ဆီးက ်ိတ္ သည္ သုတ္ရည္မ်ားထုတ္လုပ္ေပးသည့္ အက ်ိတ္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။
ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာသည္ အမ်ဳိးသားမ်ားတြင္ျဖစ္ေလ့ရွိေသာ ကင္ဆာေရာဂါ မ်ား
ထဲမွ တစ္ခုအပါအ၀င္ျဖစ္ၿပီး ေယဘူယ်အားျဖင့္ ကင္ဆာ ဆဲလ္မ်ားႀကီးထြားမႈႏႈန္းဟာ ေႏွးေကြးတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ဳိ႕ဆီးကိ်တ္ကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားေတြမွာ လ်င္ျမန္စြာပ်ံ႕ႏွံ႔ႏုိင္တာေၾကာင့္ ေစာစီးစြာသိရွိၿပီး ေဆးကုသမႈခံယူဖို႔ အထူးလိုအပ္ပါတယ္။ *ျဖစ္ပြားရသည့္အေၾကာင္းရင္း* ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားရသည့္အေၾကာင္းရင္းကို တိတိက်က်မသိရေသာ္လည္း ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ ဆဲလ္မ်ား၏ DNA ေျပာင္းလဲမႈမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ပြားရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ ဆဲလ္မ်ားစုေ၀းလာျခင္းျဖင့္ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚလာၿပီး အနီးအနားရွိ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းမ်ားသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားပါတယ္။
-ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားႏႈန္းကို ျမင့္တက္ေစတဲ့အေၾကာင္းအရင္းမ်ားမွာ – –
အသက္အရြယ္ႀကီးျခင္း၊ – လူမည္းအမ်ဳိးသားမ်ား၊ – မိသားစုမ်ဳိး႐ိုးရွိျခင္း၊
– BRCA 1 (သို႔) BRCA 2 မ်ဳိး႐ိုးဗီဇေျပာင္းလဲမႈရွိျခင္း၊
– မိဘမ်ဳိး႐ိုးထဲတြင္ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ဖူးျခင္း၊ – အ၀လြန္ျခင္း တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
*ေရာဂါလကၡဏာမ်ား*
ကနဦးအဆင့္မ်ားတြင္ ေရာဂါလကၡဏာျပေလ့မရွိေပ။ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားမွာ
– – ဆီးသြားရာတြင္ခက္ခဲျခင္း – ဆီးစီးဆင္းမႈအဟုန္ ေလ ်ွာ ့သြားျခင္း
– ဆီးထဲတြင္ေသြးပါျခင္း – သုတ္ရည္ထဲတြင္ေသြးပါျခင္း
– ခါးနာျခင္း – တင္ပဆံုတ၀ိုက္တြင္ မအီမသာျဖစ္ျခင္း
– အ႐ိုးမ်ားနာက ်င္ျခင္း – ပန္းေသျခင္း
*ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက ်ဳိး*
အျခားအဂၤါမ်ားသို႔ပ်ံ႕ႏွံ႕ျခင္း၊ ဆီးမထိန္းႏုိင္ျခင္း၊ ပန္းေသျခင္း၊
*စစ္ေဆးျခင္း*
ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာရွိေနေၾကာင္းကို – စအိုတြင္း လက္ႏႈိက္စစ္ေဆးျခင္းျဖင့္
လည္းေကာင္း၊ – ေသြးထဲတြင္ Prostate Specific Antigen (PSA) ပမာဏစစ္ေဆးျခင္း
ျဖင့္လည္းေကာင္း၊
– စအိုတြင္းမွတဆင့္ ပစၥည္းထည့္၍ အယ္လ္ထရာေဆာင္း (USG) ႐ိုက္ျခင္းျဖင့္
လည္းေကာင္း၊
– ဆီးက ်ိတ္မွ အသားစယူျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း သိရွိႏုိင္ပါတယ္။
ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာ အျခားအဂၤါမ်ားသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႕ျခင္းရွိ၊ မရွိကို အ႐ိုးကို Scan ဖတ္ျခင္းျဖင့္
