==လူထုက်န္းမာေရး (ပင္လယ္စာစား သတိထား)==

>

**Public health**

ပင္လယ္ထြက္ အစားအစာ (ပင္လယ္စာ) မ်ားအနက္ အဆိပ္အေတာက္ ျဖစ္ႏိုင္သည့္ အစာ ေျမာက္မ်ားစြာ ရွိ၏။ ယခင္က ဆိုလွ်င္ ပင္လယ္ထြက္ အစားအစာမ်ားကို ကမ္းရိုးတန္းေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသူ မ်ားသာ စားေသာက္ေလ့ ရွိၾက သျဖင့္ ပင္လယ္စာေၾကာင့္အဆိပ္သင့္ျခင္းသည္ ကမ္းရိုးတန္းေဒသမ်ား အတြက္ ျပႆနာျဖစ္ခဲ့၏။ သို႔ေသာ္ေခတ္မီ နည္းစနစ္မ်ားျဖင့္ သားငါးမ်ားကို တာရွည္ခံေအာင္ သိမ္းဆည္း သယ္ပိုးႏိုင္ျပီ ျဖစ္ရာ ပင္လယ္ႏွင့္ ေဝးလံသည့္ ေဒသမ်ား၌လည္း ပင္လယ္စာ မ်ားကို လူအမ်ား စားသံုးႏိုင္ၾကျပီျဖစ္ ေပသည္။ ပင္လယ္စာ(Sea Foods)မ်ား ကိုသာ သီးသန္႔ခ်က္ျပဳတ္ ေရာင္းခ်သည့္ ဆိုင္မ်ားလည္း ေခတ္စား လာေနျပီျဖစ္ရာ ပင္လယ္စာႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အႏၲရာယ္မ်ားကို လူတိုင္း သိထားသင့္ေပသည္။ ပင္လယ္စာကိုအစားမ်ားသည့္ ဂ်ပန္ႏို္င္ငံတြင္ ပင္လယ္စာေၾကာင့္ အဆိပ္သင့္ျခင္းသည္ အစာ အဆိပ္သင့္မႈ စုစုေပါင္း၏ သံုးပံုႏွစ္ပံုခန္႔ ရွိေၾကာင္း သိရသည္။ ပင္လယ္စာမ်ားကို တင္သြင္း စားသံုုးေနၾကသည့္ကုန္းတြင္း ႏိုင္ငံမ်ား၌လည္းပင္လယ္စာေၾကာင့္ အစာအဆိပ္သင့္မႈမ်ား တစထက္တစ မ်ားျပားလာေနေၾကာင္း သိရ ပါသည္။ ပင္လယ္စာ မ်ားေၾကာင့္အစာအဆိပ္သင့္ျခင္း ျဖစ္ရာတြင္အဓိကနည္းသံုးမ်ိဳး ရွိေလသည္။
 (၁) ပထမနည္းမွာ ပင္ကိုသဘာဝအားျဖင့္ အဆိပ္ရွိေနေသာ မစားေကာင္းသည့္ ပင္လယ္ငါး သို႔မဟုတ္-ပင္လယ္ သတၱဝါကို စားမိျခင္း ျဖစ္သည္။ စားမိလွ်င္ အဆိပ္ျဖစ္ရန္ ေသခ်ာ၏။ မစားေကာင္းသည့္ ပင္လယ္သတၱဝါ၊ မစားေကာင္းသည့္ ပင္လယ္ငါးတို႔ကို ခြဲျခားသိရွိထားျခင္းျဖင့္ အဆိပ္မသင့္ေအာင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ႏိုင္ ပါသည္။ အခ်ိဳ႔ေသာ ပင္လယ္သတၱဝါမ်ား၊ ပင္လယ္ငါးမ်ားသည္ မိမိ၏ခႏၶာကိုယ္ တစ္ေနရာတြင္ အဆိပ္အေတာက္ကို ကိုယ္တိုင္ ထုတ္္လုပ္၏။ သို႔ေသာ္ အဆိပ္ထုတ္လုပ္သည့္ ကလီစာ (Organ)ကို ဖယ္ထုတ္ျပီး အသားကိုစားလွ်င္အႏၲရာယ္ မရွိေပ။ ထိုအခ်က္ကို မသိဘဲစားလွ်င္မူ အဆိပ္သင့္မည္ျဖစ္၏။ ထိုအဆိပ္မ်ိဳးသည္ အပူျပင္းျပင္း ေပး၍ ခ်က္ျပဳတ္လိုက္လွ်င္ ေျပေပ်ာက္သြားတတ္ ပါသည္။ (၂) ဒုတိယနည္းမွာ လူတို႔ စားသံုးသည့္ ပင္လယ္ငါး၊သို႔မဟုတ္- ပင္လယ္ သတၱဝါသည္ ပင္ကိုသဘာဝ အားျဖင့္ စားေကာင္းေသာ အစာ ျဖစ္၏။ အဆိပ္မရွိေပ။ သို႔ေသာ္ပင္လယ္ေရထဲ၌ အဆိပ္အေတာက္ ရွိသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိ (Marine Algae) ကဲ့သို႔ အမႈန္အမႊား သက္ရွိ ေကာင္ကေလးမ်ား (Micro-organisms) ရွိေနသည္။ယင္းကဲ့သို႔ ပင္လယ္ သတၱဝါ (ဥပမာ-ခရု၊ ပင္လယ္ငါး)တို႔ကို စားသံုးမိျပီး၊ ခရု၊ပင္လယ္သတၱဝါတို႔ကို လူတို႔က တဖန္ စားသံုးျခင္းျဖင့္အဆိပ္အေတာက္ မ်ားသည္ လူတို႔၏ ခႏၶာကိုယ္ထဲသို႔ ေရာက္ရွိလာၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုအဆိပ္မ်ိဳးေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည့္ အစာအဆိပ္သင့္မႈမ်ိဳးကို ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းရန္ခက္ခဲ၏။ အေၾကာင္းမွာ မည္သည့္ေဒသမွ ပင္လယ္ေရညႇိမ်ားက အဆိပ္အေတာက္ ျဖစ္ေစႏိုင္သည္ဆိုသည္ကို ႀကိဳတင္၍ မသိႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ယင္းတို႔ကို ပင္လယ္ငါးႏွင့္ ပင္လယ္ သတၱဝါမ်ိဳးစံုတို႔က စားသံုးၾက ျခင္းျဖစ္ရာ ဘယ္လိုငါးမ်ိဳး၊ ဘယ္လို ခရုမ်ိဳးကိုစားလွ်င္ စိတ္ခ်ရသည္။ ဘယ္လိုငါးမ်ိဳး ဘယ္လို ခရုမ်ိဳးကို စားလွ်င္ စိတ္မခ်ရဟု ႀကိဳတင္ တြက္ဆဖို႔လည္း မလြယ္ေပ။ ပင္လယ္စာ တမ်ိဳးတည္းက တရာသီတြင္ အဆိပ္သင့္မႈမ်ား ျဖစ္ေစျပီး ေနာက္ တရာသီတြင္ အဆိပ္သင့္မႈ မျဖစ္ေစႏိုင္ျခင္းက ႀကိဳတင္ ကာကြယ္မႈျပဳလုပ္ရန္ ခက္ခဲေစျပန္၏။ ဤနည္းျဖင့္ အဆိပ္သင့္ေနသည့္ ပင္လယ္သတၱဝါတို႔၏ အသားကို အပူျပင္းျပင္းႏွင့္ ခ်က္ျပဳတ္ေသာ္လည္းအဆိပ္အေတာက္မ်ား ေျပေပ်ာက္ မသြားတတ္ေခ်။ အစာအိမ္ထဲ ေရာက္သြားလွ်င္လည္း အစာေျခ အင္ဇိုင္း (Digestive Enzymes)မ်ားက ထိုအဆိပ္အေတာက္မ်ားကို မေျခဖ်က္ႏိုင္ျပန္ေပ။ ဤအဆိပ္သင့္နည္းမွာ ျဖစ္ပြားေလ့ အရွိဆံုးႏွင့္ ကာကြယ္ရန္အခက္အခဲဆံုးနည္း ျဖစ္ေပသည္။ ၃။ပင္လယ္စာေၾကာင့္ အဆိပ္သင့္ႏိုင္သည့္ ေနာက္တနည္းမွာ အစာထားသိုမႈ စနစ္မက်ျခင္း၊ သန္႔ရွင္းမႈ မရွိျခင္း တို႔ေၾကာင့္ အစာထဲတြင္ ဗက္တီးရီးယား (Bacteria) ပိုးမ်ားေပါက္ဖြားျပီး အဆိပ္မ်ား ထုတ္လုပ္ၾကျခင္း ျဖစ္၏။ ဗက္တီးရီးယား မ်ားမွ ထုတ္လုပ္သည့္အဆိပ္မ်ားကို အစာေျခအင္ဇိုင္း (Digestive Enzymes) မ်ားက မဖ်က္ဆီးႏိုင္၊ ေတာ္ရံုတန္ရံု အပူေပး၍ ခ်က္ျပဳတ္ရံုႏွင့္လည္း ပ်က္စီးမသြားတတ္ေပ။ အပူရွိန္ျပင္းျပင္းႏွင့္ခ်က္ျပဳတ္မွသာ ပ်က္စီးသြားႏိုင္ ပါသည္။ (၁) ပင္ကိုသဘာဝ အားျဖင့္ အဆိပ္ရွိသည့္ ပင္လယ္ငါးႏွင့္ ေရသတၱဝါမ်ား--- လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ (ဘီစီ-၂၀၀၀၊ ၃၀၀၀ခန္႔) ကပင္ တရုတ္ျပည္၌ ငါးပူတင္း(Pufferfish) စားျခင္းေၾကာင့္အစာ အဆိပ္သင့္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ခဲ့သည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားရွိခ ဲ့ပါသည္။ ယေန႔ တိုင္ေအာင္လည္း ငါးပူတင္းေၾကာင့္ အစာအဆိပ္သင့္ျခင္းမ်ား ရွိေနဆဲပင္ျဖစ္၏။ အဆိပ္ကို ငါးပူတင္း၏ အသည္း၊ အူ၊ အေရျပား၊မ-မ်ိဳးဥအိမ္ (Ovary) ႏွင့္ဥမ်ားတြင္ေတြ႔ ရသည္။ ငါးပူတင္း မ်ိဳးေပါင္း ေျမာက္မ်ားစြာ ရွိရာ အမ်ိဳးအစား အားလံုးတြင္ အဆိပ္ရွိသည္ဟု မဆိုလိုေပ။ အခ်ိဳ႔ အမ်ိဳးအစားမ်ား မွာသာ အဆိပ္ေတြ႔ရ ေလသည္။ ငါးပူတင္း မ်ိဳးေပါင္း ၃၀-ခန္႔အနက္ ၂၈-မ်ိဳးသည္ တရုတ္ႏွင့္ ဂ်ပန္ပင္လယ္ျပင္တြင္ က်က္စားေနျပီး အဆိပ္အျပင္းဆံုး ငါးပူတင္းမ်ား ကိုလည္း ထိုေဒသမ်ား မွာပင္ ေတြ႔ရသည္။ အဆိပ္ျပင္းသည့္ ငါးပူတင္းမ်ိဳးမ်ားသည္ စား၍လည္း အရသာ အရွိဆံုးျဖစ္ၾက ျပန္၏။ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံတြင္ အဆိပ္ျပင္းသည့္ငါးပူတင္းမ်ားသည္ ပင္လယ္၌ ေပ်ာ္သည့္ ပင္လယ္ငါးမ်ားသာျဖစ္ၾကျပီး တရုတ္ႏိုင္ငံတြင္မူ ယင္းတို႔သည္ ဥခ်ခ်ိန္၌ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ား အတြင္းသို႔ နယ္က်ဴးကာ ေရာက္ရွိ လာတတ္ၾကသည္။ ငါးပူတင္းမ်ားသည္ ေႏြရာသီတြင္ အဆိပ္ အနည္းဆံုးျဖစ္ျပီး ေဆာင္းရာသီတြင္ အဆိပ္ပိုမ်ားကာ ဥခ်ခ်ိန္ မတိုင္မီ မိုးဦးရာသီတြင္ အဆိပ္အျပင္းဆံုး ျဖစ္သည္ဟု ဆိုပါသည္။ ငါးပူတင္းအဆိပ္သင့္သူသည္ မိနစ္ အနည္းငယ္အတြင္း ေျခဖ်ားလက္ဖ်ား၊ ႏႈတ္ခမ္းႏွင့္လွ်ာတြင္ ထံုျခင္း၊ တရြရြျဖစ္ျခင္း