ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အခါေကာင္းအား အမိအရဖမ္းယူဆုပ္ကိုင္ျခင္း

> “အာဏာရွင္စနစ္ဆိုး လက္ေအာက္တြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဖိႏွိပ္ခံခဲ့ရေသာ ျပည္သူလူထုသည္ ဖိႏွိပ္သူ အစိုးရ၏ ဖိအားမ်ား ေလ်ာ့နည္းလာသည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္ျခင္းကို ျပဳလုပ္ေလ့ရွိသည္"
-----Tocqueville (၁၉၅၅)

အထက္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ Alexis de Tocqueville ရဲ႕ အဆိုအမိန္႕ဟာ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေတြ႕ရွိခ်က္ႏွစ္ခုကို အေျခခံထားခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပထမတခ်က္က အာဏာရွင္အစိုးရေတြက သူတို႕အာဏာတည္ျမဲေရးကို အေထာက္အကူျဖစ္ေစဖို႕အတြက္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအခ်ိဳ႕လုပ္ဖို႕ ဖိအားေတြ ေလွ်ာ့ခ်လာတဲ့ အခ်ိန္အခါကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယတခ်က္ကေတာ့ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူလူထုၾကီးကေန ဒီအေျခအေနကို ေတာ္လွန္ေရး အခြင့္အခါေကာင္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ျပီး အခြင့္ေကာင္းကို အမိအရ ဖမ္းယူဆုပ္ကိုင္အသံုးခ်ႏိုင္ျခင္းကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို structural opportunities (အစိုးရဖိအားမ်ား ေခတၱေလွ်ာ့ခ်ထားစဥ္ အခြင့္အလမ္းမ်ား) နဲ႕ perceived opportunities (ေတာ္လွန္ေရးေအာင္ပြဲကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မည့္ အခြင့္အခါေကာင္းျဖစ္ေၾကာင္း လူထုမွ သိရွိလက္ခံသည့္ ေတာ္လွန္ေရးႏိုးၾကားမွဳ အခြင့္အလမ္းမ်ား) ေပါင္းဆံုသြားတဲ့အခါ လူထုေတာ္လွန္ေရးၾကီးေတြ ထြက္ေပၚလာတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Tocqueville ရဲ႕ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳ သီအိုရီအရ ေတာ္လွန္ေရးေတြကို ေပၚေပါက္လာေစတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းရင္းႏွစ္ခ်က္ဟာ ဖိႏွိပ္သူအစိုးရရဲ႕ structural weakness နဲ႕ လူထုရဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အခါေကာင္းကို အမိအရ ဖမ္းယူဆုပ္ကိုင္ႏိုင္ျခင္းတို႕ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိႏိုင္ပါတယ္။

Tocqueville ရဲ႕ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳသီအိုရီကို ပညာရွင္ေပါင္းမ်ားစြာက သ႑ာန္မ်ိဳးစံုနဲ႕ ေလ့လာ ဆန္းစစ္မွဳေတြ၊ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳ သီအိုရီေလ့လာမွဳ နယ္ပယ္မွာ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ စာအုပ္တအုပ္ျဖစ္တဲ့ Political Process and the Development of Black Insurgency ဆိုတဲ့ စာအုပ္ကို ေရးသားခဲ့တဲ့ McAdam ဆိုသူက ႏိုင္ငံေရးလွဳပ္ရွားမွဳၾကီးကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေပးႏိုင္တဲ့ အေရးပါဆံုး အခ်က္ႏွစ္ခုဟာ structural opportunities နဲ႕ အဖြဲ႕အစည္းအင္အား (organization strength) တို႕ ျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ အာဏာရွင္သက္တမ္း ရွည္ၾကာလာတဲ့အခါမွာ ေရရွည္အာဏာတည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးကို ေမွ်ာ္ကိုးျပီး အာဏာရွင္ေတြဘက္ကေန ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳ အခ်ိဳ႕ကို စတင္လုပ္လာေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္အခါမွာ စည္းလံုးညီညြတ္စြာ စုေပါင္းေဆာင္ရြက္တတ္မွဳ သေဘာတရားေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္း အင္အားေတြသာ ခိုင္ခိုင္မာမာနဲ႕ ေတာင့္ေတာင့္တင္းတင္း တည္ရွိေနမယ္ဆိုရင္ လူထုေတာ္လွန္ေရး တရပ္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ေၾကာင္း McAdam က ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။

သူ႕ရဲ႕သီအိုရီအရ အစိုးရရဲ႕ ဖိအားေလ်ာ့က်လာတဲ့ structural opportunities ေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳၾကီးကို သူ႕ဘာသာသူ အလိုအေလ်ာက္ ေပၚေပါက္သြားေစတာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ အထင္အရွားေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အခါေကာင္းကို အမိအရ ဖမ္းယူဆုပ္ကိုင္ျပီး အဆံုးသတ္ေအာင္ပြဲကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မယ့္ cognitive liberation (ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ စိတ္ဓာတ္က်ဆင္းျပီး အဆိုးျမင္ေနသည့္ အေတြးအေခၚမ်ားႏွင့္ ျငိမ္သက္တိတ္ဆိတ္မွဳ သ႑ာန္မ်ားကို ျဖိဳခြင္း၍ ေအာင္ပြဲကို ဦးတည္သည့္ ေျခလွမ္းမ်ားကို စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ေသာ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူတို႕၏ စြမ္းရည္သတိၱ) လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြရဲ႕ စည္းလံုးညီညြတ္မွဳ၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ လက္တြဲခ်ိတ္ဆက္မွဳ၊ လူထုနဲ႕ တသားတည္းျဖစ္ေနမွဳ ေတြက အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။ Tocqueville ရဲ႕ သီအိုရီနဲ႕ ႏွိဳင္းယွဥ္ၾကည့္ရာမွာ စကားလံုးအသံုးအႏွဳန္းနဲ႕ ဆန္းစစ္မွဳသ႑ာန္ေတြ အနည္းငယ္ကြဲျပားေပမယ့္ လူမည္း လွဳပ္ရွားမွဳေပၚမွာ အေျခခံျပီး ဆန္းစစ္ထားခဲ့တဲ့ သူ႕ရဲ႕သီအိုရီဟာလဲ perceived opportunities နဲ႕ structural opportunities အၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳေတြကို ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ရွင္းလင္းတင္ျပထားခဲ့ပါတယ္။

လူထုလွဳပ္ရွားမွဳ သံသရာစက္၀န္းကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ Tarrow ကလဲ တခါတရံမွာ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳကို ကနဦးအစပ်ိဳး အေကာင္အထည္ေဖာ္သူေတြ (early risers) ေတြေၾကာင့္ structural conditions ေတြ ေျပာင္းလဲသြားတတ္ေပမယ့္ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳအမ်ားစုမွာေတာ့ လွဳပ္ရွားမွဳအစနဲ႕ အဆံုးမွာ perceptions က ယွဥ္တြဲပါေနေၾကာင္း ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ ၁၇ ရာစုနဲ႕ ၁၈ ရာစု ကာလေတြက ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ Goldstone ဆိုသူကလဲ ေတာ္လွန္ေရးကာလေတြမွာ အစိုးရနဲ႕ အစိုးရေဒါက္တိုင္ေတြ ျပိဳလဲသြားမွဳဟာ အမ်ားျပည္သူရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရအေပၚ အယံုအၾကည္ကင္းမဲ့မွဳ ေပၚမွာ အေျခတည္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ေပၚေပါက္လာျခင္းရဲ႕ အေျခခံအေၾကာင္းရင္းႏွစ္ခ်က္ဟာ perceived opportunities နဲ႕ structural opportunities တို႕ျဖစ္ေပမယ့္ structural opportunities ေတြ ရွိေနခ်ိန္မွာ လူထုဘက္ကေန ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အလမ္းေတြကို အမိအရ ဆုပ္ကိုင္ အသံုးျပဳႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ အေျခအေနနဲ႕ structural opportunities မရွိပဲ လူထုဘက္ကေန ေတာ္လွန္ေရးႏိုးၾကားျခင္း ရွိေနတဲ့ အေျခအေနေတြလဲ ရွိႏိုင္ပါေသးတယ္။ ပထမအေျခအေနျဖစ္လာတဲ့အခါ လူထုအၾကားမွာ ေတာ္လွန္ေရးအေတြးအေခၚေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားေအာင္ ျဖန္႕ျဖဴးျခင္း၊ လူထု၏ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ အာရံုစိုက္မွဳ ၾကီးထြားလာရန္ စည္းရံုးလွံဳ႕ေဆာ္ျခင္း၊ ေျပာက္က်ားလွဳပ္ရွားမွဳမ်ား အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း စတာေတြကို ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဘ၀ဟစ္တိုင္လွဳပ္ရွားမွဳမ်ား အေကာင္အထည္ေဖာ္ျပီး လူထုအၾကားမွာ ေတာ္လွန္ေရးအသိမ်ား ႏိုးၾကားလာေစဖို႕ ၾကိဳးပမ္းရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္၀ဲေတာ္လွန္ေရး စာေပေတြမွာ ပထမအေျခအေနကေန ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ ေပၚထြက္လာေအာင္ ၾကိဳးပမ္းလွဳပ္ရွားမွဳဆိုင္ရာ သီအိုရီအေျမာက္အျမားကို ပညာရွင္ေတြနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြက ေရးသားပညာေပးထားခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒုတိယအေျခအေနမွာ ေတာ္လွန္ေရးႏိုးၾကားမွဳေတြကေနတဆင့္ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳမ်ား ေပၚထြက္လာေစေရးကိုေတာ့ critical-mass approach နဲ႕ resource-mobilization theory မ်ား ေဖာ္ထုတ္ျပီး၊ ပညာေပးထားခဲ့ၾကပါတယ္။ critical-mass approach အရ လူအမ်ားစုဟာ အခြင့္အလမ္းေတြကိုသာ ထည့္သြင္းစဥ္းစားျပီး၊ အစိုးရရဲ႕ structural conditions ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားမွဳ နည္းပါးတယ္လို႕ ဆိုထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရးအတိုက္အခံလွဳပ္ရွားမွဳမွာ လူအမ်ားပါ၀င္လာျခင္းတဲ့အခါမွာ အင္အားစုေတြအၾကားက ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္လာေစပါတယ္။ လူမွဳဖြဲ႕စည္းပံုသ႑ာန္ အေျပာင္းအလဲေတြျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ အင္အားေကာင္းလာတာနဲ႕အမွ် လူအမ်ားပါ၀င္မွဳကလဲ တစတစ ပိုျပီး ျမင့္တက္လာပါတယ္။ Klandermans နဲ႕ Opp တို႕ရဲ႕ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ေတြအရ လွဳပ္ရွားမွဳ အင္အားၾကီးလာေလေလ၊ လူထုရဲ႕ ပူးေပါင္းလာႏိုင္မွဳ ေရခ်ိန္ ျမင့္မားလာေလေလ ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသူအမ်ားစုကေတာ့ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္ အီရန္ေတာ္လွန္ေရးကို ဒီရွဳေထာင့္ကေန သံုးသပ္ေျပာဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ အီရန္ေတာ္လွန္ေရးမတိုင္ခင္ကာလေတြမွာ အစိုးရဘက္ကေန ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳဆိုင္ရာ structural opportunities ေတြ သိပ္မရွိခဲ့ေပမယ့္ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ ေပၚေပါက္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုေပၚေပါက္လာရမွဳဟာ အင္အားစုမ်ားအၾကားက ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ အေျပာင္းအလဲေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ လူထုရဲ႕ ေထာက္ခံမွဳ အင္အားၾကီးထြားလာရာကေန ေတာ္လွန္ေရးႏိုးၾကားမွဳ ေရခ်ိန္ျမင့္တက္လာပါတယ္။ အဲဒီကေန လွဳပ္ရွားမွဳေလးေတြကတဆင့္ အလႊာေပါင္းစံု လူထုပူးေပါင္းပါ၀င္မွဳႏွဳန္း ျမင့္တက္လာျပီး ေတာ္လွန္ေရးၾကီး ျဖစ္ပြားသြားခဲ့တာပါ။ Resource Mobilization theory ကေတာ့ အတိုက္အခံ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြရဲ႕ အရင္းအျမစ္၊ ေျခကုပ္ရယူႏိုင္မွဳ၊ အင္အားေတာင့္တင္းမွဳ အေျပာင္းအလဲေပၚမွာ မူတည္တဲ့ ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ အေျပာင္းအလဲကို ဆိုထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တျခားမူကြဲသီအိုရီေတြလဲ အမ်ားအျပားရွိပါေသးတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ေပၚေပါက္လာရျခင္းမွာ structural opportunities နဲ႕ perceived opportunities တို႕ဟာ အေရးၾကီးဆံုးႏွစ္ခ်က္ျဖစ္တာေၾကာင့္ ဒါေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ သီအိုရီေပါင္းေျမာက္ျမားစြာကို ပညာရွင္မ်ားစြာက ေလ့လာဆန္းစစ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးသီအိုရီ ဆန္းစစ္ခ်က္စာတမ္းတေစာင္ မဟုတ္တဲ့အတြက္ အေသးစိတ္ ေရးသားေဖာ္ျပျခင္း မျပဳပါဘူး။ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ ေပၚထြက္လာျခင္းအတြက္ structural opportunities နဲ႕ perceived opportunities တို႕ ေပါင္းဆံုရန္ လိုအပ္ခ်က္ကိုသာ ေရးသားတင္ျပျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရွစ္ေလးလံုး လူထုအေရးေတာ္ပံုၾကီး ေပၚထြက္လာခဲ့တာဟာ လူထုအတြင္းမွာ ေတာ္လွန္ေရး စိတ္ဓာတ္မ်ား ႏိုးၾကားေနမွဳ၊ လူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရး ေရခ်ိန္ တသားတည္းရွိေနမွဳ၊ ႏိုင္ငံေရးတိုက္ပြဲဦးေဆာင္အဖြဲ႕အစည္းၾကီးမွ ေျမေအာက္ေကဒါမ်ား၏ လူထုစည္းရံုးေရးစြမ္းပကား စတဲ့ cognitive liberation တည္ေဆာက္ထားမွဳဆိုင္ရာ အေျခခံ အေၾကာင္းရင္းေတြမွာ ဖုန္းေမာ္အေရးအခင္းက အစျပဳခဲ့တဲ့ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳက early riser ျဖစ္သြားျပီး၊ structural conditions အေျပာင္းအလဲကို trigger လုပ္ႏိုင္သြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာ ျပည္တြင္းျပည္ပႏိုင္ငံေရးေရခ်ိန္ အေျပာင္းအလဲေပၚ မူတည္ျပီး ထြက္ေပၚလာတဲ့ structural opportunities ေတြ ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ ဒါကို ေျမေပၚေျမေအာက္ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြက ေတြ႕ျမင္ျပီး cognitive liberation ေတြ ျမင့္မားလာေအာင္ ျပဳလုပ္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အခါေကာင္းကို အမိအရ ဆုပ္ကိုင္ျပီး အသံုးျပဳႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ Organization Strength ဆိုင္ရာ အခ်က္တခုျဖစ္တဲ့ ပူးေပါင္းညွိႏွိဳင္းဆံုးျဖတ္လုပ္ကိုင္မွဳမွာ အားနည္းသြားျခင္းေၾကာင့္သာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ မေပၚေပါက္ပဲ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အဆံုးသတ္ေအာင္ပြဲကို မရရွိခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ရွစ္ေလးလံုးေတာ္လွန္ေရးၾကီးရဲ႕ ေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာက်ေတာ့ ေျမေပၚေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ဆက္ျပီး ေပၚေပါက္ခဲ့ေပမယ့္ Structural opportunities က မရွိခဲ့ပါဘူး။ Perceived opportunities ေပၚမွာ အေျခခံျပီးေတာ့လဲ အင္အားခ်ိန္ခြင္လွ်ာ အေျပာင္းအလဲကိုလဲ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရး အင္အားစုေတြက မျပဳလုပ္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါဘူး။ ေနာက္ဆံုး ၂၀၀၇ ေရႊ၀ါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးၾကီး ေပၚထြက္လာခ်ိန္မွာ Perceived opportunities ေတြ အနည္းငယ္ရွိလာခဲ့ေပမယ့္ လူထုလူတန္းစား အလႊာအသီးသီး ပါ၀င္လာတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးၾကီးအျဖစ္ အသြင္ကူးေျပာင္းႏိုင္မယ့္ cognitive liberation ျမင့္တက္လာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မယ့္ လူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးတသားတည္း ရွိေနမွဳ အေျခအေနကို ျပင္ဆင္တည္ေဆာက္ထားျခင္း အားနည္းခဲ့ပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ structural opportunities ကလဲ မရွိသေလာက္ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို အားနည္းခ်က္ေတြေၾကာင့္ ေရႊ၀ါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးၾကီးက အခ်ိန္အနည္းငယ္အတြင္းမွာပဲ ေတာ္လွန္ေရး ခါးဆက္ ေခတၱျပတ္ေတာက္သြားခဲ့တာပါ။

