++ယံုုရမွာလား မယံုုရဘူးလား++

>

အခုုေခတ္က တစ္ခုုခုုကိုုနားမလည္ဘူး၊ မရွင္းဘူး၊ မသိဘူး၊ မေသခ်ာဘူးဆိုုရင္ အလြယ္တကူ Google ကေန ရွာလိုု႔ရတဲ့ေခတ္ ဆိုုေပမဲ့ အင္တာနက္ေပၚမွာေတြ႔သမွ်ကိုု အမွန္လိုု႔ ယူဆလိုု႔မရေၾကာင္း ကိုု သိတဲ့သူနည္းေသးတယ္လိုု႔ျမင္တယ္။ ကိုုယ္ရွာေတြ႔တဲ့အရာဟာ အဂၤလိပ္လိုုေရးထားတယ္ဆိုုတာနဲ႔ တန္းျပီးအမွန္ေတြခ်ည္းလိုု႔ ယူဆတတ္ၾကျပီး ကိုုးကားတာေတြ၊ ေဝငွတာေတြ၊ ဘာသာျပန္ခ် ထည့္လိုုက္တာေတြဟာ သိပ္ေတာ့အလုုပ္မဟုုတ္ေသးဘူး။ ကိုုယ္ေတြ႔ရွိတဲ့အရာဟာ ဘယ္ေလာက္မွန္ကန္တိက ်မႈရွိသလဲ ဆိုုတာ အရင္ဆံုုး ေလ့လာၾကည့္သင့္တယ္။ ဒီလိုုမွ ေသေသခ်ာခ်ာကေလး မေလ့လာခ်င္ဘူးဆိုုလည္း အစကတည္းက ေလ့လာမေနနဲ႔ ရွာေဖြမေနနဲ႔ေတာ့။ ကိုုယ္ေတြ႔တဲ့အရာဟာ ဘယ္ေလာက္ခိုုင္မာမႈရွိသလဲ၊ မွန္ကန္ တိက ်မႈရွိသလဲ၊ အဲ့ဒီစာေပ သတင္း ေဆာင္းပါး ဗီဒီယိုုစတာကိုု တင္တဲ့သူ ေရးတဲ့သူက ဘယ္သူလဲ၊ အဲ့ဒီလူေတြရဲ႕ ပညာရပ္ဆိုုင္ရာ ဗဟုုသုုတနဲ႔ ကြ ်မ္းက ်င္မႈအရင္းအျမစ္ အဆင့္အတန္းက ဘယ္လိုုလဲ၊ ဒီစာကိုု ဘယ္ဝဘ္ဆိုုဒ္မွာ ေဖာ္ျပထားတာလဲ၊ ဘယ္အခ်ိန္မွာေဖာ္ျပ ထားတာလဲ၊ အဲ့ဒီဝဘ္ဆိုုဒ္ကေရာ ဘယ္လိုုစာအမ်ဳိးအစားေတြကိုု အမ်ားထင္သာျမင္သာေအာင္ ထုုတ္လႊင့္ေဖာ္ျပထားေလ့ရွိတာလဲ၊ ဘယ္လိုုလူေတြ ဘယ္လိုုအဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕လက္ေအာက္မွာ ဦးစီးကြပ္ကဲဆင္ဆာထားထားတဲ့ ဝဘ္ဆိုုဒ္မ်ဳိးလဲ၊ သူတိုု႔ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ ကေရာဘာလဲ၊ သူတိုု႔ရဲ႕ ပညာရပ္ဆိုုင္ရာ နယ္ပယ္တစ္ခုုခုုက ကြ ်မ္းက ်င္မႈအဆင့္ ေနာက္ခံသမိုုင္းကဘာလဲ ဘယ္လိုုလဲ စသျဖင့္ သူတိုု႔ေတြရဲ႕ credentials ေတြ၊ creditbility ေတြကိုု ေသခ်ာ စံုုစမ္းျပီးမွ ခ်င့္ယံုုသင့္တယ္။ ခုုေနာက္ပိုုင္းေတြ႔ေနရတာေတြက ေတြ႔သမွ်စာကိုု အမွန္လိုု႔ယူဆျပီး Facebook, Twitter, Instagram စတဲ့ social media ေတြကေန click တစ္ခ်က္ေခါက္ရံုု၊ လက္ထိပ္ကေလးတစ္ခ်က္ပြတ္ရံုုနဲ႔ အလြယ္ကေလး အကုုန္ေဝငွေနၾကတာပဲ။ ဥပမာ လူအမ်ားစုုလုုပ္ေလ့ လုုပ္ထရွိတဲ့အက်င့္တစ္ခုုက တစ္ခုုခုုကိုုနားမလည္ဘူးဆိုုရင္ Wikipedia ေလာက္ကိုုပဲ အဓိက တစ္ခုုတည္းေသာ ကမာၻ႕အဘိဓာန္ ဟင္းေလးအိုုးၾကီးသဖြယ္ အဟုုတ္ၾကီးထင္ျပီး အ့ဲဒီက သတင္းအခ်က္ အလက္ေတြကိုု အားလံုုးအမွန္ေတြခ်ည္းပဲလိုု႔ယူဆျပီးေတာ့ အကုုန္ ကူးခ်သူကခ်၊ သူ႔ကိုုတဆင့္ကိုုးကားျပီး ကိုုယ္တိုုင္ကပဲသိသလိုုလိုုနဲ႔ လူျမင္ေကာင္းေအာင္ ျပန္လည္ေဝငွေနၾကတာေတြ ျမင္ရပါမ်ားလာတယ္။ Wiki နဲ႔အလားတူ About.com တိုု႔၊ Answers.comတိုု႔၊ HowStuffWorks.com တိုု႔ စတဲ့ ဝဘ္ဆိုုဒ္ေတြကအစ သတင္းဌာနဝဘ္ဆိုုဒ္ေတြအဆံုုး သတင္း အခ်က္အလက္နဲ႔ ပညာရပ္/ဘာသာရပ္ဆိုုင္ရာ ေကာက္ႏုုတ္ခ်က္ေတြ ကိုု ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ အလြယ္ကေလးရယူႏိုုင္တာရဲ႕ေနာက္ဆက္တြဲ ကေတာ့ မွန္တယ္မွားတယ္၊ တိက ်တယ္ မတိက ်တယ္၊ မွန္ကန္တယ္ မမွန္ကန္တယ္ စိစစ္ဖိုု႔ရယ္ ဘာရယ္ မေတြးႏိုုင္ေတာ့ဘဲ ဘယ္သူေရးမွန္းမသိ ဘယ္ကရမွန္းမသိ အကုုန္အဟုုတ္ထင္ျပီး ကူးယူကိုုးကားေဖာ္ျပလိုုက္ၾကတာပဲ။ ဒါဟာ ေကာင္းမြန္မွန္ကန္တဲ့ intelletual အေလ့အက ်င့္တစ္ခုုေတာ့ မဟုုတ္ဘူး။ ဥပမာ Wikipedia ဆိုုပါေတာ့။ သူတိုု႔ဆီမွာေဖာ္ျပထား တာေတြဟာ အကုုန္အမွားခ်ည္းပဲလိုု႔ေတာ့ မဆိုုလိုုဘူး။ ဒါေပမဲ့ တကယ္ကိုု အတြင္းက ်က ်နက္နက္နဲနဲ ေလ့လာစိစစ္ထား၊ သုုေတသနျပဳထားျပီး refined လုုပ္ထားတ့ဲ scholarly စာေပေတြ မဟုုတ္ၾကဘူး။ credible မျဖစ္ဘူး။ အားထားယံုုၾကည္လိုု႔မရသလိုု ကိုုးကားလိုု႔လည္းမရဘူး။ သူတိုု႔မွန္ပါတယ္လုုိ႔ ဘယ္သူကမွ အာမခံ တဲ့သူမရွိဘူး။ စာေကာင္းေပေကာင္းေတြဆီကေနေရာ အျခား အင္တာနက္ေပၚရွာေတြ႔သမွ် မမွန္မကန္ေတြေရာ ဟိုုတစ္တိုု႔ ဒီတစ္တိုု႔နဲ႔ စုုေပါင္းစပ္ေပါင္း ေရာသမေမႊျပီး ဖတ္ေကာင္းေအာင္ ေရးသားထားၾကတာေတြ။ ေရးတဲ့သူေတြကလည္း လူေပါင္းစံုုက ၾကိဳက္သလိုုဝင္ေရးလိုု႔ရတယ္။ ဘာမွတတ္စရာ သိစရာမလိုုဘူး။ သင့္ေတာ္ရာရာေလးေတြ စုုစည္းရွာေဖြတတ္ျပီး စာေရးေကာင္းရင္ျဖစ္ျပီ။ ဒါေၾကာင့္လည္း အေမရိကန္က တကၠသိုုလ္ေတြမွာ ပညာရပ္ဆိုုင္ရာ တကၠသိုုလ္အဆင့္ အဆိုုင္းမန္႔ေတြ စာတမ္းေတြေရးတဲ့အခါ Wikipedia ကေန အခ်က္အလက္မရယူဖိုု႔ ဆရာေတြက ေသခ်ာ မွာၾကတယ္။ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းနဲ႔ တင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္ကိုု မွာတာ။ အင္တာနက္ေပၚေတြ႔သမွ်အကုုန္ေကာက္ထည့္ျပီး ကိုုယ့္အဆိုုင္းမန္႔ထဲ ထည့္ေရးရင္ အမွတ္ေလ ်ွာ ့ေတာ့တာပဲ။ မိသြားရင္ သုုညပဲေပးတယ္။ သုုညရေတာ့ အတန္းက ်ေပါ့။ ေနာက္လည္း အဲ့ဒီအတန္းျပန္တက္လိုု႔ မရေတာ့ဘူး။ တခ်ဳိ႕ဆိုု အတန္တန္မွာတဲ့ၾကားက ယူသံုုးလိုု႔ ေက ်ာင္းထုုတ္ ခံရတယ္။ ေက ်ာင္းမွတ္တမ္းထဲမွင္နီပါသြားျပီး အဲ့လိုုေက ်ာင္းသားကိုု ဘယ္ေက ်ာင္းကမွ လက္မခံေတာ့ဘူး။ လက္ခံလိုုက္ရင္ ေက ်ာင္းလည္း နာမည္ပ်က္မယ့္အျပင္ ပညာေရးစနစ္တစ္ခုုလံုုးပါ နာမည္ပ်က္မယ္ေလ။ အဲ့လိုုသာ လူတိုုင္း အလြယ္ကေလးရွာ အလြယ္ကေလးဖတ္ျပီး အလြယ္ကေလး ကိုုယ့္စာသားလိုုျပန္ေရးလိုု႔ရရင္ လူတိုုင္း အလြယ္ကေလးဘြဲ႔ေတြ ရျပီး တစ္ေယာက္မွ တကယ္တတ္ေျမာက္လာမွာမဟုုတ္ဘူး။ Credibility ဟာ သိပ္အေရးၾကီးမွန္း သေဘာေပါက္ဖိုု႔သင့္ျပီ။ ဥပမာ ေဆးပညာနဲ႔ပတ္သက္လိုု႔ ကိုုယ္က တစ္ခုုခုုကိုုနားမလည္ဘူး။ အၾကိတ္အေၾကာင္းပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ကင္ဆာတစ္ခုုခုုအေၾကာင္းပဲျဖစ္ျဖစ္ ရွာဖတ္ခ်င္ျပီ။ ဒါမွမဟုုတ္ စိတ္ေဝဒနာအေၾကာင္းတစ္ခုုခုုကိုု သိခ်င္ျပီ။ တစ္လံုုးမွမသိဘဲ ဗဟုုသုုတကင္းမဲ့ေနတာထက္စာရင္ အေျခခံ သေဘာတရားနည္းနည္းေလာက္ပဲ ကိုုယ့္ဘာသာကိုုယ္ တစ္ေယာက္စာ အေပ်ာ္သေဘာနဲ႔ ရွာေဖြဖတ္ခ်င္တယ္ဆိုုရင္ေတာ့ ဒီလိုု အဆင့္အမွီတဲ့ ဝဘ္ဆိုုဒ္အေပါစားေတြကေန တခါတေလဖတ္တာရပါတယ္။ ဖတ္ပါ။ ဒါေပမဲ့ အမ်ားသူငွါနဲ႔ ေဝမွ်ရေလာက္တဲ့အထိ တခုုတ္တရ အတည္ေပါက္ ၾကီးေတြ မလုုပ္ၾကပါနဲ႔။ ဒါဟာ အဆိပ္ပင္ကိုုေရေလာင္းတာနဲ႔အတူတူပါပဲ။ ဗဟုုသုုတအမွားဟာ ဥာဏ္ပညာအမွားနဲ႔ လုုပ္ရပ္အမွားေတြဆီကိုုပဲ ဦးတည္ေနတာပါ။ ကိုုယ္တကယ္သိခ်င္တယ္ တတ္ခ်င္တယ္ ေလ့လာခ်င္တယ္ဆိုုရင္ေတာ့ နီးစပ္ရာ တကယ္နားလည္တတ္ကြ ်မ္း သူေတြကိုုေမးရင္ေမး၊ ဒါမွမဟုုတ္လည္း အင္တာနက္ကေန ရွာဖတ္ခ်င္တယ္ဆိုုရင္ေတာင္ အနည္းဆံုုး Google Scholar ေလာက္ကေနျဖစ္ျဖစ္ ဆန္ခါစစ္သလိုုစစ္ခ်ျပီး မွန္ကန္တိက ် ေကာင္းမြန္တဲ့စာေပေတြကိုု ဖတ္ရႈႏိုုင္ပါတယ္။ သတင္းစာေတြ မဂၢဇင္းေတြ ဆိုုတာလည္း မယံုုၾကည္ရဘူး။ သတင္းမီဒီယာသမားေတြက သူတိုု႔ ျမင္သလိုု ၾကားသလိုုပဲ ျပန္ေရးတာျဖစ္တယ္။ ကိစၥတိုုင္း ပညာရပ္တိုုင္းကိုု ဒီသတင္းေရးသမားေတြက တတ္ေျမာက္မထားဘူး၊ အထူးျပဳေလ့လာ မထားဘူးဆိုုတာကိုု သတိခ်ပ္ရမယ္။ Facebook မွာဆိုုပိုုဆိုုးတယ္။ လူတိုုင္းက ၾကိဳက္သလိုုေရးႏိုုင္ေနေတာ့ ကိုုယ္သိမထားတဲ့အရာတစ္ခုုကိုု သူမ်ားက အက ်ဳိးနဲ႔အေၾကာင္းနဲ႔ ဟုုတ္တိပတ္တိေရးထားတာျမင္ျပီဆိုု ဟင္ခနဲဟာခနဲလုုပ္ျပီး ထူးဆန္း