တို႔ကို ခံစားရတတ္သည္။ အခ်ိဳ႔တြင္ ပ်ိဳ႔ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း၊ ရင္ေခါင္းေအာင့္ျခင္း၊ ေဝဒနာမ်ားခံစားၾကရ၏။ အခ်ိန္ၾကာလာသည့္ အခါ အာရံုေၾကာႏွင့္ ၾကြက္သားမ်ား အားနည္း လာျပီး ေနာက္ဆံုးတြင္အသက္ပင္ မရွဴႏိုင္ေတာ့ပဲ ေသဆံုးရတတ္ေလသည္။ ငါးပူတင္းကဲ့သို႔ပင္ကိုသဘာဝ အားျဖင့္ အဆိပ္ရွိသည့္ အျခားပင္လယ္ သတၱဝါမ်ား ရွိေနပါေသးသည္။ ယင္းတို႔မွာ ငါးမန္း (Shark) မ်ိဳးႏြယ္ ငါးအခ်ိဳ႔၊ ငါးပုပ္သင္ (Mackerel) မ်ိဳးႏြယ္ငါးအခ်ိဳ႔၊ ငါးလင္ပန္း (Lamprey) မ်ိဳးႏြယ္ ငါးအခ်ိဳ႔၊ ငါးစာလုပ္ (Squid) မ်ိဳးႏြယ္ ငါးအခ်ိဳ႔၊ ေရဘဝဲ (Octopus) မ်ိဳးႏြယ္ သတၱဝါအခ်ိဳ႔ႏွင့္ လိပ္မ်ိဳးႏြယ္စု အခ်ိဳ႔တို႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။ (၂) အဆိပ္ရွိသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိကို စားသည့္ ငါးႏွင့္ ေရသတၱဝါ မ်ားေၾကာင့္ အစာအဆိပ္သင့္ျခင္း။ (က) ခရု (Shellfish) စား၍ အဆိပ္သင့္ျခင္း--- အဆိပ္ရွိသည့္ပင္လယ္ေရညႇိ (Toxic Marine Algae) မ်ားကို စားသံုးထားေသာ ခရုမ်ားကို စားမိလွ်င္ ထိုသူကိုယ္တိုင္ အဆိပ္သင့္ျခင္းအႏၲရာယ္ကို ၾကံဳေတြ႔ရမည္ ျဖစ္သည္။ ကယ္လီဖိုးနီးယား ေျမာက္ပိုင္းႏွင့္ကယ္လီဖိုးနီးယား အလယ္ပိုင္းမွ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံထိ ပစိတ္ဖိတ္သ မုဒၵရာကမ္းရိုးတန္း၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ေျမာက္ပိုင္း အတၱလန္တိတ္ သမုဒၵရာကမ္းရိုးတန္း၊ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ ကမ္းရိုးတန္း ေဒသမ်ားတြင္ အဆိပ္ရွိသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိမ်ားကို ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ထိုအဆိပ္သင့္ျခင္းမ်ိဳးတြင္အာရံုေၾကာမ်ား အားနည္းျခင္း၊ အေၾကာေသျခင္း တို႔သည္ အဓိကလကၡဏာမ်ား ျဖစ္၏။ အဆိပ္သင့္ထားသည့္ ခရုကိုစားျပီးမိနစ္အနည္းငယ္အတြင္း ႏႈတ္ခမ္း၊ လွ်ာႏွင့္ လက္ထိပ္ ကေလးမ်ားတြင္ ထံုက်ဥ္မႈ ေဝဒနာကို စတင္ခံစားရ တတ္သည္။ထို႔ေနာက္ ေျခေထာက္၊ လက္ဖ်ံ၊ လက္ေမာင္း၊ လည္ပင္းတို႔ပါထံုက်ဥ္လာျပီး ေျခလက္လႈပ္ရွားမႈ မ်ားလည္း မူမမွန္ေတာ့ပဲ ဒယိမ္းဒယိုင္ျဖစ္လာ တတ္သည္။ သို႔ေသာ္ လူနာသည္သတိကင္းလြတ္သြားျခင္း မရွိတတ္ေခ်။ ေနာက္ဆံုးတြင္ လူနာသည္ အသက္မရွဴႏိုင္ေတာ့ပဲ ၂-နာရီမွ ၁၂-နာရီအတြင္းေသဆံုးရေလေတာ့၏။ အဆိပ္သင့္ျပီး ၂၄-နာရီအထိ မေသဆံုးခဲ့ လွ်င္မူ အသက္ရွင္ရန္အခြင့္အေရး ပိုမ်ားေလသည္။ ခရုစား၍အဆိပ္သင့္ျခင္းသည္ ၁၉၇၃-ခုႏွစ္အထိ ပေဟဠိသဖြယ္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာစားသံုးခဲ့ျပီး အႏၲရာယ္ တစံုတရာ မေပးခဲ့ေသာ ခရုမ်ိဳးကိုပင္ စားမိသူမ်ား အဆိပ္သင့္ၾကရ၏။ ထိုခရုမ်ားကို ရက္သတၱ သံုးပတ္ ကာလအတြင္း စားသူတိုင္းအဆိပ္သင့္ခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ လံုးဝအဆိပ္မျဖစ္ေတာ့ျပန္ေပ။ ၁၉၇၃- ခုႏွစ္ေရာက္မွသာ အျဖစ္မွန္ကိုသိၾကရေလသည္။ ပင္လယ္ေရ၏ အပူခ်ိန္၊ အငန္ဓာတ္၊ pH စသည့္ပတ္ဝန္းက်င္ အေျခအေနမ်ား သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္သည့္ အခ်ိန္တြင္ ထိုေရထဲ၌ အဆိပ္ရွိသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိမ်ား