>

-လူထုက်န္းမာေရး(စိတ္ဓာတ္မက်ေအာင္ ကူညီေပးမည့္ ႐ိုးရွင္းေသာ နည္းလမ္းမ်ား)-

**Public Health**

စိတ္ဓာတ္က် ေနသလား။ လူတုိင္းလိုလုိမွာ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္း ျဖစ္ရတဲ့ အေျခခံ အေၾကာင္းရင္ေတြ ရိွတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ စိတ္ဓာတ္က် ေဝဒနာ အမ်ားစုဟာ ဘဝေနထိုင္မႈဟန္ပန္ ေျပာင္းလဲလိုက္႐ံုနဲ႔ သက္သာေလ်ာ့ပါး သြားတတ္ပါတယ္။ ဘဝမွာ တစ္ႀကိမ္တစ္ခါမွ စိတ္ဓာတ္ မက်ဖူးဘူး ဆိုတဲ့ လူအနည္းစု ေတာ့ရိွပါတယ္။ သူတို႔မွာ ခက္ခဲၾကမ္းတမ္းတဲ့ အခ်ိဳးအေကြ႕ မႀကံဳလာသမွ် ေလာကဓံ အေကာင္း၊ အဆိုးေတြကို ႀကံ႕ႀကံ႕ခံ ရင္ဆိုင္ႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြ ရိွေနတာေၾကာင့္ပါ။ ၁။ သင့္ကိုယ္သင္ အျပစ္မတင္ပါနဲ႔ စိတ္ဓာတ္က် ေဝဒနာကို အႏုိင္ယူႏိုင္တဲ့ အ႐ိုးရွင္းဆံုး၊ အေရးအပါဆံုးနဲ႔ ေစ်းအသက္သာဆံုး နည္းလမ္း တစ္ခုပါ။ စိတ္ဓာတ္က် ျခင္းမွာ ကိုယ့္ကုိယ္ကုိယ္ အျပစ္တင္လို စိတ္နဲ႔ မလံုၿခံဳတဲ့စိတ္ ေရာေႏွာ ပါဝင္ေန တတ္ပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္း ကင္းေဝး သူေတြမွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ယံုၾကည္မႈနဲ႔ အားကိုးမႈ အျပည့္ရိွပါတယ္။ ကိစၥတစ္ခုခုမွာ အမွားလုပ္မိခဲ့တယ္ ဆိုရင္ေတာင္ ကိုယ့္ကိုယ္ကုိယ္ အျပစ္မတင္ဘဲ အမွားကေန သင္ခန္းစာ ယူႏိုင္ဖို႔သာ ႀကိဳးစားသင့္ပါတယ္။ ၂။ ရင္ဖြင့္ေျပာဆိုပါ စိတ္ဓာတ္က်ရတဲ့ အေၾကာင္းကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာႏိုင္ဖုိ႔ မလြယ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္း အေၾကာင္း လူေတြကို ေျပာျပတာက လွ်ိဳ႕ဝွက္ၿပီး မ်ိဳသိပ္ ခံစားေနတာထက္ ပိုေကာင္းတာ ကေတာ့ အမွန္ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္ဓာတ္က် ေနခ်ိန္မွာ တစ္ေယာက္တည္း အထီးက်န္ မေနပါနဲ႔။ မိသားစုဝင္ေတြ၊ မိတ္ေဆြ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ အဆင္မေျပရင္ေတာင္ စိတ္ပညာရွင္ တစ္ဦးနဲ႔ ေတြ႕ဆံုကာ ရင္ဖြင့္ ေျပာဆိုလုိက္ပါ။ ၃။ ပံုမွန္ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားေပးပါ စိတ္နဲ႔ ခႏၶာကိုယ္ က်န္းမာေရးဟာ ဆက္စပ္မႈ အမ်ားႀကီး ရိွပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္ က်ခ်င္သလိုလို ျဖစ္လာရင္ ေျပးျခင္း၊ ဘတ္စကတ္ေဘာ ကစားျခင္းေတြလို ကိုယ္လက္ လႈပ္ရွား အားကစား လုပ္လိုက္ရင္ စိတ္ခံစားခ်က္ ေကာင္းမြန္ လာႏိုင္ပါတယ္။ မိနစ္ ၃၀ ေလာက္ အားကစား လုပ္လုိက္႐ံုနဲ႔ စိတ္ဓာတ္ က်ခ်င္တဲ့ လကၡဏေတြ ေလ်ာ့ပါးသြားၿပီး စိတ္ခြန္အားတက္ လာပါလိမ့္မယ္။ ေလ့လာမႈေတြအရ မိနစ္ ၃၀ၾကာ အားကစားျပဳလုပ္ၿပီးရင္ ၁၂ နာရီနဲ႔ အထက္အထိ စိတ္ခံစားမႈ ေကာင္းမြန္ ေနႏုိင္ေၾကာင္း သိရပါတယ္။