လွေခ်လား၊ ဟုုတ္လွေခ်လား၊ ေတာ္လွေခ်လား၊ မွန္လွေခ်လားနဲ႔ ဘာမွ ေရွ႕ဆက္မစဥ္းစားေတာ့ဘဲ ကိုုယ့္ဦးေနွာက္ထဲအလြယ္ထည့္တတ္ လိုုက္ၾကတယ္။ ျဖစ္ႏိုုင္မျဖစ္ႏိုုင္ မစဥ္းစားေတာ့ဘူး။ မွားေနတယ္ ဆိုုရင္ေတာင္ ဘာလိုု႔မွားတာလဲ၊ အမွန္ဟာဘာလဲဆိုုတဲ့သိခ်င္စိတ္လည္း ဆက္လက္မျဖစ္ထြန္းၾကေတာ့တာမ်ားတယ္။ အလြယ္လမ္းလိုုက္တာနဲ႔ အသားကက ်လာေတာ့ အားထုုတ္ဖိုု႔ကိုု ဆက္မၾကိဳးစာခ်င္ၾကေတာ့တာ။ အ့ဲလိုု အယံုုလြယ္တာ၊ အမ်ားနဲ႔အတူမိုုးခါးေရလိုုက္ေသာက္ျပီး မိရိုုးဖလာ လမ္းအိုုလိုုက္တတ္စိတ္ဟာ creativity (ဖန္တီးႏိုုင္မႈစြမ္းအား) နဲ႔ innovation (ဆန္းသစ္တီထြင္ေျပာင္းလဲျခင္း) တိုု႔အတြက္ ၾကီးမားတဲ့အတားအဆီးပဲ။ လူ႔စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ တိုုးတက္ဖြံ႔ျဖိဳးဖိုု႔ဆိုုတာ ေရွ႕မွာ မရွိေတာ့ဘူး။ စိတ္ပိတ္ ဥာဏ္ပိတ္ျပီး ၾကာတဲ့အခါ တိုုးတက္ထြန္းကားမႈ လမ္းစက ပိတ္သြားျပီ။ အဲ့ဒီလိုု လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတစ္ခုုအတြက္ လမ္းကဆံုုးသြားျပီ။ ဒါေတြကိုု တြန္းလွန္ခ်င္ရင္ တစ္ေယာက္ခ်င္းကစျပီး အေသးအဖြဲကိစၥေလးကစျပီး သတိထားရမယ္။ Skepticism ဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေကာင္းတဲ့အရာ တစ္ခုုလိုု႔ ကိုုယ္ကေတာ့ ယူဆတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူ႔နယ္ပယ္တစ္ခုမွာ သူကိုုယ္တုုိင္ ကိုုယ္စိတ္ႏွစ္ျမွဳပ္ျပီး ႏွစ္ရွည္လမ်ား အထူးျပဳေလ့လာထားသူေတြေရးသားထားတဲ့၊ အဲ့လိုု ပညာရပ္ဘာသာရပ္ဆိုုင္ရာ ေနာက္ခံသမိုုင္း ေတာင့္တင္းခိုုင္မာသူေတြ ေရးသားတဲ့စာေပမ်ဳိးေတြကိုုပဲ ရွာဖတ္ျပီး ယံုုၾကည္ေစခ်င္တယ္။ ကိုုးကားေစခ်င္တယ္။ ေဝငွေစခ်င္တယ္။ ကိုုယ္သိခ်င္တဲ့အေၾကာင္းအရာ အခုုတစ္ရာရွိရင္ အဲ့ဒီအခုုတစ္ရာမွာ တစ္ခုုဆီကိုု ေသခ်ာအားစိုုက္ေလ့လာထားသူ ကြ ်မ္းက ်င္တတ္ေျမာက္သူတစ္ေယာက္ခ်င္းစီဆီကေန ရွာေဖြ ေလ့လာသင့္ရင္ ေလ့လာရမယ္။ လိုုအပ္ရင္ လူတစ္ရာလံုုးဆီ လိုုက္ေမးသင့္ေမးရမယ္။ အဲ့ဒီလို ရွာေဖြေလ့လာဖိုု႔ကိုုလည္း တကယ္ မရိွမျဖစ္လိုုအပ္မွန္း၊ တန္ဖိုုးထားရေကာင္းမွန္း နားလည္ရမယ္။ အဲ့သလိုု intelletual တန္ဖိုုးနားလည္ဖိုု႔ စိတ္ကိုုေမြးျမဴေပးရမယ္။ အေလ့အက ်င့္ လုုပ္ေပးရမယ္။ တစ္ေယာက္ခ်င္းက စရမယ္။ အခုုပဲ စရမယ္။ 


 +Craton+