လည္းေကာင္း၊ အယ္လ္ထရာေဆာင္း႐ိုက္ျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊ CT Scan ႐ိုက္
ျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊ PET Scan (Positron Emission Tomography) ျဖင့္လည္းေကာင္း
သိႏုိင္ပါတယ္။
*အဆင့္*
ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာကို အဆင့္ေလးဆင့္ခြဲျခားႏုိင္ပါတယ္။ အဆင့္ I တြင္
ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားကို ဆီးက်ိတ္၏ေနရာအနည္းငယ္တြင္သာေတြ႕ရပါတယ္။
အဆင့္ II တြင္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ား ပိုမိုႀကီးထြားလာၿပီး ဆီးက ်ိတ္၏ေဘးႏွစ္ဘက္
စလံုးကိုပါ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနပါၿပီ။ အဆင့္ III တြင္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားဟာ ဆီးက ်ိတ္တြင္
သာမက အနီးအနားရွိ တစ္သ ်ွဴးမ်ားသို႔ပါ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေနပါၿပီ။ အဆင့္ IV တြင္
ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားသည္ ျပန္ရည္ေၾကာအက ်ိတ္မ်ား၊ အဆုတ္၊ အသဲႏွင့္
အျခားေသာအဂၤါမ်ားကိုပါ ပ်ံံ႕ႏွံ႔ေနပါၿပီ။
*ကုသမႈ*
ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာကုထံုးမ်ားသည္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ား၏ ပ်ံ႕ႏွံ႔ႏႈန္း၊ အဆင့္၊ အေထြေထြ
က ်န္းမာေရးႏွင့္ ကုထံုးမ်ား၏ေကာင္းက ်ဳိး၊ ဆိုးက ်ဳိး၊
x မ်ားေပၚမူတည္ေနပါတယ္။
(၁) ဓါတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ကုသျခင္း ဓါတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ကုသမႈတြင္ ခႏၶာကိုယ္အျပင္ဘက္မွ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ေပးျခင္း (External Beam Radiation) ႏွင့္ အထူးျပဳလုပ္ထားေသာ ေရဒီယိုသတၱဳၾကြပစၥည္းသြင္းၿပီး ခႏၶာကိုယ္အတြင္းပိုင္းသို႔ ဓါတ္ေရာင္ ျခည္ျဖင့္ကုသျခင္း
(Brachytherapy) ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ (၂) ေဟာ္မုန္းမ်ားျဖင့္ကုသျခင္း -အဖိုေဟာ္မုန္း
ထြက္ရွိမႈကို တားဆီးေသာေဆး၀ါးမ်ား ( ဥပမာ – Leuprolide (lupron), goserelin (zoladex)
ျဖင့္ ကုသျခင္း) – အဖိုေဟာ္မုန္း မ်ားကို ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားသို႔မေရာက္ရွိေအာင္
တားဆီးေသာေဆ၀ါးမ်ား ( ဥပမာ – bicalutamide (Casodex), flutamide ျဖင့္ ကုသျခင္း )
(၃) ခြဲစိတ္ကုသျခင္း – က ်ိတ္ ကိုခြဲစိတ္၍ ဖယ္ရွားျခင္း – က ်ိတ္ တစ္သ ်ွဴးမ်ားကို
ေအးခဲေစျခင္းျဖင့္ ကုသျခင္း (Cryosurgery) (၄) ကင္ဆာေဆးမ်ားသြင္း၍ (သို႔)
ေသာက္သံုးျခင္းျဖင့္ ကုသျခင္း (Chemotherapy)
(၅) လူနာ၏ကိုယ္ခံစြမ္းအားစနစ္မွ ဆဲလ္အခ်ိဳ႕ကို ထုတ္ယူကာ ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာဆဲလ္
မ်ားကို တိုက္ထုတ္ႏိုင္ မည့္ ဆဲလ္မ်ားအျဖစ္ေျပာင္းလဲၿပီး ခႏၶာကိုယ္ထဲျပန္သြင္းေပးျခင္းျဖင့္