၄။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်စရာ အေရးႀကီးကိစၥမ်ားကို ေရႊ႕ဆိုင္းပါ စိတ္ဓာတ္က် ျခင္းဟာ အသိစိတ္ကုိ ေဝဝါးေစတဲ့ အတြက္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ရာမွာ မွားယြင္းတာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္ခံစားမႈ ေကာင္းမြန္ လာေအာင္ ေစာင့္ၿပီးမွ အေရးႀကီး ကိစၥရပ္ေတြကို ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ပါ။ တကယ္လို႔ မျဖစ္မေန ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ် ရေတာ့မယ္ ဆိုရင္ မိသားစုဝင္ေတြ၊ သူငယ္ခ်င္းေတြ၊ လုပ္ေဖာ္ ကိုင္ဖက္ေတြ စတဲ့ ယံုၾကည္ အားကိုးရ သူေတြနဲ႔ တိုင္ပင္ၿပီးမွ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ် သင့္ပါတယ္။ ၅။ က်န္းမာေရးကို ဂ႐ုစိုက္ပါ စိတ္ဓာတ္က် ေနရင္ က်န္းမာေရးကို ပိုဂ႐ုစိုက္ပါ။ စိတ္ဓာတ္က်ၿပီး ျဖစ္ခ်င္ရာျဖစ္ ဆိုကာ ေပေပေတေတ ေနလိုက္ရင္ က်န္းမာေရး ထိခိုက္ၿပီး ပိုမိုစိတ္ဓာတ္ က်ႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္က် ျခင္းနဲ႔ ဆီးခ်ိဳ ေသြးခ်ိဳေရာဂါ၊ ႏွလံုးေရာဂါစတဲ့ က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြ အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္မႈ ရိွေနပါတယ္။ ေလ့လာမႈအရ ဆီးခ်ိဳ ေသြးခ်ိဳ ေရာဂါရိွသူေတြ စိတ္ဓာတ္က် လြယ္ေၾကာင္း နဲ႔ ႏွလံုးေရာဂါ ရိွသူေတြ စိတ္ဓာတ္က်ရင္ ႏွလံုးေရာဂါထျခင္း အျဖစ္မ်ားေၾကာင္း သိရပါတယ္။ ၆။ အရက္ႏွင့္ေဆးဝါး ေရွာင္ပါ လူအမ်ားစုဟာ စိတ္ဓာတ္က်ေနရင္ ထြက္ေပါက္ အေနနဲ႔ အရက္ေသာက္ လိုက္တာမ်ိဳး၊ စိတ္က်ကုသေဆး ေသာက္လုိက္တာမ်ိဳး လုပ္တတ္ၾကပါတယ္။ အရက္ေသာက္တာနဲ႔ ကုိယ့္သေဘာနဲ႔ ကုိယ္ေဆးဝါး ေသာက္သံုး တာေတြဟာ စိတ္ဓာတ္က်ေဝဒနာကို ပိုမို ဆိုးရြားေစ ပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္က် ေနခ်ိန္မွာ သာမန္ အခ်ိန္ေတြထက္ ကုိယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ထိန္းခ်ဳပ္ ႏိုင္စြမ္းအား ေလ်ာ့နည္းတတ္တဲ့ အတြက္ အရက္စဲြတာနဲ႔ ေဆးစဲြတာေတြ ျဖစ္လြယ္ပါတယ္။ ၇။ ေန႔စဥ္အလုပ္မ်ားကို ပံုမွန္ေဆာင္ရြက္ပါ ေန႔စဥ္ လုပ္ရမယ့္ တာဝန္ ဝတၱရားေတြကို ပံုမွန္ လုပ္ေဆာင္တာဟာ စိတ္ဓာတ္ က်ျခင္းကို တြန္းလွန္ ေနသူေတြ အတြက္ အေရးႀကီးပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္ က်ေနရင္ အိမ္ထဲမွာပဲ ေအာင္းမေနပါနဲ႔။ ေစ်းဝယ္ျခင္း၊ ဟင္းခ်က္ျခင္း၊ အိမ္သန္႔ရွင္းေရး လုပ္ျခင္း စတဲ့ အိမ္မႈ ကိစၥေတြကို လုပ္ေဆာင္ ေပးတာဟာ စိတ္သက္သာရာ ရေစၿပီး စိတ္ညစ္စရာေတြကို မေတြးေတာ မိေစေတာ့ပါဘူး။ --