အခုလက္ရွိအေျခအေနမွာက်ေတာ့ နအဖစစ္အုပ္စုဟာ ႏိုင္ငံတကာဖိအားနဲ႕ တပ္တြင္းစည္းလံုးမွဳ ျပိဳကြဲေရးကို ထိန္းေက်ာင္းႏိုင္ေရး၊ ဒီမိုကေရစီေတာင္းဆိုေသာ ျပည္သူလူထုကို ေရႊရည္စိမ္ဒီမိုကေရစီျဖင့္ လွည့္စားႏိုင္ေရး တို႕အတြက္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ေပၚအေျခခံတဲ့ အာဏာရွင္ေရြးေကာက္ပြဲကို က်င္းပဖို႕ ျပင္ဆင္ေနျပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ ႏိုင္ငံေရးဖိအားေျဖေလွ်ာ့မွဳ အနည္းငယ္ကို ျပဳလုပ္လာၾကရပါတယ္။ ဒါေတြထဲမွာ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြဘက္ကေန structural opportunities ရရွိေစႏိုင္မယ့္ ႏိုင္ငံေရး လစ္ဟာမွဳေတြ အေျမာက္အျမား ပါ၀င္လာပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲမတိုင္မီကာလနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲအလြန္ ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္းရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးက်ားကြက္ေရႊ႕ရမွဳတိုင္းမွာ စစ္အုပ္စုဘက္က လစ္ဟာမွဳေတြ ေပၚထြက္ေနႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလစ္ဟာမွဳေတြကေန Structural opportunities ေတြကို ျပည္သူလူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြ ပူးေပါင္းျပီး အခြင့္အခါေကာင္းအေနနဲ႕ အမိအရ ဆုပ္ကိုင္သြားမွာကို နအဖစစ္အုပ္စုအေနနဲ႕ ေၾကာက္ရြံ႕စိုးရိမ္မွဳေတြ ရွိေနေၾကာင္း ေျခလွမ္းအတိုးအဆုပ္ေတြကေန သိသာထင္ရွားေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ လူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးတသားတည္း မေပါင္းစပ္သြားေအာင္ ခြဲျခားတဲ့ လုပ္ရပ္ေတြနဲ႕ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲျပီးသြားရင္ စစ္အုပ္စုကပဲ အႏိုင္ရသြားျပီး၊ ေတာ္လွန္ေရးၾကီး ျပီးဆံုးသြားေတာ့မေယာင္ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးေတြကို စနစ္တက် ျပဳလုပ္ေနၾကပါတယ္။ ဒါေတြဟာ perceived opportunities ထြက္ေပၚလာျခင္း မရွိေအာင္ ၾကိဳတင္စီမံ လုပ္ေဆာင္မွဳေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုတာက စစ္အာဏာရွင္ေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္မွန္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲမဟုတ္ပါဘူး။ ၂၀၁၀ အလြန္ကာလမွာ ရရွိလာမယ့္ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ဒီမိုကေရစီကလဲ ေရႊရည္စိမ္ဒီမိုကေရစီပဲ ျဖစ္ေနပါတယ္။ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမိုကေရစီ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ၂၀၁၀ ဟာ လမ္းဆံုး မဟုတ္ပါဘူး။ ေရြးေကာက္ပြဲမတိုင္မီကာလနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲအလြန္ကာလမွာ ေပၚထြက္လာမယ့္ structural opportunities ေတြကို perceived opportunities နဲ႕ ေပါင္းစပ္မွဳကေန လူထုေတာ္လွန္ေရးၾကီးကို အရွိန္အဟုန္ျမွင့္ ဆင္ႏႊဲေဖာ္ေဆာင္ဖို႕ ေတာ္လွန္ေရး အခြင့္အခါေကာင္းၾကီးသာ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္ေရြးေကာက္ပြဲၾကီးကို ဆန္႕က်င္ကန္႕ကြက္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ရင္း cognitive liberation ျမင့္တက္လာေအာင္ ၾကိဳးပမ္းၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုမ်ားအေနနဲ႕ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္မွဳမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း၊ အေတြးအေခၚ၊ လုပ္ဟန္နဲ႕ အဖြဲ႕အစည္း စုဖြဲ႕မွဳသ႑ာန္မ်ား ညွိႏွိဳင္းျခင္း၊ တပ္ေပါင္းစုမ်ား အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း၊ အနိမ့္ဆံုးဘံုလုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ျခင္းစတာေတြနဲ႕ Organization Strength ျမင့္မားလာေအာင္ ၾကိဳးပမ္းျပဳလုပ္ၾကဖုိ႕ လိုအပ္ပါတယ္။ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ ျပန္႕က်ဲေနတဲ့ ေကဒါေတြကို စုစည္းျပီး ျပည္တြင္းမွာ Cognitive Liberation ျမင့္မားလာေအာင္ စည္းရံုး၊ ျပင္ဆင္၊ ျမွဳပ္ႏွံ၊ တည္ေဆာက္၊ လွဳပ္ရွား စတဲ့ သ႑ာန္မ်ိဳးစံုနဲ႕ ေဆာင္ရြက္ဖို႕ လိုပါတယ္။ အဲဒီကေနတဆင့္ ေရြးေကာက္ပြဲမတိုက္မီနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲ အလြန္ကာလေတြမွာ ေပၚထြက္လာမယ့္ Structural opportunities ေတြကို ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အလမ္းေကာင္းအေနနဲ႕ ျပည္သူလူထုတရပ္လံုးက အမိအရ ဆုပ္ကိုင္အသံုးျပဳတဲ့ perceived opportunities ေတြ ေပၚထြက္လာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အခါေကာင္းအား အမိအရ ဖမ္းယူဆုပ္ကိုင္ႏိုင္ေရးအတြက္ ျပင္ဆင္ၾကိဳးပမ္းၾကပါစို႕။