ကုသျခင္း (Biological Therapy / Immunotherapy) ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာ ခံစားေနရပါက
၁။ ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာ နွင့္ပတ္သက္ေသာ ဗဟုသုတ မ်ားကို ေလ့လာပါ။
၂။ မိသားစု၀င္မ်ား၊ သူငယ္ခ်င္း မ်ားႏွင့္ အတူ အခ်ိန္ကုန္ဆံုးပါ။
၃။ ၀ါသနာပါတဲ့အေလ့အက ်င့္တစ္ခု ဥပမာ ပန္းခ်ီဆြဲျခင္း၊ ကခုန္ျခင္း၊
သီခ်င္းနားေထာင္ျခင္း စတာေတြကို လုပ္ေဆာင္ေပးပါ။
၄။ တရားထိုင္ျခင္းျဖင့္ စိတ္ဖိစီးမႈကိုေလ ်ွာ ့ခ်ပါ။
၅။ အိပ္ေရး၀ေအာင္ အိပ္ပါ။
*ကာကြယ္ျခင္း*
ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာေရာဂါမျဖစ္ပြားေအာင္---
၁။ က ်န္းမာေရးႏွင့္ညီညြတ္သည့္
အစားအစာ မ်ားကို စားသံုးပါ။ အိုမီဂါ 3 ပါ၀င္ေသာ ငါးႏွင့္ ခရမ္းသီးမွာ
ပါ၀င္တဲ့ လိုင္ကိုပင္းဓါတ္ဟာ ဆီးက ်ိတ္ က ်န္းမာေရး အတြက္ စားေပးသင့္တဲ့
အစားအစာမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ အသြင္ေျပာင္းထားတဲ့အဆီမ်ား (ဥပမာ- မာဂ်ရင္း)
စားသံုးျခင္း၊ အရက္အလြန္အကၽြံေသာက္သံုးျခင္း တို႔ကို ေရွာင္ရွားသင့္ပါတယ္။
၂။ ေလ့က ်င့္ခန္းလုပ္ပါ။
၃။ သင့္တင့္မွ်တေသာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ကို ထိန္းထားပါ။
၄။ ဆရာ၀န္ႏွင့္တိုင္ပင္ၿပီး ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏႈန္းကို
ေလ ်ွာ ့ခ်ႏုိင္တဲ့ေဆး၀ါးမ်ား – ဥပမာ – Finasteride, dutasteride မွီ၀ဲပါ။
Dr. Htet Htet Aung
လြင္ျပင္
DrMyanmar
ဆီးက ်ိတ္ သည္ သုတ္ရည္မ်ားထုတ္လုပ္ေပးသည့္ အက ်ိတ္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။
ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာသည္ အမ်ဳိးသားမ်ားတြင္ျဖစ္ေလ့ရွိေသာ ကင္ဆာေရာဂါ မ်ား
ထဲမွ တစ္ခုအပါအ၀င္ျဖစ္ၿပီး ေယဘူယ်အားျဖင့္ ကင္ဆာ ဆဲလ္မ်ားႀကီးထြားမႈႏႈန္းဟာ ေႏွးေကြးတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ဳိ႕ဆီးကိ်တ္ကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားေတြမွာ လ်င္ျမန္စြာပ်ံ႕ႏွံ႔ႏုိင္တာေၾကာင့္ ေစာစီးစြာသိရွိၿပီး ေဆးကုသမႈခံယူဖို႔ အထူးလိုအပ္ပါတယ္။ *ျဖစ္ပြားရသည့္အေၾကာင္းရင္း* ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားရသည့္အေၾကာင္းရင္းကို တိတိက်က်မသိရေသာ္လည္း ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ ဆဲလ္မ်ား၏ DNA ေျပာင္းလဲမႈမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ပြားရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ ဆဲလ္မ်ားစုေ၀းလာျခင္းျဖင့္ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚလာၿပီး အနီးအနားရွိ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းမ်ားသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားပါတယ္။
-ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားႏႈန္းကို ျမင့္တက္ေစတဲ့အေၾကာင္းအရင္းမ်ားမွာ – –
အသက္အရြယ္ႀကီးျခင္း၊ – လူမည္းအမ်ဳိးသားမ်ား၊ – မိသားစုမ်ဳိး႐ိုးရွိျခင္း၊