အားလံုးေပ်ာ္ရြင္ပါေစ

**မာမာ**

-လူထုက်န္းမာေရး(စိတ္ဓာတ္မက်ေအာင္ ကူညီေပးမည့္ ႐ိုးရွင္းေသာ နည္းလမ္းမ်ား)-

**Public Health**

စိတ္ဓာတ္က် ေနသလား။ လူတုိင္းလိုလုိမွာ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္း ျဖစ္ရတဲ့ အေျခခံ အေၾကာင္းရင္ေတြ ရိွတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ စိတ္ဓာတ္က် ေဝဒနာ အမ်ားစုဟာ ဘဝေနထိုင္မႈဟန္ပန္ ေျပာင္းလဲလိုက္႐ံုနဲ႔ သက္သာေလ်ာ့ပါး သြားတတ္ပါတယ္။ ဘဝမွာ တစ္ႀကိမ္တစ္ခါမွ စိတ္ဓာတ္ မက်ဖူးဘူး ဆိုတဲ့ လူအနည္းစု ေတာ့ရိွပါတယ္။ သူတို႔မွာ ခက္ခဲၾကမ္းတမ္းတဲ့ အခ်ိဳးအေကြ႕ မႀကံဳလာသမွ် ေလာကဓံ အေကာင္း၊ အဆိုးေတြကို ႀကံ႕ႀကံ႕ခံ ရင္ဆိုင္ႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြ ရိွေနတာေၾကာင့္ပါ။ ၁။ သင့္ကိုယ္သင္ အျပစ္မတင္ပါနဲ႔ စိတ္ဓာတ္က် ေဝဒနာကို အႏုိင္ယူႏိုင္တဲ့ အ႐ိုးရွင္းဆံုး၊ အေရးအပါဆံုးနဲ႔ ေစ်းအသက္သာဆံုး နည္းလမ္း တစ္ခုပါ။ စိတ္ဓာတ္က် ျခင္းမွာ ကိုယ့္ကုိယ္ကုိယ္ အျပစ္တင္လို စိတ္နဲ႔ မလံုၿခံဳတဲ့စိတ္ ေရာေႏွာ ပါဝင္ေန တတ္ပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္း ကင္းေဝး သူေတြမွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ယံုၾကည္မႈနဲ႔ အားကိုးမႈ အျပည့္ရိွပါတယ္။ ကိစၥတစ္ခုခုမွာ အမွားလုပ္မိခဲ့တယ္ ဆိုရင္ေတာင္ ကိုယ့္ကိုယ္ကုိယ္ အျပစ္မတင္ဘဲ အမွားကေန သင္ခန္းစာ ယူႏိုင္ဖို႔သာ ႀကိဳးစားသင့္ပါတယ္။ ၂။ ရင္ဖြင့္ေျပာဆိုပါ စိတ္ဓာတ္က်ရတဲ့ အေၾကာင္းကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာႏိုင္ဖုိ႔ မလြယ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္း အေၾကာင္း လူေတြကို ေျပာျပတာက လွ်ိဳ႕ဝွက္ၿပီး မ်ိဳသိပ္ ခံစားေနတာထက္ ပိုေကာင္းတာ ကေတာ့ အမွန္ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္ဓာတ္က် ေနခ်ိန္မွာ တစ္ေယာက္တည္း အထီးက်န္ မေနပါနဲ႔။ မိသားစုဝင္ေတြ၊ မိတ္ေဆြ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ အဆင္မေျပရင္ေတာင္ စိတ္ပညာရွင္ တစ္ဦးနဲ႔ ေတြ႕ဆံုကာ ရင္ဖြင့္ ေျပာဆိုလုိက္ပါ။ ၃။ ပံုမွန္ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားေပးပါ စိတ္နဲ႔ ခႏၶာကိုယ္ က်န္းမာေရးဟာ ဆက္စပ္မႈ အမ်ားႀကီး ရိွပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္ က်ခ်င္သလိုလို ျဖစ္လာရင္ ေျပးျခင္း၊ ဘတ္စကတ္ေဘာ ကစားျခင္းေတြလို ကိုယ္လက္ လႈပ္ရွား အားကစား လုပ္လိုက္ရင္ စိတ္ခံစားခ်က္ ေကာင္းမြန္ လာႏိုင္ပါတယ္။ မိနစ္ ၃၀ ေလာက္ အားကစား လုပ္လုိက္႐ံုနဲ႔ စိတ္ဓာတ္ က်ခ်င္တဲ့ လကၡဏေတြ ေလ်ာ့ပါးသြားၿပီး စိတ္ခြန္အားတက္ လာပါလိမ့္မယ္။ ေလ့လာမႈေတြအရ မိနစ္ ၃၀ၾကာ အားကစားျပဳလုပ္ၿပီးရင္ ၁၂ နာရီနဲ႔ အထက္အထိ စိတ္ခံစားမႈ ေကာင္းမြန္ ေနႏုိင္ေၾကာင္း သိရပါတယ္။