ေပါက္ဖြား ရွင္သန္ၾကသျဖင့္ ထိုေရညႇိမ်ားကို စားသံုးမိသည့္ ခရုမ်ားေၾကာင့္ အစာအဆိပ္ သင့္ၾကျခင္း ျဖစ္၏။ ရက္သတၱသံုးေလးပတ္ခန္႔ ၾကာသည့္အခါ ပင္လယ္ေရ၏ အပူခ်ိန္၊ အငန္ဓာတ္၊ pH စသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္ အေျခအေနမ်ား ေျပာင္းလဲသြားျပီး ပင္လယ္ေရညႇိမ်ားေသကုန္ၾကသျဖင့္ ခရုမ်ားလည္း အဆိပ္အေတာက္ ကင္းသြားၾက ျပန္ေတာ့သည္။ ခရုမ်ားသည္ ပင္လယ္ေရညႇိ၏ အဆိပ္ကို ခံႏိုင္ရည္ ရွိၾက ေသာ္လည္း ခရုကိုစားသံုးသည့္လူမ်ားကိုယ္တိုင္မွာ ခံႏိုင္ရည္ မရွိဘဲ အဆိပ္၏ဒဏ္ကို ခံၾကရျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ (ခ) ဂဏန္းမ်ား (Crabs), ကမာေကာင္မ်ား(Oysters)--- ဂ်ပန္ပင္လယ္ ေရျပင္မွ ဖမ္းဆီးရမိေသာဂဏန္းအခ်ိဳ႔သည္လည္း အဆိပ္သင့္ေစႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိထားပါသည္။ထိုဂဏန္းမ်ားသည္ ခရုမ်ားကဲ့သို႔ပင္ အဆိပ္ရွိသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိမ်ားကို စားသံုး ထားျခင္းေၾကာင့္ လူကို အဆိပ္သင့္ေစျခင္း ျဖစ္ႏိုင္သည္ဟုဆိုပါသည္။ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ Hamana ပင္လယ္ေအာ္မွ ကမာေကာင္ အခ်ိဳ႔သည္လည္း ယင္းတို႔ စားသံုးထားသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိ မ်ားေၾကာင့္ လူတြင္ အစာအဆိပ္သင့္ ေရာဂါ ျဖစ္ေစႏိုင္ေၾကာင္းသိရပါသည္။ ထိုကမာေကာင္မ်ားစား၍ အဆိပ္သင့္သူမ်ားသည္ ပထမ ရက္အနည္းငယ္အတြင္း ဗိုက္နာျခင္း၊ပ်ိဳ႔ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ဝမ္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္းေဝဒနာမ်ား ခံစားၾကရပါသည္။ ထို႔ေနာက္ အေရျပားႏွင့္ အစာအိမ္ စသည့္ ကလီစာမ်ား၏အေျမႇးပါး (Mucous Membrane) တို႔မွ ေသြးမ်ားယိုလာျပီး ေနာက္ဆံုးတြင္ အသည္းပ်က္၍ (acute yellow atrophy of the liver) ေသဆံုးရတတ္ေလသည္။ (ဂ) ပင္လယ္ငါးမ်ား--- အေနာက္အင္ဒီးစ္ West Indies) ေဒသတြင္ ပင္လယ္ငါး အခ်ိဳ႔ကို စားျပီးလူမ်ား အစာအဆိပ္သင့္ခဲ့ေၾကာင္းကို ၁၅၅၅-ခုႏွစ္ေလာက္ကပင္ မွတ္တမ္းမ်ား ရွိခဲ့ေလသည္။ ထိုငါးမ်ားသည္ပင္ကိုသဘာဝ အတိုင္း အဆိပ္ရွိေနျခင္း မဟုတ္ဘဲ အဆိပ္ရွိသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိမ်ားကိုစားထားျခင္းေၾကာင့္သာ လူကို အဆိပ္သင့္ေစျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္းအေထာက္အထားမ်ားေတြ႔ရပါသည္။ကရစ္ဘီယမ္ပင္လယ္ႏွင့္ ပစိဖိတ္ သမုဒၵရာအတြင္း အထူးသျဖင့္ ေျမာက္လတၱီတြဒ္ ၃၅-ဒီဂရီႏွင့္ ေတာင္လတၱီတြဒ္၃၅-ဒီဂရီၾကား ကၽြန္းမ်ား တြင္လည္း ဤသို႔ အဆိပ္သင့္မႈမ်ား ျဖစ္တတ္၏။ငါးအမ်ိဳး အႏြယ္စုေပါင္း ၃၀၀-ေက်ာ္သည္ ဤနည္းျဖင့္အဆိပ္သင့္ ႏိုင္ေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္ေတြ႔ရွိထား ပါသည္။Ciguatera Poisoning ေခၚ အဆိုပါ အစာ အဆိပ္သင့္ျခင္း သည္ ပင္လယ္စာေၾကာင့္ အစာအဆိပ္သင့္မႈSeafood Poisoning မ်ားအနက္အႀကီးမားဆံုး က်န္းမာေရးျပႆနာျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရသည္။ Ciguatera Poisoning ေခၚ ပင္လယ္ငါးေၾကာင့္ အဆိပ္သင့္ျခင္း၏လကၡဏာမ်ားမွာ ႏႈတ္ခမ္း၊ လွ်ာႏွင့္ လည္ေခ်ာင္းမ်ား တရြရြျဖစ္ေနရာမွ ထံုက်ဥ္လာျခင္းျဖစ္၏။ တစ္တခါတစ္ရံ ပ်ိဳ႔ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ဗိုက္နာျခင္း၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ဖ်ားျခင္း၊ ခ်မ္းတုန္ျခင္း၊ ၾကြက္သားမ်ား နာက်င္ျခင္း စသည့္ ေဝဒနာမ်ားကိုလည္း ခံစားရတတ္သည္။ေနာက္ပိုင္းတြင္ လမ္းမေလွ်ာက္ႏိုင္သည္ထိ အားနည္းသြားတတ္၏။ အသက္ ေသဆံုးသည္ထိ ျပင္းထန္ေလ့ မရွိေသာ္လည္း ႏွလံုးႏွင့္ ေသြးလည္ပတ္မႈလုပ္ငန္း ပ်က္ယြင္းသြား လွ်င္မူ အသက္ဆံုးရႈံးမႈရွိႏိုင္သည္ဟု သိရပါသည္။ (၃) ဗက္တီးရီးယားမ်ားေၾကာင့္ ပင္လယ္စာ အဆိပ္သင့္ျခင္း--- ဗက္တီးရီးယားမ်ားေၾကာင့္ပင္လယ္အစာ အဆိပ္သင့္ျခင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည့္အနက္Clostridium Botulium ေခၚ ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္ အစာအဆိပ္သင့္ျခင္းကို နမူနာထား၍ တင္ျပပါမည္။ Clostridium Botulinum အမ်ိဳးအစား ငါးမ်ိဳး ( A-မွ E ထိ) ရွိသည့္အနက္ အမ်ိဳးခြဲ (E)သည္ အစာအဆိပ္သင့္မႈ အမ်ားဆံုးျဖစ္ေစသည့္ဗက္တီးရီးယားမ်ိဳး ျဖစ္သည္။ အျခားအမ်ိဳးကြဲမ်ားေၾကာင့္ အစာအဆိပ္သင့္မႈ ျဖစ္တတ္ ေသာ္လည္း ရွားပါ၏။CI.Bitulinum သည္ အေကာင္ဘဝ Vegetative Form ႏွင့္ မ်ိဳးေအာင္းေစ့ဘဝSpore Form ဟူ၍ သ႑ာန္ႏွစ္မ်ိဳးျဖင့္ တည္ရွိသည္။ မ်ိဳးေအာင္းေစ့မ်ားသည္ ေျမႀကီးထဲ၌ ၄င္း၊ ပင္လယ္ကမ္းေျခ၊ ေရကန္မ်ားႏွင့္ျမစ္မ်ား၏ ကမ္းတစ္ေလွ်ာက္ ႏုံးေျမမ်ားထဲတြင္၄င္း ရွိေနၾက၏။ မ်ိဳးေအာင္ေစ့မ်ားသည္ ပတ္ဝန္းက်င္ အပူခ်ိန္ ၃-ဒီဂရီမွ ၅-ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္အတြင္း၌ပင္ အေကာင္ဘဝသို႔ ေျပာင္းျပီးအဆိပ္မ်ား ထုတ္လုပ္ႏိုင္သည္။ ၅-ဒီဂရီမွ ၃၀-ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္အတြင္း အပူခ်ိန္တက္လာေလအေကာင္ေပါက္ရန္ အခြင့္ပို၍ သာလာေလျဖစ္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ေရထြက္အစားအစာတိုင္းသည္CI.Botulinum ဗက္တီးရီးယားပိုးဝင္ေရာက္ျပီး အစာ အဆိပ္သင့္မႈျဖစ္ရန္ အႏၲရာယ္ အျမဲရွိေနသည္ဟု မွတ္ယူႏိုင္ပါသည္။ ဤပိုးေၾကာင့္အစာအဆိပ္သင့္လွ်င္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကို မ်ားေသာအားျဖင့္ အစာစားျပီး ၁၂-နာရီမွ ၃၆-နာရီအတြင္း စတင္၍ ေတြ႔ရေလ့ရွိ၏။ သို႔ေသာ္ စားျပီး သံုးေလးနာရီအတြင္း ေစာစြာ ေတြ႔ႏိုင္သကဲ့သို႔ စားျပီး၁၀၈-နာရီၾကာမွ ေနာက္က်စြာ ေတြ႔ရသည္လည္း ရွိသည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေရာဂါလကၡဏာ ေစာေစာေပၚေလအဆိပ္ျပင္းေလဟု မွတ္ယူႏိုင္၏။ ပိ်ဳ႔ျခင္း၊ အန္ျခင္း ျဖစ္ခဲ့လွ်င္ အန္လိုက္ျခင္းေၾကာင့္ အဆိပ္သင့္မႈ သက္သာသြားႏိုင္သည္။ အဆိပ္၏အဓိကပစ္မွတ္မွာ အာရံုေၾကာႏွင့္ ၾကြက္သားမ်ားျဖစ္၏။ မ်က္လံုးၾကြက္သားမ်ား ထိခိုက္မႈေၾကာင့္ အရာဝတၳဳ တစ္ခုကို ႏွစ္ခုကဲ့သို႔ ျမင္ရျခင္းသည္ အဆိပ္သင့္ျခင္း၏ ကနဦး ဝိေသသ လကၡဏာတရပ္ပင္ ျဖစ္သည္။ထို႔ေနာက္ မ်က္ခြံမ်ားေလးလံ တြဲလာျခင္း၊ သူငယ္အိမ္ က်ယ္လာျခင္း၊ လက္ႏွိပ္ဓာတ္မီးႏွင့္ မ်က္စိကို ထိုးၾကည့္သည့္တိုင္ သူငယ္အိမ္ မက်ယ္ေတာ့ျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႔ရတတ္သည္။လက္ေခ်ာင္း ၾကြက္သားမ်ား ထိခိုက္သျဖင့္ အစာမမ်ိဳႏိုင္ျခင္း၊ အသံဝင္ျခင္း၊ အစာႏွင့္အရည္ မ်ားႏွာေခါင္းႏွက့္ပါးစပ္မွျပန္ထြက္လာျခင္း၊ လည္ပင္းၾကြက္သားမ်ား ထိခိုက္သျဖင့္ ဦးေခါင္းကို မေထာင္ႏိုင္ ဇက္မခိုင္ႏိုင္ျခင္းတို႔ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚ ခံစားရတတ္၏။ ေနာက္ဆံုးတြင္ အသက္ရွဴသည့္ ၾကြက္သားမ်ား အလုပ္မလုပ္ေတာ့သျဖင့္ အသက္ရွဴရပ္ျပီး ေသဆံုးရတတ္ သည္။ ႏွလံုးၾကြက္သားမ်ား အလုပ္မလုပ္ေတာ့ သျဖင့္ ႏွလံုးရပ္ျပီး ေသဆံုးရသည္လည္း ရွိ၏။ ဤအဆိပ္သင့္ သျဖင့္ ေသဆံုးမႈႏႈန္းသည္၆၅-ရာခိုင္ႏႈန္းထိ ရွိေၾကာင္း သိရပါသည္။ E-အမ်ိဳးအစားမဟုတ္ေသာCI.Botulinum ပိုးမ်ားႏွင့္Staphylococcus Aureus ဗက္တီးရီးယားမ်ားသည္လည္းပင္လယ္စာ မ်ားတြင္ တစ္ခါတစ္ရံ ဝင္ေရာက္ပြားမ်ားျပီး အစာအဆိပ္သင့္ျခင္းကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ 

ပင္လယ္ စာေၾကာင့္ အစာ အဆိပ္သင့္မႈ အႏၲရာယ္ေလ်ာ့ပါးေစျခင္း--- * မစားေကာင္းသည့္ပင္လယ္စာမ်ားကို သိထားသင့္သည္။ * မည္သည့္ပင္လယ္သတၱဝါမ်ားသည္မည္သည့္အဂၤါ (ကလီစာ) မွ အဆိပ္အေတာက္မ်ားထုတ္လုပ္တတ္သည္ကို သိထားသင့္သည္။ ပင္လယ္စာ(အသားစိမ္း၊ ငါးစိမ္း) မ်ားကို * အလြန္ေအးေသာအပူခ်ိန္ (ေရခဲခန္း)တြင္ သိမ္းဆည္းရမည္။ * ေရခဲခန္းမွထုတ္ျပီးလွ်င္ ခ်က္ျပဳတ္ရန္ ဟင္းအိုးထဲ မထည့္မခ်င္း ေရခဲေသတၱာထဲ၌သာ ထားရမည္။ * အသား-ငါး အတံုးအတြင္းပိုင္းတြင္ အပူခ်ိန္ ၇၀-ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ ေက်ာ္သည္အထိမီးရွိန္ျပင္းျပင္းႏွင့္ ခ်က္ျပဳတ္ရမည္။ ခ်က္ျပဳတ္ျပီးပင္လယ္စားမ်ားကို --- * မီးဖိုမွခ်ျပီးပူပူေႏြးေႏြး စားသံုးသင့္သည္။ * ခ်က္ခ်င္းမစားသံုးျဖစ္လွ်င္ ေရခဲေသတၱာထဲတြင္ သိမ္းဆည္းထားျပီး မစားသံုးမီ (အပူခ်ိန္ ၇၀-ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ေက်ာ္ထိ) ျပန္၍ အပူေပး (ေႏြး)ျပီးမွသာစားသံုးရမည္။ * ခ်က္ျပဳတ္ျပီးေသာအသားတံုး၊ ငါးတံုးမ်ားကို တံုး,တစ္,လွီးျဖတ္လိုလွ်င္သားစိမ္းငါးစိမ္းမ်ား လွီးျဖတ္သည့္ စဥ္းတီတံုးကို အသံုးမျပဳဘဲ သီးသန္႔စဥ္းတီတံုးကိုသာ သံုးရမည္။ * တစ္ေန႔စာေလာက္ငွရံု ခ်က္ျပဳတ္စားသံုး သင့္သည္။ ပိုေနလွ်င္ ေနာက္တစ္ေန႔စားရန္ ခ်န္မထားဘဲ သြန္ပစ္ရမည္ဟု အၾကံျပဳလိုပါသည္။


 ေဒါက္တာ-လွၾကည္( ၿမိတ္ပုလဲေျမ)

**Public health**

ပင္လယ္ထြက္ အစားအစာ (ပင္လယ္စာ) မ်ားအနက္ အဆိပ္အေတာက္ ျဖစ္ႏိုင္သည့္ အစာ ေျမာက္မ်ားစြာ ရွိ၏။ ယခင္က ဆိုလွ်င္ ပင္လယ္ထြက္ အစားအစာမ်ားကို ကမ္းရိုးတန္းေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသူ မ်ားသာ စားေသာက္ေလ့ ရွိၾက သျဖင့္ ပင္လယ္စာေၾကာင့္အဆိပ္သင့္ျခင္းသည္ ကမ္းရိုးတန္းေဒသမ်ား အတြက္ ျပႆနာျဖစ္ခဲ့၏။ သို႔ေသာ္ေခတ္မီ နည္းစနစ္မ်ားျဖင့္ သားငါးမ်ားကို တာရွည္ခံေအာင္ သိမ္းဆည္း သယ္ပိုးႏိုင္ျပီ ျဖစ္ရာ ပင္လယ္ႏွင့္ ေဝးလံသည့္ ေဒသမ်ား၌လည္း ပင္လယ္စာ မ်ားကို လူအမ်ား စားသံုးႏိုင္ၾကျပီျဖစ္ ေပသည္။ ပင္လယ္စာ(Sea Foods)မ်ား ကိုသာ သီးသန္႔ခ်က္ျပဳတ္ ေရာင္းခ်သည့္ ဆိုင္မ်ားလည္း ေခတ္စား လာေနျပီျဖစ္ရာ ပင္လယ္စာႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အႏၲရာယ္မ်ားကို လူတိုင္း သိထားသင့္ေပသည္။ ပင္လယ္စာကိုအစားမ်ားသည့္ ဂ်ပန္ႏို္င္ငံတြင္ ပင္လယ္စာေၾကာင့္ အဆိပ္သင့္ျခင္းသည္ အစာ အဆိပ္သင့္မႈ စုစုေပါင္း၏ သံုးပံုႏွစ္ပံုခန္႔ ရွိေၾကာင္း သိရသည္။ ပင္လယ္စာမ်ားကို တင္သြင္း စားသံုုးေနၾကသည့္ကုန္းတြင္း ႏိုင္ငံမ်ား၌လည္းပင္လယ္စာေၾကာင့္ အစာအဆိပ္သင့္မႈမ်ား တစထက္တစ မ်ားျပားလာေနေၾကာင္း သိရ ပါသည္။ ပင္လယ္စာ မ်ားေၾကာင့္အစာအဆိပ္သင့္ျခင္း ျဖစ္ရာတြင္အဓိကနည္းသံုးမ်ိဳး ရွိေလသည္။