– BRCA 1 (သို႔) BRCA 2 မ်ဳိး႐ိုးဗီဇေျပာင္းလဲမႈရွိျခင္း၊
– မိဘမ်ဳိး႐ိုးထဲတြင္ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ဖူးျခင္း၊ – အ၀လြန္ျခင္း တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
*ေရာဂါလကၡဏာမ်ား*
ကနဦးအဆင့္မ်ားတြင္ ေရာဂါလကၡဏာျပေလ့မရွိေပ။ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားမွာ
– – ဆီးသြားရာတြင္ခက္ခဲျခင္း – ဆီးစီးဆင္းမႈအဟုန္ ေလ ်ွာ ့သြားျခင္း
– ဆီးထဲတြင္ေသြးပါျခင္း – သုတ္ရည္ထဲတြင္ေသြးပါျခင္း
– ခါးနာျခင္း – တင္ပဆံုတ၀ိုက္တြင္ မအီမသာျဖစ္ျခင္း
– အ႐ိုးမ်ားနာက ်င္ျခင္း – ပန္းေသျခင္း
*ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက ်ဳိး*
အျခားအဂၤါမ်ားသို႔ပ်ံ႕ႏွံ႕ျခင္း၊ ဆီးမထိန္းႏုိင္ျခင္း၊ ပန္းေသျခင္း၊
*စစ္ေဆးျခင္း*
ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာရွိေနေၾကာင္းကို – စအိုတြင္း လက္ႏႈိက္စစ္ေဆးျခင္းျဖင့္
လည္းေကာင္း၊ – ေသြးထဲတြင္ Prostate Specific Antigen (PSA) ပမာဏစစ္ေဆးျခင္း
ျဖင့္လည္းေကာင္း၊
– စအိုတြင္းမွတဆင့္ ပစၥည္းထည့္၍ အယ္လ္ထရာေဆာင္း (USG) ႐ိုက္ျခင္းျဖင့္
လည္းေကာင္း၊
– ဆီးက ်ိတ္မွ အသားစယူျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း သိရွိႏုိင္ပါတယ္။
ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာ အျခားအဂၤါမ်ားသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႕ျခင္းရွိ၊ မရွိကို အ႐ိုးကို Scan ဖတ္ျခင္းျဖင့္
လည္းေကာင္း၊ အယ္လ္ထရာေဆာင္း႐ိုက္ျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊ CT Scan ႐ိုက္
ျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊ PET Scan (Positron Emission Tomography) ျဖင့္လည္းေကာင္း
သိႏုိင္ပါတယ္။
*အဆင့္*
ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာကို အဆင့္ေလးဆင့္ခြဲျခားႏုိင္ပါတယ္။ အဆင့္ I တြင္
ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားကို ဆီးက်ိတ္၏ေနရာအနည္းငယ္တြင္သာေတြ႕ရပါတယ္။
အဆင့္ II တြင္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ား ပိုမိုႀကီးထြားလာၿပီး ဆီးက ်ိတ္၏ေဘးႏွစ္ဘက္
စလံုးကိုပါ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနပါၿပီ။ အဆင့္ III တြင္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားဟာ ဆီးက ်ိတ္တြင္
သာမက အနီးအနားရွိ တစ္သ ်ွဴးမ်ားသို႔ပါ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေနပါၿပီ။ အဆင့္ IV တြင္
ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားသည္ ျပန္ရည္ေၾကာအက ်ိတ္မ်ား၊ အဆုတ္၊ အသဲႏွင့္
အျခားေသာအဂၤါမ်ားကိုပါ ပ်ံံ႕ႏွံ႔ေနပါၿပီ။
*ကုသမႈ*
ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာကုထံုးမ်ားသည္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ား၏ ပ်ံ႕ႏွံ႔ႏႈန္း၊ အဆင့္၊ အေထြေထြ