၄။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်စရာ အေရးႀကီးကိစၥမ်ားကို ေရႊ႕ဆိုင္းပါ စိတ္ဓာတ္က် ျခင္းဟာ အသိစိတ္ကုိ ေဝဝါးေစတဲ့ အတြက္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ရာမွာ မွားယြင္းတာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္ခံစားမႈ ေကာင္းမြန္ လာေအာင္ ေစာင့္ၿပီးမွ အေရးႀကီး ကိစၥရပ္ေတြကို ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ပါ။ တကယ္လို႔ မျဖစ္မေန ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ် ရေတာ့မယ္ ဆိုရင္ မိသားစုဝင္ေတြ၊ သူငယ္ခ်င္းေတြ၊ လုပ္ေဖာ္ ကိုင္ဖက္ေတြ စတဲ့ ယံုၾကည္ အားကိုးရ သူေတြနဲ႔ တိုင္ပင္ၿပီးမွ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ် သင့္ပါတယ္။ ၅။ က်န္းမာေရးကို ဂ႐ုစိုက္ပါ စိတ္ဓာတ္က် ေနရင္ က်န္းမာေရးကို ပိုဂ႐ုစိုက္ပါ။ စိတ္ဓာတ္က်ၿပီး ျဖစ္ခ်င္ရာျဖစ္ ဆိုကာ ေပေပေတေတ ေနလိုက္ရင္ က်န္းမာေရး ထိခိုက္ၿပီး ပိုမိုစိတ္ဓာတ္ က်ႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္က် ျခင္းနဲ႔ ဆီးခ်ိဳ ေသြးခ်ိဳေရာဂါ၊ ႏွလံုးေရာဂါစတဲ့ က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြ အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္မႈ ရိွေနပါတယ္။ ေလ့လာမႈအရ ဆီးခ်ိဳ ေသြးခ်ိဳ ေရာဂါရိွသူေတြ စိတ္ဓာတ္က် လြယ္ေၾကာင္း နဲ႔ ႏွလံုးေရာဂါ ရိွသူေတြ စိတ္ဓာတ္က်ရင္ ႏွလံုးေရာဂါထျခင္း အျဖစ္မ်ားေၾကာင္း သိရပါတယ္။ ၆။ အရက္ႏွင့္ေဆးဝါး ေရွာင္ပါ လူအမ်ားစုဟာ စိတ္ဓာတ္က်ေနရင္ ထြက္ေပါက္ အေနနဲ႔ အရက္ေသာက္ လိုက္တာမ်ိဳး၊ စိတ္က်ကုသေဆး ေသာက္လုိက္တာမ်ိဳး လုပ္တတ္ၾကပါတယ္။ အရက္ေသာက္တာနဲ႔ ကုိယ့္သေဘာနဲ႔ ကုိယ္ေဆးဝါး ေသာက္သံုး တာေတြဟာ စိတ္ဓာတ္က်ေဝဒနာကို ပိုမို ဆိုးရြားေစ ပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္က် ေနခ်ိန္မွာ သာမန္ အခ်ိန္ေတြထက္ ကုိယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ထိန္းခ်ဳပ္ ႏိုင္စြမ္းအား ေလ်ာ့နည္းတတ္တဲ့ အတြက္ အရက္စဲြတာနဲ႔ ေဆးစဲြတာေတြ ျဖစ္လြယ္ပါတယ္။ ၇။ ေန႔စဥ္အလုပ္မ်ားကို ပံုမွန္ေဆာင္ရြက္ပါ ေန႔စဥ္ လုပ္ရမယ့္ တာဝန္ ဝတၱရားေတြကို ပံုမွန္ လုပ္ေဆာင္တာဟာ စိတ္ဓာတ္ က်ျခင္းကို တြန္းလွန္ ေနသူေတြ အတြက္ အေရးႀကီးပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္ က်ေနရင္ အိမ္ထဲမွာပဲ ေအာင္းမေနပါနဲ႔။ ေစ်းဝယ္ျခင္း၊ ဟင္းခ်က္ျခင္း၊ အိမ္သန္႔ရွင္းေရး လုပ္ျခင္း စတဲ့ အိမ္မႈ ကိစၥေတြကို လုပ္ေဆာင္ ေပးတာဟာ စိတ္သက္သာရာ ရေစၿပီး စိတ္ညစ္စရာေတြကို မေတြးေတာ မိေစေတာ့ပါဘူး။ --

အားလံုးေပ်ာ္ရြင္ပါေစ

**မာမာ**