါပဲ။ အလုပ္ၾကမ္းနဲ႔ ေထာင္ဒဏ္ ၃-ႏွစ္ အျပစ္ေပးခံခဲ့ရပါတယ္။ (၁၉၂၇-၂၈)ခုႏွစ္တ၀ို္ကမွာ သာစည္နယ္၊ မဲေတာရြာက “ေတာပုန္းႀကီး - ဗိုလ္စံဖဲ”ဆိုတဲ့ လယ္သမားသူပုန္ထခဲ့တာ၊ ဗိုလ္စံဖဲနဲ႔ လယ္သမားသူရဲေကာင္းအခ်ဳိ႕ရဲ႕ အဂၤလိပ္နဲ႔ ခ်စ္တီးကုလားသူေဌး ဆန္႔က ်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈရယ္၊ (၁၉၃၀)ခုႏွစ္၊ “ဆရာစံ လယ္သမားေတာ္လွန္ေရး”ရယ္ဟာ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမရဲ႕ “မေၾကာက္တရား” “ရဲရဲေတာက္ တရား” “နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရးနဲ႔ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရးတရား”ေတြ အေပၚမွာ အေျခခံေနတယ္၊ ဆရာေတာ္ ေပးေ၀တဲ့ အေမြကို ဆက္ခံၿပီး ရုန္းၾကြလႈပ္ရွားခဲ့ၾကတယ္ဆိုတာ ကြင္းဆက္ပမာ အဆက္အစပ္နဲ႔ သိနိုင္ပါတယ္။
*** ညီအကို- ေမာင္ႏွမတို႔… ။
ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမဟာ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိးအတြက္ ျပည္နယ္ တစ္ခုအတြက္ နိုင္ငံတစ္ခုအတြက္ ရုန္းၾကြလႈပ္ရွားခဲ့သူ မဟုတ္ပါဘူး။ ဆရာေတာ္ လႈပ္နိုးခဲ့လို႔ “ဂ်ပန္ျပည္”အခန္းဆက္ေဆာင္းပါးေတြကို ဖတ္ၿပီး အာရွတိုက္က တရုတ္၊ အိႏၵိယ၊ ဗီယက္နမ္၊ ကေမၻာဒီယား၊ ကိုရီးယား၊ ဖိလစ္ပိုင္ စတဲ့နိုင္ငံေတြက ျမန္မာျပည္လိုပဲ သူ႔ကၽြန္ဘ၀က ်ေရာက္ေနတဲ့ နို္င္ငံေတြဟာ အဂၤလိပ္ေအာက္က၊ ျပင္သစ္ေအာက္က၊ စပိန္ေအာက္က လြတ္ေျမာက္ၾကဖို႔ကို ဂ်ပန္လို “အတင္းရုန္းၾကြရင္ ဘာမဆိုရတယ္”ဆိုတာ သာဓက ေကာင္းေတြျပခဲ့တယ္ မဟုတ္ပါလားဗ်ာ။ ဒါဟာ ဆရာေတာ္ေပးေ၀တဲ့ သမိုင္းအေမြ၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ အာရွေန၀န္းနီ (ေဟ့…… “အေရွဘက္ေကာင္းကင္မွာ xxx ေန၀န္းနီနီxxx နိုးထလာၿပီxxx လို႔) မီးေမာင္းထိုးျပ၊ အလင္းတံခါး ဖြင့္ျပခဲ့တာပဲ မဟုတ္ပါလားဗ်ာ…….။
ဟုတ္ကဲ့…… ဆရာေတာ္ ဘ၀နတ္ထံ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခ်ိန္ဟာ ဒုတိယ ကမၻာစစ္မီးႀကီး၊ ကမၻာနဲ႔ အ၀ွမ္းအလ ်ွံျငီးၿငီး ေတာက္ေလာင္ေနခ်ိန္ပါပဲ။ ၁၉၃၉-ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၉-ရက္ေန႔၊ သက္ေတာ္ ၆၀-အရြယ္မွာ ဆရာေတာ္ဟာ အာဇာနည္ ပီသစြာ ခႏၶာ၀န္ခ်ဳပ္ၿငိမ္းလိုက္ပါတယ္။ အာရွတိုက္တခြင္ဆီမွာ ဆရာေတာ္ ခ်မွတ္ခဲ့တဲ့၊ လမ္းျပခဲ့တဲ့ “လြတ္လပ္ေရးလမ္း” “လြတ္ေျမာက္ေရးလမ္း” “မေၾကာက္ေသာ သူတို႔ရဲ႕လမ္း”ဟာ အခုလို ၇၇ ႏွစ္ေျမာက္ခဲ့ေပမယ့္၊စိန္ရတုေက ်ာ္လြန္ခဲ့ေပမယ့္ ေျဖာင့္တန္းစြာ၊ ရွင္းလင္းျပတ္သားစြာ ရွိေနဆဲ၊ ျမင္ေနရဆဲပါလို႔………………..။ ။ *** ညီအကို - ေမာင္ႏွမမ်ား ခင္ဗ်ား…. (ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမေပးတဲ့ သမိုင္းအေမြဆိုတာ ဒါေတြ၊ ဒါေတြ၊ ဒါေတြ ကမၻာမေၾက……. ဆက္လက္တိုက္ပြဲ၀င္ၾကေဟ…….လို႔….။)
**အထူးရည္ညႊန္း**
စာေရးသူသည္၁၉၈၉ခုနွစ္မွစတင္ျပီး၊၁၉၉၅ခုနွစ္အထိသာယာ၀တီ ေတာရစခန္းတြင္ဒီမိုက ်င့္စဥ္ကို
ပထမအၾကိမ္ အပီအျပင္ေဆာက္တည္ခဲ့စဥ္ကသီးသန္ ့တိုက္(က)တြင္တစ္ခန္းထဲ ၂လခန္ ့ ေဒါက္တာေအးခ်မ္းနွင့္မိမိ အတူေနကာသမိုင္း၊ပထ၀ီနိုင္ငံေရး၊နိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး၊ မာ့က္စ္-လီနင္၀ါဒ၊လစ္ဘရယ္ဒီမိုကရက္တစ္၀ါဒ၊ဥပေဒစသည့္ အေထြေထြဗဟုသုတမ်ဳိးစုံကို ဆရာကေရွ ့ကေျပာေဟာသြားတာကို စိတ္နွင့္္တစ္မ်ဳိး၊၊ေျမၾကီးျခစ္မွတ္ျပီးတစ္သြယ္၊ပလတ္စတစ္ေပၚမွာ သံခ်ြန္နွင့္ေရးမွတ္၊ ေရးက ်က္ခဲ့ရျပီးေနာက္တစတစအေတြးအျမင္ ထြန္းေတာက္ခဲ့ရပုံကိုလည္းေကာင္း၊ ၂နွစ္ခန္ ့တစ္ခန္းထဲအတူေနကာမိမိကိုစိတ္ဓါတ္ပိုင္း၊ရုပ္ပိုင္း တိုးတက္လာေအာင္ အနီးကပ္ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပးခဲ့ေသာ ဦးရီးဗိုလ္ေအာင္မင္းပဲခူးရုိးမဗကပဗဟိုလုံျခံဳေရး တပ္မွဴးၾကီးေဟာင္းနွင့္သမိုင္းပညာရွင္ေဒါက္တာေအးခ်မ္း (ယခု-ဂ ်ပန္နိုင္ငံကန္န တကၠသိုလ္သမိုင္းပါေမာကၡ)တို့အားတပည့္ျဖစ္သူက ်ေနာ္က -ေလးျမတ္စြာဂါရ၀ျပဳလ ်က္ဒီေဆာင္းပါးကိုေရးပါသည္။) **တဆက္တည္းမွာပင္ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္)မဲေဆာက္ျမိဳ ့တြင္ က ်င္းပခဲ့ေသာဦးဥတၱမေန ့ (၂၀၀၄ခုနွစ္မွ၂၀၁၂ခုနွစ္အထိအခမ္းအနားမ်ားမွာ) အထက္ပါအေၾကာင္းအရာမ်ားကိုစာရြက္လြတ္ လက္တန္းေဟာေျပာခဲ့တာကိုျပန္လည္ ေဖာ္ျပေပးတာျဖစ္ပါသည္။**
........................................................
+ေသာင္ရင္းနဂါး(ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္) +
No comments:
Post a Comment