**ခင္မမမ်ိဳး **(၇၊၇၊ ၂၀၁၀)

**စာကိုးစာရင္း**

Abrahamian, E (1982) Iran Between Two revolutions, Princeton, NJ: Princeton University Press

Goldstone, J. (1991) Ideology, Cultural Frameworks and the Process of Revolution, Theory and Society, Vol.20, pp. 405-53

Gramsci, A. (1971) Selections from the Prison Notebooks, Translated by Hoare, Q & Smith, G. N, New York: International Publishers

Hirsch, E. (1986) 'The Creation of Political Solidarity in Social Movement Organizations', The Sociological Quarterly, 27, pp. 373-87

Klandermans, B. (1904) 'Mobilization and Participation: Social-Psychological Expansions of Resource Mobilization Theory, American Sociological Review, Vol. 49, pp. 583-600

Kuran, T. (1989) 'Sparks and Prairie Fires: A Theory of Unanticipated Political Revolution', Public Choice, Vol. 61, pp. 41-74

Marwell, G. & Pamela, O. (1993) The Critical Mass in Collective Action: A Micro-social theory, Cambridge, UK: Cambridge University Press

McAdam, D. (1982) Political Process and the Development of Black Insurgency, 1980-1970, Chicago, IL: University of Chicago Press

Opp, K. (1988) 'Community Integration and Incentives for Political protest', International Social Movement Research, Vol.1, pp.83-101

Tarrow, S. (1994) Power in Movement: Social Movements, Collective Action and Politics, Cambridge, UK: Cambridge University Press

Tocqueville, A. (1955) The Old Regime and the French Revolution, Translated by Gilbert, S., Garden City, NY: Doubleday Anchor