 October 23, 2016

အခုုေခတ္က တစ္ခုုခုုကိုုနားမလည္ဘူး၊ မရွင္းဘူး၊ မသိဘူး၊ မေသခ်ာဘူးဆိုုရင္ အလြယ္တကူ Google ကေန ရွာလိုု႔ရတဲ့ေခတ္ ဆိုုေပမဲ့ အင္တာနက္ေပၚမွာေတြ႔သမွ်ကိုု အမွန္လိုု႔ ယူဆလိုု႔မရေၾကာင္း ကိုု သိတဲ့သူနည္းေသးတယ္လိုု႔ျမင္တယ္။ ကိုုယ္ရွာေတြ႔တဲ့အရာဟာ အဂၤလိပ္လိုုေရးထားတယ္ဆိုုတာနဲ႔ တန္းျပီးအမွန္ေတြခ်ည္းလိုု႔ ယူဆတတ္ၾကျပီး ကိုုးကားတာေတြ၊ ေဝငွတာေတြ၊ ဘာသာျပန္ခ် ထည့္လိုုက္တာေတြဟာ သိပ္ေတာ့အလုုပ္မဟုုတ္ေသးဘူး။ ကိုုယ္ေတြ႔ရွိတဲ့အရာဟာ ဘယ္ေလာက္မွန္ကန္တိက ်မႈရွိသလဲ ဆိုုတာ အရင္ဆံုုး ေလ့လာၾကည့္သင့္တယ္။ ဒီလိုုမွ ေသေသခ်ာခ်ာကေလး မေလ့လာခ်င္ဘူးဆိုုလည္း အစကတည္းက ေလ့လာမေနနဲ႔ ရွာေဖြမေနနဲ႔ေတာ့။ ကိုုယ္ေတြ႔တဲ့အရာဟာ ဘယ္ေလာက္ခိုုင္မာမႈရွိသလဲ၊ မွန္ကန္ တိက ်မႈရွိသလဲ၊ အဲ့ဒီစာေပ သတင္း ေဆာင္းပါး ဗီဒီယိုုစတာကိုု တင္တဲ့သူ ေရးတဲ့သူက ဘယ္သူလဲ၊ အဲ့ဒီလူေတြရဲ႕ ပညာရပ္ဆိုုင္ရာ ဗဟုုသုုတနဲ႔ ကြ ်မ္းက ်င္မႈအရင္းအျမစ္ အဆင့္အတန္းက ဘယ္လိုုလဲ၊ ဒီစာကိုု ဘယ္ဝဘ္ဆိုုဒ္မွာ ေဖာ္ျပထားတာလဲ၊ ဘယ္အခ်ိန္မွာေဖာ္ျပ ထားတာလဲ၊ အဲ့ဒီဝဘ္ဆိုုဒ္ကေရာ ဘယ္လိုုစာအမ်ဳိးအစားေတြကိုု အမ်ားထင္သာျမင္သာေအာင္ ထုုတ္လႊင့္ေဖာ္ျပထားေလ့ရွိတာလဲ၊ ဘယ္လိုုလူေတြ ဘယ္လိုုအဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕လက္ေအာက္မွာ ဦးစီးကြပ္ကဲဆင္ဆာထားထားတဲ့ ဝဘ္ဆိုုဒ္မ်ဳိးလဲ၊ သူတိုု႔ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ ကေရာဘာလဲ၊ သူတိုု႔ရဲ႕ ပညာရပ္ဆိုုင္ရာ နယ္ပယ္တစ္ခုုခုုက ကြ ်မ္းက ်င္မႈအဆင့္ ေနာက္ခံသမိုုင္းကဘာလဲ ဘယ္လိုုလဲ စသျဖင့္ သူတိုု႔ေတြရဲ႕ credentials ေတြ၊ creditbility ေတြကိုု ေသခ်ာ စံုုစမ္းျပီးမွ ခ်င့္ယံုုသင့္တယ္။ ခုုေနာက္ပိုုင္းေတြ႔ေနရတာေတြက ေတြ႔သမွ်စာကိုု အမွန္လိုု႔ယူဆျပီး Facebook, Twitter, Instagram စတဲ့ social media ေတြကေန click တစ္ခ်က္ေခါက္ရံုု၊ လက္ထိပ္ကေလးတစ္ခ်က္ပြတ္ရံုုနဲ႔ အလြယ္ကေလး အကုုန္ေဝငွေနၾကတာပဲ။ ဥပမာ လူအမ်ားစုုလုုပ္ေလ့ လုုပ္ထရွိတဲ့အက်င့္တစ္ခုုက တစ္ခုုခုုကိုုနားမလည္ဘူးဆိုုရင္ Wikipedia ေလာက္ကိုုပဲ အဓိက တစ္ခုုတည္းေသာ ကမာၻ႕အဘိဓာန္ ဟင္းေလးအိုုးၾကီးသဖြယ္ အဟုုတ္ၾကီးထင္ျပီး အ့ဲဒီက သတင္းအခ်က္ အလက္ေတြကိုု အားလံုုးအမွန္ေတြခ်ည္းပဲလိုု႔ယူဆျပီးေတာ့ အကုုန္ ကူးခ်သူကခ်၊ သူ႔ကိုုတဆင့္ကိုုးကားျပီး ကိုုယ္တိုုင္ကပဲသိသလိုုလိုုနဲ႔ လူျမင္ေကာင္းေအာင္ ျပန္လည္ေဝငွေနၾကတာေတြ ျမင္ရပါမ်ားလာတယ္။ Wiki နဲ႔အလားတူ About.com တိုု႔၊ Answers.comတိုု႔၊ HowStuffWorks.com တိုု႔ စတဲ့ ဝဘ္ဆိုုဒ္ေတြကအစ သတင္းဌာနဝဘ္ဆိုုဒ္ေတြအဆံုုး သတင္း အခ်က္အလက္နဲ႔ ပညာရပ္/ဘာသာရပ္ဆိုုင္ရာ ေကာက္ႏုုတ္ခ်က္ေတြ ကိုု ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ အလြယ္ကေလးရယူႏိုုင္တာရဲ႕ေနာက္ဆက္တြဲ ကေတာ့ မွန္တယ္မွားတယ္၊ တိက ်တယ္ မတိက ်တယ္၊ မွန္ကန္တယ္ မမွန္ကန္တယ္ စိစစ္ဖိုု႔ရယ္ ဘာရယ္ မေတြးႏိုုင္ေတာ့ဘဲ ဘယ္သူေရးမွန္းမသိ ဘယ္ကရမွန္းမသိ အကုုန္အဟုုတ္ထင္ျပီး ကူးယူကိုုးကားေဖာ္ျပလိုုက္ၾကတာပဲ။ ဒါဟာ ေကာင္းမြန္မွန္ကန္တဲ့ intelletual အေလ့အက ်င့္တစ္ခုုေတာ့ မဟုုတ္ဘူး။ ဥပမာ Wikipedia ဆိုုပါေတာ့။ သူတိုု႔ဆီမွာေဖာ္ျပထား တာေတြဟာ အကုုန္အမွားခ်ည္းပဲလိုု႔ေတာ့ မဆိုုလိုုဘူး။ ဒါေပမဲ့ တကယ္ကိုု အတြင္းက ်က ်နက္နက္နဲနဲ ေလ့လာစိစစ္ထား၊ သုုေတသနျပဳထားျပီး refined လုုပ္ထားတ့ဲ scholarly စာေပေတြ မဟုုတ္ၾကဘူး။ credible မျဖစ္ဘူး။ အားထားယံုုၾကည္လိုု႔မရသလိုု ကိုုးကားလိုု႔လည္းမရဘူး။ သူတိုု႔မွန္ပါတယ္လုုိ႔ ဘယ္သူကမွ အာမခံ တဲ့သူမရွိဘူး။ စာေကာင္းေပေကာင္းေတြဆီကေနေရာ အျခား အင္တာနက္ေပၚရွာေတြ႔သမွ် မမွန္မကန္ေတြေရာ ဟိုုတစ္တိုု႔ ဒီတစ္တိုု႔နဲ႔ စုုေပါင္းစပ္ေပါင္း ေရာသမေမႊျပီး ဖတ္ေကာင္းေအာင္ ေရးသားထားၾကတာေတြ။ ေရးတဲ့သူေတြကလည္း လူေပါင္းစံုုက ၾကိဳက္သလိုုဝင္ေရးလိုု႔ရတယ္။ ဘာမွတတ္စရာ သိစရာမလိုုဘူး။ သင့္ေတာ္ရာရာေလးေတြ စုုစည္းရွာေဖြတတ္ျပီး စာေရးေကာင္းရင္ျဖစ္ျပီ။ ဒါေၾကာင့္လည္း အေမရိကန္က တကၠသိုုလ္ေတြမွာ ပညာရပ္ဆိုုင္ရာ တကၠသိုုလ္အဆင့္ အဆိုုင္းမန္႔ေတြ စာတမ္းေတြေရးတဲ့အခါ Wikipedia ကေန အခ်က္အလက္မရယူဖိုု႔ ဆရာေတြက ေသခ်ာ မွာၾကတယ္။ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းနဲ႔ တင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္ကိုု မွာတာ။ အင္တာနက္ေပၚေတြ႔သမွ်အကုုန္ေကာက္ထည့္ျပီး ကိုုယ့္အဆိုုင္းမန္႔ထဲ ထည့္ေရးရင္ အမွတ္ေလ ်ွာ ့ေတာ့တာပဲ။ မိသြားရင္ သုုညပဲေပးတယ္။ သုုညရေတာ့ အတန္းက ်ေပါ့။ ေနာက္လည္း အဲ့ဒီအတန္းျပန္တက္လိုု႔ မရေတာ့ဘူး။ တခ်ဳိ႕ဆိုု အတန္တန္မွာတဲ့ၾကားက ယူသံုုးလိုု႔ ေက ်ာင္းထုုတ္ ခံရတယ္။ ေက ်ာင္းမွတ္တမ္းထဲမွင္နီပါသြားျပီး အဲ့လိုုေက ်ာင္းသားကိုု ဘယ္ေက ်ာင္းကမွ လက္မခံေတာ့ဘူး။ လက္ခံလိုုက္ရင္ ေက ်ာင္းလည္း နာမည္ပ်က္မယ့္အျပင္ ပညာေရးစနစ္တစ္ခုုလံုုးပါ နာမည္ပ်က္မယ္ေလ။ အဲ့လိုုသာ လူတိုုင္း အလြယ္ကေလးရွာ အလြယ္ကေလးဖတ္ျပီး အလြယ္ကေလး ကိုုယ့္စာသားလိုုျပန္ေရးလိုု႔ရရင္ လူတိုုင္း အလြယ္ကေလးဘြဲ႔ေတြ ရျပီး တစ္ေယာက္မွ တကယ္တတ္ေျမာက္လာမွာမဟုုတ္ဘူး။ Credibility ဟာ သိပ္အေရးၾကီးမွန္း သေဘာေပါက္ဖိုု႔သင့္ျပီ။ ဥပမာ ေဆးပညာနဲ႔ပတ္သက္လိုု႔ ကိုုယ္က တစ္ခုုခုုကိုုနားမလည္ဘူး။ အၾကိတ္အေၾကာင္းပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ကင္ဆာတစ္ခုုခုုအေၾကာင္းပဲျဖစ္ျဖစ္ ရွာဖတ္ခ်င္ျပီ။ ဒါမွမဟုုတ္ စိတ္ေဝဒနာအေၾကာင္းတစ္ခုုခုုကိုု သိခ်င္ျပီ။ တစ္လံုုးမွမသိဘဲ ဗဟုုသုုတကင္းမဲ့ေနတာထက္စာရင္ အေျခခံ သေဘာတရားနည္းနည္းေလာက္ပဲ ကိုုယ့္ဘာသာကိုုယ္ တစ္ေယာက္စာ အေပ်ာ္သေဘာနဲ႔ ရွာေဖြဖတ္ခ်င္တယ္ဆိုုရင္ေတာ့ ဒီလိုု အဆင့္အမွီတဲ့ ဝဘ္ဆိုုဒ္အေပါစားေတြကေန တခါတေလဖတ္တာရပါတယ္။ ဖတ္ပါ။ ဒါေပမဲ့ အမ်ားသူငွါနဲ႔ ေဝမွ်ရေလာက္တဲ့အထိ တခုုတ္တရ အတည္ေပါက္ ၾကီးေတြ မလုုပ္ၾကပါနဲ႔။ ဒါဟာ အဆိပ္ပင္ကိုုေရေလာင္းတာနဲ႔အတူတူပါပဲ။ ဗဟုုသုုတအမွားဟာ ဥာဏ္ပညာအမွားနဲ႔ လုုပ္ရပ္အမွားေတြဆီကိုုပဲ ဦးတည္ေနတာပါ။ ကိုုယ္တကယ္သိခ်င္တယ္ တတ္ခ်င္တယ္ ေလ့လာခ်င္တယ္ဆိုုရင္ေတာ့ နီးစပ္ရာ တကယ္နားလည္တတ္ကြ ်မ္း သူေတြကိုုေမးရင္ေမး၊ ဒါမွမဟုုတ္လည္း အင္တာနက္ကေန ရွာဖတ္ခ်င္တယ္ဆိုုရင္ေတာင္ အနည္းဆံုုး Google Scholar ေလာက္ကေနျဖစ္ျဖစ္ ဆန္ခါစစ္သလိုုစစ္ခ်ျပီး မွန္ကန္တိက ် ေကာင္းမြန္တဲ့စာေပေတြကိုု ဖတ္ရႈႏိုုင္ပါတယ္။ သတင္းစာေတြ မဂၢဇင္းေတြ ဆိုုတာလည္း မယံုုၾကည္ရဘူး။ သတင္းမီဒီယာသမားေတြက သူတိုု႔ ျမင္သလိုု ၾကားသလိုုပဲ ျပန္ေရးတာျဖစ္တယ္။ ကိစၥတိုုင္း ပညာရပ္တိုုင္းကိုု ဒီသတင္းေရးသမားေတြက တတ္ေျမာက္မထားဘူး၊ အထူးျပဳေလ့လာ မထားဘူးဆိုုတာကိုု သတိခ်ပ္ရမယ္။ Facebook မွာဆိုုပိုုဆိုုးတယ္။ လူတိုုင္းက ၾကိဳက္သလိုုေရးႏိုုင္ေနေတာ့ ကိုုယ္သိမထားတဲ့အရာတစ္ခုုကိုု သူမ်ားက အက ်ဳိးနဲ႔အေၾကာင္းနဲ႔ ဟုုတ္တိပတ္တိေရးထားတာျမင္ျပီဆိုု ဟင္ခနဲဟာခနဲလုုပ္ျပီး ထူးဆန္း လွေခ်လား၊ ဟုုတ္လွေခ်လား၊ ေတာ္လွေခ်လား၊ မွန္လွေခ်လားနဲ႔ ဘာမွ ေရွ႕ဆက္မစဥ္းစားေတာ့ဘဲ ကိုုယ့္ဦးေနွာက္ထဲအလြယ္ထည့္တတ္ လိုုက္ၾကတယ္။ ျဖစ္ႏိုုင္မျဖစ္ႏိုုင္ မစဥ္းစားေတာ့ဘူး။ မွားေနတယ္ ဆိုုရင္ေတာင္ ဘာလိုု႔မွားတာလဲ၊ အမွန္ဟာဘာလဲဆိုုတဲ့သိခ်င္စိတ္လည္း ဆက္လက္မျဖစ္ထြန္းၾကေတာ့တာမ်ားတယ္။ အလြယ္လမ္းလိုုက္တာနဲ႔ အသားကက ်လာေတာ့ အားထုုတ္ဖိုု႔ကိုု ဆက္မၾကိဳးစာခ်င္ၾကေတာ့တာ။ အ့ဲလိုု အယံုုလြယ္တာ၊ အမ်ားနဲ႔အတူမိုုးခါးေရလိုုက္ေသာက္ျပီး မိရိုုးဖလာ လမ္းအိုုလိုုက္တတ္စိတ္ဟာ creativity (ဖန္တီးႏိုုင္မႈစြမ္းအား) နဲ႔ innovation (ဆန္းသစ္တီထြင္ေျပာင္းလဲျခင္း) တိုု႔အတြက္ ၾကီးမားတဲ့အတားအဆီးပဲ။ လူ႔စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ တိုုးတက္ဖြံ႔ျဖိဳးဖိုု႔ဆိုုတာ ေရွ႕မွာ မရွိေတာ့ဘူး။ စိတ္ပိတ္ ဥာဏ္ပိတ္ျပီး ၾကာတဲ့အခါ တိုုးတက္ထြန္းကားမႈ လမ္းစက ပိတ္သြားျပီ။ အဲ့ဒီလိုု လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတစ္ခုုအတြက္ လမ္းကဆံုုးသြားျပီ။ ဒါေတြကိုု တြန္းလွန္ခ်င္ရင္ တစ္ေယာက္ခ်င္းကစျပီး အေသးအဖြဲကိစၥေလးကစျပီး သတိထားရမယ္။ Skepticism ဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေကာင္းတဲ့အရာ တစ္ခုုလိုု႔ ကိုုယ္ကေတာ့ ယူဆတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူ႔နယ္ပယ္တစ္ခုမွာ သူကိုုယ္တုုိင္ ကိုုယ္စိတ္ႏွစ္ျမွဳပ္ျပီး ႏွစ္ရွည္လမ်ား အထူးျပဳေလ့လာထားသူေတြေရးသားထားတဲ့၊ အဲ့လိုု ပညာရပ္ဘာသာရပ္ဆိုုင္ရာ ေနာက္ခံသမိုုင္း ေတာင့္တင္းခိုုင္မာသူေတြ ေရးသားတဲ့စာေပမ်ဳိးေတြကိုုပဲ ရွာဖတ္ျပီး ယံုုၾကည္ေစခ်င္တယ္။ ကိုုးကားေစခ်င္တယ္။ ေဝငွေစခ်င္တယ္။ ကိုုယ္သိခ်င္တဲ့အေၾကာင္းအရာ အခုုတစ္ရာရွိရင္ အဲ့ဒီအခုုတစ္ရာမွာ တစ္ခုုဆီကိုု ေသခ်ာအားစိုုက္ေလ့လာထားသူ ကြ ်မ္းက ်င္တတ္ေျမာက္သူတစ္ေယာက္ခ်င္းစီဆီကေန ရွာေဖြ ေလ့လာသင့္ရင္ ေလ့လာရမယ္။ လိုုအပ္ရင္ လူတစ္ရာလံုုးဆီ လိုုက္ေမးသင့္ေမးရမယ္။ အဲ့ဒီလို ရွာေဖြေလ့လာဖိုု႔ကိုုလည္း တကယ္ မရိွမျဖစ္လိုုအပ္မွန္း၊ တန္ဖိုုးထားရေကာင္းမွန္း နားလည္ရမယ္။ အဲ့သလိုု intelletual တန္ဖိုုးနားလည္ဖိုု႔ စိတ္ကိုုေမြးျမဴေပးရမယ္။ အေလ့အက ်င့္ လုုပ္ေပးရမယ္။ တစ္ေယာက္ခ်င္းက စရမယ္။ အခုုပဲ စရမယ္။ 


 +Craton+

 October 23, 2016