က ်န္းမာေရးႏွင့္ ကုထံုးမ်ား၏ေကာင္းက ်ဳိး၊ ဆိုးက ်ဳိး၊
x မ်ားေပၚမူတည္ေနပါတယ္။
(၁) ဓါတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ကုသျခင္း ဓါတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ကုသမႈတြင္ ခႏၶာကိုယ္အျပင္ဘက္မွ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ေပးျခင္း (External Beam Radiation) ႏွင့္ အထူးျပဳလုပ္ထားေသာ ေရဒီယိုသတၱဳၾကြပစၥည္းသြင္းၿပီး ခႏၶာကိုယ္အတြင္းပိုင္းသို႔ ဓါတ္ေရာင္ ျခည္ျဖင့္ကုသျခင္း
(Brachytherapy) ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ (၂) ေဟာ္မုန္းမ်ားျဖင့္ကုသျခင္း -အဖိုေဟာ္မုန္း
ထြက္ရွိမႈကို တားဆီးေသာေဆး၀ါးမ်ား ( ဥပမာ – Leuprolide (lupron), goserelin (zoladex)
ျဖင့္ ကုသျခင္း) – အဖိုေဟာ္မုန္း မ်ားကို ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားသို႔မေရာက္ရွိေအာင္
တားဆီးေသာေဆ၀ါးမ်ား ( ဥပမာ – bicalutamide (Casodex), flutamide ျဖင့္ ကုသျခင္း )
(၃) ခြဲစိတ္ကုသျခင္း – က ်ိတ္ ကိုခြဲစိတ္၍ ဖယ္ရွားျခင္း – က ်ိတ္ တစ္သ ်ွဴးမ်ားကို
ေအးခဲေစျခင္းျဖင့္ ကုသျခင္း (Cryosurgery) (၄) ကင္ဆာေဆးမ်ားသြင္း၍ (သို႔)
ေသာက္သံုးျခင္းျဖင့္ ကုသျခင္း (Chemotherapy)
(၅) လူနာ၏ကိုယ္ခံစြမ္းအားစနစ္မွ ဆဲလ္အခ်ိဳ႕ကို ထုတ္ယူကာ ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာဆဲလ္
မ်ားကို တိုက္ထုတ္ႏိုင္ မည့္ ဆဲလ္မ်ားအျဖစ္ေျပာင္းလဲၿပီး ခႏၶာကိုယ္ထဲျပန္သြင္းေပးျခင္းျဖင့္
ကုသျခင္း (Biological Therapy / Immunotherapy) ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာ ခံစားေနရပါက
၁။ ဆီးက ်ိတ္ကင္ဆာ နွင့္ပတ္သက္ေသာ ဗဟုသုတ မ်ားကို ေလ့လာပါ။
၂။ မိသားစု၀င္မ်ား၊ သူငယ္ခ်င္း မ်ားႏွင့္ အတူ အခ်ိန္ကုန္ဆံုးပါ။
၃။ ၀ါသနာပါတဲ့အေလ့အက ်င့္တစ္ခု ဥပမာ ပန္းခ်ီဆြဲျခင္း၊ ကခုန္ျခင္း၊
သီခ်င္းနားေထာင္ျခင္း စတာေတြကို လုပ္ေဆာင္ေပးပါ။
၄။ တရားထိုင္ျခင္းျဖင့္ စိတ္ဖိစီးမႈကိုေလ ်ွာ ့ခ်ပါ။
၅။ အိပ္ေရး၀ေအာင္ အိပ္ပါ။
*ကာကြယ္ျခင္း*
ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာေရာဂါမျဖစ္ပြားေအာင္---
၁။ က ်န္းမာေရးႏွင့္ညီညြတ္သည့္
အစားအစာ မ်ားကို စားသံုးပါ။ အိုမီဂါ 3 ပါ၀င္ေသာ ငါးႏွင့္ ခရမ္းသီးမွာ
ပါ၀င္တဲ့ လိုင္ကိုပင္းဓါတ္ဟာ ဆီးက ်ိတ္ က ်န္းမာေရး အတြက္ စားေပးသင့္တဲ့
အစားအစာမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ အသြင္ေျပာင္းထားတဲ့အဆီမ်ား (ဥပမာ- မာဂ်ရင္း)
စားသံုးျခင္း၊ အရက္အလြန္အကၽြံေသာက္သံုးျခင္း တို႔ကို ေရွာင္ရွားသင့္ပါတယ္။
၂။ ေလ့က ်င့္ခန္းလုပ္ပါ။
၃။ သင့္တင့္မွ်တေသာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ကို ထိန္းထားပါ။
၄။ ဆရာ၀န္ႏွင့္တိုင္ပင္ၿပီး ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏႈန္းကို
ေလ ်ွာ ့ခ်ႏုိင္တဲ့ေဆး၀ါးမ်ား – ဥပမာ – Finasteride, dutasteride မွီ၀ဲပါ။
Dr. Htet Htet Aung
လြင္ျပင္
DrMyanmar
No comments:
Post a Comment