“အာဏာရွင္စနစ္ဆိုး လက္ေအာက္တြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဖိႏွိပ္ခံခဲ့ရေသာ ျပည္သူလူထုသည္ ဖိႏွိပ္သူ အစိုးရ၏ ဖိအားမ်ား ေလ်ာ့နည္းလာသည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္ျခင္းကို ျပဳလုပ္ေလ့ရွိသည္"
-----Tocqueville (၁၉၅၅)

အထက္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ Alexis de Tocqueville ရဲ႕ အဆိုအမိန္႕ဟာ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေတြ႕ရွိခ်က္ႏွစ္ခုကို အေျခခံထားခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပထမတခ်က္က အာဏာရွင္အစိုးရေတြက သူတို႕အာဏာတည္ျမဲေရးကို အေထာက္အကူျဖစ္ေစဖို႕အတြက္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအခ်ိဳ႕လုပ္ဖို႕ ဖိအားေတြ ေလွ်ာ့ခ်လာတဲ့ အခ်ိန္အခါကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယတခ်က္ကေတာ့ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူလူထုၾကီးကေန ဒီအေျခအေနကို ေတာ္လွန္ေရး အခြင့္အခါေကာင္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ျပီး အခြင့္ေကာင္းကို အမိအရ ဖမ္းယူဆုပ္ကိုင္အသံုးခ်ႏိုင္ျခင္းကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို structural opportunities (အစိုးရဖိအားမ်ား ေခတၱေလွ်ာ့ခ်ထားစဥ္ အခြင့္အလမ္းမ်ား) နဲ႕ perceived opportunities (ေတာ္လွန္ေရးေအာင္ပြဲကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မည့္ အခြင့္အခါေကာင္းျဖစ္ေၾကာင္း လူထုမွ သိရွိလက္ခံသည့္ ေတာ္လွန္ေရးႏိုးၾကားမွဳ အခြင့္အလမ္းမ်ား) ေပါင္းဆံုသြားတဲ့အခါ လူထုေတာ္လွန္ေရးၾကီးေတြ ထြက္ေပၚလာတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Tocqueville ရဲ႕ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳ သီအိုရီအရ ေတာ္လွန္ေရးေတြကို ေပၚေပါက္လာေစတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းရင္းႏွစ္ခ်က္ဟာ ဖိႏွိပ္သူအစိုးရရဲ႕ structural weakness နဲ႕ လူထုရဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အခါေကာင္းကို အမိအရ ဖမ္းယူဆုပ္ကိုင္ႏိုင္ျခင္းတို႕ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိႏိုင္ပါတယ္။

Tocqueville ရဲ႕ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳသီအိုရီကို ပညာရွင္ေပါင္းမ်ားစြာက သ႑ာန္မ်ိဳးစံုနဲ႕ ေလ့လာ ဆန္းစစ္မွဳေတြ၊ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳ သီအိုရီေလ့လာမွဳ နယ္ပယ္မွာ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ စာအုပ္တအုပ္ျဖစ္တဲ့ Political Process and the Development of Black Insurgency ဆိုတဲ့ စာအုပ္ကို ေရးသားခဲ့တဲ့ McAdam ဆိုသူက ႏိုင္ငံေရးလွဳပ္ရွားမွဳၾကီးကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေပးႏိုင္တဲ့ အေရးပါဆံုး အခ်က္ႏွစ္ခုဟာ structural opportunities နဲ႕ အဖြဲ႕အစည္းအင္အား (organization strength) တို႕ ျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ အာဏာရွင္သက္တမ္း ရွည္ၾကာလာတဲ့အခါမွာ ေရရွည္အာဏာတည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးကို ေမွ်ာ္ကိုးျပီး အာဏာရွင္ေတြဘက္ကေန ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳ အခ်ိဳ႕ကို စတင္လုပ္လာေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္အခါမွာ စည္းလံုးညီညြတ္စြာ စုေပါင္းေဆာင္ရြက္တတ္မွဳ သေဘာတရားေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္း အင္အားေတြသာ ခိုင္ခိုင္မာမာနဲ႕ ေတာင့္ေတာင့္တင္းတင္း တည္ရွိေနမယ္ဆိုရင္ လူထုေတာ္လွန္ေရး တရပ္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ေၾကာင္း McAdam က ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။

သူ႕ရဲ႕သီအိုရီအရ အစိုးရရဲ႕ ဖိအားေလ်ာ့က်လာတဲ့ structural opportunities ေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳၾကီးကို သူ႕ဘာသာသူ အလိုအေလ်ာက္ ေပၚေပါက္သြားေစတာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ အထင္အရွားေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အခါေကာင္းကို အမိအရ ဖမ္းယူဆုပ္ကိုင္ျပီး အဆံုးသတ္ေအာင္ပြဲကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မယ့္ cognitive liberation (ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ စိတ္ဓာတ္က်ဆင္းျပီး အဆိုးျမင္ေနသည့္ အေတြးအေခၚမ်ားႏွင့္ ျငိမ္သက္တိတ္ဆိတ္မွဳ သ႑ာန္မ်ားကို ျဖိဳခြင္း၍ ေအာင္ပြဲကို ဦးတည္သည့္ ေျခလွမ္းမ်ားကို စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ေသာ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူတို႕၏ စြမ္းရည္သတိၱ) လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြရဲ႕ စည္းလံုးညီညြတ္မွဳ၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ လက္တြဲခ်ိတ္ဆက္မွဳ၊ လူထုနဲ႕ တသားတည္းျဖစ္ေနမွဳ ေတြက အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။ Tocqueville ရဲ႕ သီအိုရီနဲ႕ ႏွိဳင္းယွဥ္ၾကည့္ရာမွာ စကားလံုးအသံုးအႏွဳန္းနဲ႕ ဆန္းစစ္မွဳသ႑ာန္ေတြ အနည္းငယ္ကြဲျပားေပမယ့္ လူမည္း လွဳပ္ရွားမွဳေပၚမွာ အေျခခံျပီး ဆန္းစစ္ထားခဲ့တဲ့ သူ႕ရဲ႕သီအိုရီဟာလဲ perceived opportunities နဲ႕ structural opportunities အၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳေတြကို ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ရွင္းလင္းတင္ျပထားခဲ့ပါတယ္။

လူထုလွဳပ္ရွားမွဳ သံသရာစက္၀န္းကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ Tarrow ကလဲ တခါတရံမွာ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳကို ကနဦးအစပ်ိဳး အေကာင္အထည္ေဖာ္သူေတြ (early risers) ေတြေၾကာင့္ structural conditions ေတြ ေျပာင္းလဲသြားတတ္ေပမယ့္ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳအမ်ားစုမွာေတာ့ လွဳပ္ရွားမွဳအစနဲ႕ အဆံုးမွာ perceptions က ယွဥ္တြဲပါေနေၾကာင္း ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ ၁၇ ရာစုနဲ႕ ၁၈ ရာစု ကာလေတြက ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ Goldstone ဆိုသူကလဲ ေတာ္လွန္ေရးကာလေတြမွာ အစိုးရနဲ႕ အစိုးရေဒါက္တိုင္ေတြ ျပိဳလဲသြားမွဳဟာ အမ်ားျပည္သူရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရအေပၚ အယံုအၾကည္ကင္းမဲ့မွဳ ေပၚမွာ အေျခတည္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ေပၚေပါက္လာျခင္းရဲ႕ အေျခခံအေၾကာင္းရင္းႏွစ္ခ်က္ဟာ perceived opportunities နဲ႕ structural opportunities တို႕ျဖစ္ေပမယ့္ structural opportunities ေတြ ရွိေနခ်ိန္မွာ လူထုဘက္ကေန ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အလမ္းေတြကို အမိအရ ဆုပ္ကိုင္ အသံုးျပဳႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ အေျခအေနနဲ႕ structural opportunities မရွိပဲ လူထုဘက္ကေန ေတာ္လွန္ေရးႏိုးၾကားျခင္း ရွိေနတဲ့ အေျခအေနေတြလဲ ရွိႏိုင္ပါေသးတယ္။ ပထမအေျခအေနျဖစ္လာတဲ့အခါ လူထုအၾကားမွာ ေတာ္လွန္ေရးအေတြးအေခၚေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားေအာင္ ျဖန္႕ျဖဴးျခင္း၊ လူထု၏ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ အာရံုစိုက္မွဳ ၾကီးထြားလာရန္ စည္းရံုးလွံဳ႕ေဆာ္ျခင္း၊ ေျပာက္က်ားလွဳပ္ရွားမွဳမ်ား အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း စတာေတြကို ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဘ၀ဟစ္တိုင္လွဳပ္ရွားမွဳမ်ား အေကာင္အထည္ေဖာ္ျပီး လူထုအၾကားမွာ ေတာ္လွန္ေရးအသိမ်ား ႏိုးၾကားလာေစဖို႕ ၾကိဳးပမ္းရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္၀ဲေတာ္လွန္ေရး စာေပေတြမွာ ပထမအေျခအေနကေန ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ ေပၚထြက္လာေအာင္ ၾကိဳးပမ္းလွဳပ္ရွားမွဳဆိုင္ရာ သီအိုရီအေျမာက္အျမားကို ပညာရွင္ေတြနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြက ေရးသားပညာေပးထားခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒုတိယအေျခအေနမွာ ေတာ္လွန္ေရးႏိုးၾကားမွဳေတြကေနတဆင့္ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳမ်ား ေပၚထြက္လာေစေရးကိုေတာ့ critical-mass approach နဲ႕ resource-mobilization theory မ်ား ေဖာ္ထုတ္ျပီး၊ ပညာေပးထားခဲ့ၾကပါတယ္။ critical-mass approach အရ လူအမ်ားစုဟာ အခြင့္အလမ္းေတြကိုသာ ထည့္သြင္းစဥ္းစားျပီး၊ အစိုးရရဲ႕ structural conditions ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားမွဳ နည္းပါးတယ္လို႕ ဆိုထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရးအတိုက္အခံလွဳပ္ရွားမွဳမွာ လူအမ်ားပါ၀င္လာျခင္းတဲ့အခါမွာ အင္အားစုေတြအၾကားက ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္လာေစပါတယ္။ လူမွဳဖြဲ႕စည္းပံုသ႑ာန္ အေျပာင္းအလဲေတြျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ အင္အားေကာင္းလာတာနဲ႕အမွ် လူအမ်ားပါ၀င္မွဳကလဲ တစတစ ပိုျပီး ျမင့္တက္လာပါတယ္။ Klandermans နဲ႕ Opp တို႕ရဲ႕ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ေတြအရ လွဳပ္ရွားမွဳ အင္အားၾကီးလာေလေလ၊ လူထုရဲ႕ ပူးေပါင္းလာႏိုင္မွဳ ေရခ်ိန္ ျမင့္မားလာေလေလ ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသူအမ်ားစုကေတာ့ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္ အီရန္ေတာ္လွန္ေရးကို ဒီရွဳေထာင့္ကေန သံုးသပ္ေျပာဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ အီရန္ေတာ္လွန္ေရးမတိုင္ခင္ကာလေတြမွာ အစိုးရဘက္ကေန ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳဆိုင္ရာ structural opportunities ေတြ သိပ္မရွိခဲ့ေပမယ့္ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ ေပၚေပါက္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုေပၚေပါက္လာရမွဳဟာ အင္အားစုမ်ားအၾကားက ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ အေျပာင္းအလဲေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ လူထုရဲ႕ ေထာက္ခံမွဳ အင္အားၾကီးထြားလာရာကေန ေတာ္လွန္ေရးႏိုးၾကားမွဳ ေရခ်ိန္ျမင့္တက္လာပါတယ္။ အဲဒီကေန လွဳပ္ရွားမွဳေလးေတြကတဆင့္ အလႊာေပါင္းစံု လူထုပူးေပါင္းပါ၀င္မွဳႏွဳန္း ျမင့္တက္လာျပီး ေတာ္လွန္ေရးၾကီး ျဖစ္ပြားသြားခဲ့တာပါ။ Resource Mobilization theory ကေတာ့ အတိုက္အခံ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြရဲ႕ အရင္းအျမစ္၊ ေျခကုပ္ရယူႏိုင္မွဳ၊ အင္အားေတာင့္တင္းမွဳ အေျပာင္းအလဲေပၚမွာ မူတည္တဲ့ ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ အေျပာင္းအလဲကို ဆိုထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တျခားမူကြဲသီအိုရီေတြလဲ အမ်ားအျပားရွိပါေသးတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ေပၚေပါက္လာရျခင္းမွာ structural opportunities နဲ႕ perceived opportunities တို႕ဟာ အေရးၾကီးဆံုးႏွစ္ခ်က္ျဖစ္တာေၾကာင့္ ဒါေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ သီအိုရီေပါင္းေျမာက္ျမားစြာကို ပညာရွင္မ်ားစြာက ေလ့လာဆန္းစစ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးသီအိုရီ ဆန္းစစ္ခ်က္စာတမ္းတေစာင္ မဟုတ္တဲ့အတြက္ အေသးစိတ္ ေရးသားေဖာ္ျပျခင္း မျပဳပါဘူး။ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ ေပၚထြက္လာျခင္းအတြက္ structural opportunities နဲ႕ perceived opportunities တို႕ ေပါင္းဆံုရန္ လိုအပ္ခ်က္ကိုသာ ေရးသားတင္ျပျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရွစ္ေလးလံုး လူထုအေရးေတာ္ပံုၾကီး ေပၚထြက္လာခဲ့တာဟာ လူထုအတြင္းမွာ ေတာ္လွန္ေရး စိတ္ဓာတ္မ်ား ႏိုးၾကားေနမွဳ၊ လူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရး ေရခ်ိန္ တသားတည္းရွိေနမွဳ၊ ႏိုင္ငံေရးတိုက္ပြဲဦးေဆာင္အဖြဲ႕အစည္းၾကီးမွ ေျမေအာက္ေကဒါမ်ား၏ လူထုစည္းရံုးေရးစြမ္းပကား စတဲ့ cognitive liberation တည္ေဆာက္ထားမွဳဆိုင္ရာ အေျခခံ အေၾကာင္းရင္းေတြမွာ ဖုန္းေမာ္အေရးအခင္းက အစျပဳခဲ့တဲ့ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳက early riser ျဖစ္သြားျပီး၊ structural conditions အေျပာင္းအလဲကို trigger လုပ္ႏိုင္သြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာ ျပည္တြင္းျပည္ပႏိုင္ငံေရးေရခ်ိန္ အေျပာင္းအလဲေပၚ မူတည္ျပီး ထြက္ေပၚလာတဲ့ structural opportunities ေတြ ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ ဒါကို ေျမေပၚေျမေအာက္ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြက ေတြ႕ျမင္ျပီး cognitive liberation ေတြ ျမင့္မားလာေအာင္ ျပဳလုပ္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အခါေကာင္းကို အမိအရ ဆုပ္ကိုင္ျပီး အသံုးျပဳႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ Organization Strength ဆိုင္ရာ အခ်က္တခုျဖစ္တဲ့ ပူးေပါင္းညွိႏွိဳင္းဆံုးျဖတ္လုပ္ကိုင္မွဳမွာ အားနည္းသြားျခင္းေၾကာင့္သာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ မေပၚေပါက္ပဲ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အဆံုးသတ္ေအာင္ပြဲကို မရရွိခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ရွစ္ေလးလံုးေတာ္လွန္ေရးၾကီးရဲ႕ ေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာက်ေတာ့ ေျမေပၚေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ဆက္ျပီး ေပၚေပါက္ခဲ့ေပမယ့္ Structural opportunities က မရွိခဲ့ပါဘူး။ Perceived opportunities ေပၚမွာ အေျခခံျပီးေတာ့လဲ အင္အားခ်ိန္ခြင္လွ်ာ အေျပာင္းအလဲကိုလဲ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရး အင္အားစုေတြက မျပဳလုပ္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါဘူး။ ေနာက္ဆံုး ၂၀၀၇ ေရႊ၀ါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးၾကီး ေပၚထြက္လာခ်ိန္မွာ Perceived opportunities ေတြ အနည္းငယ္ရွိလာခဲ့ေပမယ့္ လူထုလူတန္းစား အလႊာအသီးသီး ပါ၀င္လာတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးၾကီးအျဖစ္ အသြင္ကူးေျပာင္းႏိုင္မယ့္ cognitive liberation ျမင့္တက္လာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မယ့္ လူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးတသားတည္း ရွိေနမွဳ အေျခအေနကို ျပင္ဆင္တည္ေဆာက္ထားျခင္း အားနည္းခဲ့ပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ structural opportunities ကလဲ မရွိသေလာက္ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို အားနည္းခ်က္ေတြေၾကာင့္ ေရႊ၀ါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးၾကီးက အခ်ိန္အနည္းငယ္အတြင္းမွာပဲ ေတာ္လွန္ေရး ခါးဆက္ ေခတၱျပတ္ေတာက္သြားခဲ့တာပါ။

အခုလက္ရွိအေျခအေနမွာက်ေတာ့ နအဖစစ္အုပ္စုဟာ ႏိုင္ငံတကာဖိအားနဲ႕ တပ္တြင္းစည္းလံုးမွဳ ျပိဳကြဲေရးကို ထိန္းေက်ာင္းႏိုင္ေရး၊ ဒီမိုကေရစီေတာင္းဆိုေသာ ျပည္သူလူထုကို ေရႊရည္စိမ္ဒီမိုကေရစီျဖင့္ လွည့္စားႏိုင္ေရး တို႕အတြက္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ေပၚအေျခခံတဲ့ အာဏာရွင္ေရြးေကာက္ပြဲကို က်င္းပဖို႕ ျပင္ဆင္ေနျပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ ႏိုင္ငံေရးဖိအားေျဖေလွ်ာ့မွဳ အနည္းငယ္ကို ျပဳလုပ္လာၾကရပါတယ္။ ဒါေတြထဲမွာ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြဘက္ကေန structural opportunities ရရွိေစႏိုင္မယ့္ ႏိုင္ငံေရး လစ္ဟာမွဳေတြ အေျမာက္အျမား ပါ၀င္လာပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲမတိုင္မီကာလနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲအလြန္ ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္းရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးက်ားကြက္ေရႊ႕ရမွဳတိုင္းမွာ စစ္အုပ္စုဘက္က လစ္ဟာမွဳေတြ ေပၚထြက္ေနႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလစ္ဟာမွဳေတြကေန Structural opportunities ေတြကို ျပည္သူလူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြ ပူးေပါင္းျပီး အခြင့္အခါေကာင္းအေနနဲ႕ အမိအရ ဆုပ္ကိုင္သြားမွာကို နအဖစစ္အုပ္စုအေနနဲ႕ ေၾကာက္ရြံ႕စိုးရိမ္မွဳေတြ ရွိေနေၾကာင္း ေျခလွမ္းအတိုးအဆုပ္ေတြကေန သိသာထင္ရွားေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ လူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးတသားတည္း မေပါင္းစပ္သြားေအာင္ ခြဲျခားတဲ့ လုပ္ရပ္ေတြနဲ႕ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲျပီးသြားရင္ စစ္အုပ္စုကပဲ အႏိုင္ရသြားျပီး၊ ေတာ္လွန္ေရးၾကီး ျပီးဆံုးသြားေတာ့မေယာင္ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးေတြကို စနစ္တက် ျပဳလုပ္ေနၾကပါတယ္။ ဒါေတြဟာ perceived opportunities ထြက္ေပၚလာျခင္း မရွိေအာင္ ၾကိဳတင္စီမံ လုပ္ေဆာင္မွဳေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုတာက စစ္အာဏာရွင္ေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္မွန္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲမဟုတ္ပါဘူး။ ၂၀၁၀ အလြန္ကာလမွာ ရရွိလာမယ့္ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ဒီမိုကေရစီကလဲ ေရႊရည္စိမ္ဒီမိုကေရစီပဲ ျဖစ္ေနပါတယ္။ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမိုကေရစီ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ၂၀၁၀ ဟာ လမ္းဆံုး မဟုတ္ပါဘူး။ ေရြးေကာက္ပြဲမတိုင္မီကာလနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲအလြန္ကာလမွာ ေပၚထြက္လာမယ့္ structural opportunities ေတြကို perceived opportunities နဲ႕ ေပါင္းစပ္မွဳကေန လူထုေတာ္လွန္ေရးၾကီးကို အရွိန္အဟုန္ျမွင့္ ဆင္ႏႊဲေဖာ္ေဆာင္ဖို႕ ေတာ္လွန္ေရး အခြင့္အခါေကာင္းၾကီးသာ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္ေရြးေကာက္ပြဲၾကီးကို ဆန္႕က်င္ကန္႕ကြက္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ရင္း cognitive liberation ျမင့္တက္လာေအာင္ ၾကိဳးပမ္းၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုမ်ားအေနနဲ႕ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္မွဳမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း၊ အေတြးအေခၚ၊ လုပ္ဟန္နဲ႕ အဖြဲ႕အစည္း စုဖြဲ႕မွဳသ႑ာန္မ်ား ညွိႏွိဳင္းျခင္း၊ တပ္ေပါင္းစုမ်ား အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း၊ အနိမ့္ဆံုးဘံုလုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ျခင္းစတာေတြနဲ႕ Organization Strength ျမင့္မားလာေအာင္ ၾကိဳးပမ္းျပဳလုပ္ၾကဖုိ႕ လိုအပ္ပါတယ္။ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ ျပန္႕က်ဲေနတဲ့ ေကဒါေတြကို စုစည္းျပီး ျပည္တြင္းမွာ Cognitive Liberation ျမင့္မားလာေအာင္ စည္းရံုး၊ ျပင္ဆင္၊ ျမွဳပ္ႏွံ၊ တည္ေဆာက္၊ လွဳပ္ရွား စတဲ့ သ႑ာန္မ်ိဳးစံုနဲ႕ ေဆာင္ရြက္ဖို႕ လိုပါတယ္။ အဲဒီကေနတဆင့္ ေရြးေကာက္ပြဲမတိုက္မီနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲ အလြန္ကာလေတြမွာ ေပၚထြက္လာမယ့္ Structural opportunities ေတြကို ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အလမ္းေကာင္းအေနနဲ႕ ျပည္သူလူထုတရပ္လံုးက အမိအရ ဆုပ္ကိုင္အသံုးျပဳတဲ့ perceived opportunities ေတြ ေပၚထြက္လာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအခြင့္အခါေကာင္းအား အမိအရ ဖမ္းယူဆုပ္ကိုင္ႏိုင္ေရးအတြက္ ျပင္ဆင္ၾကိဳးပမ္းၾကပါစို႕။

**ခင္မမမ်ိဳး **(၇၊၇၊ ၂၀၁၀)

**စာကိုးစာရင္း**

Abrahamian, E (1982) Iran Between Two revolutions, Princeton, NJ: Princeton University Press

Goldstone, J. (1991) Ideology, Cultural Frameworks and the Process of Revolution, Theory and Society, Vol.20, pp. 405-53

Gramsci, A. (1971) Selections from the Prison Notebooks, Translated by Hoare, Q & Smith, G. N, New York: International Publishers

Hirsch, E. (1986) 'The Creation of Political Solidarity in Social Movement Organizations', The Sociological Quarterly, 27, pp. 373-87

Klandermans, B. (1904) 'Mobilization and Participation: Social-Psychological Expansions of Resource Mobilization Theory, American Sociological Review, Vol. 49, pp. 583-600

Kuran, T. (1989) 'Sparks and Prairie Fires: A Theory of Unanticipated Political Revolution', Public Choice, Vol. 61, pp. 41-74

Marwell, G. & Pamela, O. (1993) The Critical Mass in Collective Action: A Micro-social theory, Cambridge, UK: Cambridge University Press

McAdam, D. (1982) Political Process and the Development of Black Insurgency, 1980-1970, Chicago, IL: University of Chicago Press

Opp, K. (1988) 'Community Integration and Incentives for Political protest', International Social Movement Research, Vol.1, pp.83-101

Tarrow, S. (1994) Power in Movement: Social Movements, Collective Action and Politics, Cambridge, UK: Cambridge University Press

Tocqueville, A. (1955) The Old Regime and the French Revolution, Translated by Gilbert, S., Garden City, NY: Doubleday Anchor