 (၁) ပထမနည္းမွာ ပင္ကိုသဘာဝအားျဖင့္ အဆိပ္ရွိေနေသာ မစားေကာင္းသည့္ ပင္လယ္ငါး သို႔မဟုတ္-ပင္လယ္ သတၱဝါကို စားမိျခင္း ျဖစ္သည္။ စားမိလွ်င္ အဆိပ္ျဖစ္ရန္ ေသခ်ာ၏။ မစားေကာင္းသည့္ ပင္လယ္သတၱဝါ၊ မစားေကာင္းသည့္ ပင္လယ္ငါးတို႔ကို ခြဲျခားသိရွိထားျခင္းျဖင့္ အဆိပ္မသင့္ေအာင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ႏိုင္ ပါသည္။ အခ်ိဳ႔ေသာ ပင္လယ္သတၱဝါမ်ား၊ ပင္လယ္ငါးမ်ားသည္ မိမိ၏ခႏၶာကိုယ္ တစ္ေနရာတြင္ အဆိပ္အေတာက္ကို ကိုယ္တိုင္ ထုတ္္လုပ္၏။ သို႔ေသာ္ အဆိပ္ထုတ္လုပ္သည့္ ကလီစာ (Organ)ကို ဖယ္ထုတ္ျပီး အသားကိုစားလွ်င္အႏၲရာယ္ မရွိေပ။ ထိုအခ်က္ကို မသိဘဲစားလွ်င္မူ အဆိပ္သင့္မည္ျဖစ္၏။ ထိုအဆိပ္မ်ိဳးသည္ အပူျပင္းျပင္း ေပး၍ ခ်က္ျပဳတ္လိုက္လွ်င္ ေျပေပ်ာက္သြားတတ္ ပါသည္။ (၂) ဒုတိယနည္းမွာ လူတို႔ စားသံုးသည့္ ပင္လယ္ငါး၊သို႔မဟုတ္- ပင္လယ္ သတၱဝါသည္ ပင္ကိုသဘာဝ အားျဖင့္ စားေကာင္းေသာ အစာ ျဖစ္၏။ အဆိပ္မရွိေပ။ သို႔ေသာ္ပင္လယ္ေရထဲ၌ အဆိပ္အေတာက္ ရွိသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိ (Marine Algae) ကဲ့သို႔ အမႈန္အမႊား သက္ရွိ ေကာင္ကေလးမ်ား (Micro-organisms) ရွိေနသည္။ယင္းကဲ့သို႔ ပင္လယ္ သတၱဝါ (ဥပမာ-ခရု၊ ပင္လယ္ငါး)တို႔ကို စားသံုးမိျပီး၊ ခရု၊ပင္လယ္သတၱဝါတို႔ကို လူတို႔က တဖန္ စားသံုးျခင္းျဖင့္အဆိပ္အေတာက္ မ်ားသည္ လူတို႔၏ ခႏၶာကိုယ္ထဲသို႔ ေရာက္ရွိလာၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုအဆိပ္မ်ိဳးေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည့္ အစာအဆိပ္သင့္မႈမ်ိဳးကို ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းရန္ခက္ခဲ၏။ အေၾကာင္းမွာ မည္သည့္ေဒသမွ ပင္လယ္ေရညႇိမ်ားက အဆိပ္အေတာက္ ျဖစ္ေစႏိုင္သည္ဆိုသည္ကို ႀကိဳတင္၍ မသိႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ယင္းတို႔ကို ပင္လယ္ငါးႏွင့္ ပင္လယ္ သတၱဝါမ်ိဳးစံုတို႔က စားသံုးၾက ျခင္းျဖစ္ရာ ဘယ္လိုငါးမ်ိဳး၊ ဘယ္လို ခရုမ်ိဳးကိုစားလွ်င္ စိတ္ခ်ရသည္။ ဘယ္လိုငါးမ်ိဳး ဘယ္လို ခရုမ်ိဳးကို စားလွ်င္ စိတ္မခ်ရဟု ႀကိဳတင္ တြက္ဆဖို႔လည္း မလြယ္ေပ။ ပင္လယ္စာ တမ်ိဳးတည္းက တရာသီတြင္ အဆိပ္သင့္မႈမ်ား ျဖစ္ေစျပီး ေနာက္ တရာသီတြင္ အဆိပ္သင့္မႈ မျဖစ္ေစႏိုင္ျခင္းက ႀကိဳတင္ ကာကြယ္မႈျပဳလုပ္ရန္ ခက္ခဲေစျပန္၏။ ဤနည္းျဖင့္ အဆိပ္သင့္ေနသည့္ ပင္လယ္သတၱဝါတို႔၏ အသားကို အပူျပင္းျပင္းႏွင့္ ခ်က္ျပဳတ္ေသာ္လည္းအဆိပ္အေတာက္မ်ား ေျပေပ်ာက္ မသြားတတ္ေခ်။ အစာအိမ္ထဲ ေရာက္သြားလွ်င္လည္း အစာေျခ အင္ဇိုင္း (Digestive Enzymes)မ်ားက ထိုအဆိပ္အေတာက္မ်ားကို မေျခဖ်က္ႏိုင္ျပန္ေပ။ ဤအဆိပ္သင့္နည္းမွာ ျဖစ္ပြားေလ့ အရွိဆံုးႏွင့္ ကာကြယ္ရန္အခက္အခဲဆံုးနည္း ျဖစ္ေပသည္။ ၃။ပင္လယ္စာေၾကာင့္ အဆိပ္သင့္ႏိုင္သည့္ ေနာက္တနည္းမွာ အစာထားသိုမႈ စနစ္မက်ျခင္း၊ သန္႔ရွင္းမႈ မရွိျခင္း တို႔ေၾကာင့္ အစာထဲတြင္ ဗက္တီးရီးယား (Bacteria) ပိုးမ်ားေပါက္ဖြားျပီး အဆိပ္မ်ား ထုတ္လုပ္ၾကျခင္း ျဖစ္၏။ ဗက္တီးရီးယား မ်ားမွ ထုတ္လုပ္သည့္အဆိပ္မ်ားကို အစာေျခအင္ဇိုင္း (Digestive Enzymes) မ်ားက မဖ်က္ဆီးႏိုင္၊ ေတာ္ရံုတန္ရံု အပူေပး၍ ခ်က္ျပဳတ္ရံုႏွင့္လည္း ပ်က္စီးမသြားတတ္ေပ။ အပူရွိန္ျပင္းျပင္းႏွင့္ခ်က္ျပဳတ္မွသာ ပ်က္စီးသြားႏိုင္ ပါသည္။ (၁) ပင္ကိုသဘာဝ အားျဖင့္ အဆိပ္ရွိသည့္ ပင္လယ္ငါးႏွင့္ ေရသတၱဝါမ်ား--- လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ (ဘီစီ-၂၀၀၀၊ ၃၀၀၀ခန္႔) ကပင္ တရုတ္ျပည္၌ ငါးပူတင္း(Pufferfish) စားျခင္းေၾကာင့္အစာ အဆိပ္သင့္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ခဲ့သည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားရွိခ ဲ့ပါသည္။ ယေန႔ တိုင္ေအာင္လည္း ငါးပူတင္းေၾကာင့္ အစာအဆိပ္သင့္ျခင္းမ်ား ရွိေနဆဲပင္ျဖစ္၏။ အဆိပ္ကို ငါးပူတင္း၏ အသည္း၊ အူ၊ အေရျပား၊မ-မ်ိဳးဥအိမ္ (Ovary) ႏွင့္ဥမ်ားတြင္ေတြ႔ ရသည္။ ငါးပူတင္း မ်ိဳးေပါင္း ေျမာက္မ်ားစြာ ရွိရာ အမ်ိဳးအစား အားလံုးတြင္ အဆိပ္ရွိသည္ဟု မဆိုလိုေပ။ အခ်ိဳ႔ အမ်ိဳးအစားမ်ား မွာသာ အဆိပ္ေတြ႔ရ ေလသည္။ ငါးပူတင္း မ်ိဳးေပါင္း ၃၀-ခန္႔အနက္ ၂၈-မ်ိဳးသည္ တရုတ္ႏွင့္ ဂ်ပန္ပင္လယ္ျပင္တြင္ က်က္စားေနျပီး အဆိပ္အျပင္းဆံုး ငါးပူတင္းမ်ား ကိုလည္း ထိုေဒသမ်ား မွာပင္ ေတြ႔ရသည္။ အဆိပ္ျပင္းသည့္ ငါးပူတင္းမ်ိဳးမ်ားသည္ စား၍လည္း အရသာ အရွိဆံုးျဖစ္ၾက ျပန္၏။ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံတြင္ အဆိပ္ျပင္းသည့္ငါးပူတင္းမ်ားသည္ ပင္လယ္၌ ေပ်ာ္သည့္ ပင္လယ္ငါးမ်ားသာျဖစ္ၾကျပီး တရုတ္ႏိုင္ငံတြင္မူ ယင္းတို႔သည္ ဥခ်ခ်ိန္၌ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ား အတြင္းသို႔ နယ္က်ဴးကာ ေရာက္ရွိ လာတတ္ၾကသည္။ ငါးပူတင္းမ်ားသည္ ေႏြရာသီတြင္ အဆိပ္ အနည္းဆံုးျဖစ္ျပီး ေဆာင္းရာသီတြင္ အဆိပ္ပိုမ်ားကာ ဥခ်ခ်ိန္ မတိုင္မီ မိုးဦးရာသီတြင္ အဆိပ္အျပင္းဆံုး ျဖစ္သည္ဟု ဆိုပါသည္။ ငါးပူတင္းအဆိပ္သင့္သူသည္ မိနစ္ အနည္းငယ္အတြင္း ေျခဖ်ားလက္ဖ်ား၊ ႏႈတ္ခမ္းႏွင့္လွ်ာတြင္ ထံုျခင္း၊ တရြရြျဖစ္ျခင္း တို႔ကို ခံစားရတတ္သည္။ အခ်ိဳ႔တြင္ ပ်ိဳ႔ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း၊ ရင္ေခါင္းေအာင့္ျခင္း၊ ေဝဒနာမ်ားခံစားၾကရ၏။ အခ်ိန္ၾကာလာသည့္ အခါ အာရံုေၾကာႏွင့္ ၾကြက္သားမ်ား အားနည္း လာျပီး ေနာက္ဆံုးတြင္အသက္ပင္ မရွဴႏိုင္ေတာ့ပဲ ေသဆံုးရတတ္ေလသည္။ ငါးပူတင္းကဲ့သို႔ပင္ကိုသဘာဝ အားျဖင့္ အဆိပ္ရွိသည့္ အျခားပင္လယ္ သတၱဝါမ်ား ရွိေနပါေသးသည္။ ယင္းတို႔မွာ ငါးမန္း (Shark) မ်ိဳးႏြယ္ ငါးအခ်ိဳ႔၊ ငါးပုပ္သင္ (Mackerel) မ်ိဳးႏြယ္ငါးအခ်ိဳ႔၊ ငါးလင္ပန္း (Lamprey) မ်ိဳးႏြယ္ ငါးအခ်ိဳ႔၊ ငါးစာလုပ္ (Squid) မ်ိဳးႏြယ္ ငါးအခ်ိဳ႔၊ ေရဘဝဲ (Octopus) မ်ိဳးႏြယ္ သတၱဝါအခ်ိဳ႔ႏွင့္ လိပ္မ်ိဳးႏြယ္စု အခ်ိဳ႔တို႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။ (၂) အဆိပ္ရွိသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိကို စားသည့္ ငါးႏွင့္ ေရသတၱဝါ မ်ားေၾကာင့္ အစာအဆိပ္သင့္ျခင္း။ (က) ခရု (Shellfish) စား၍ အဆိပ္သင့္ျခင္း--- အဆိပ္ရွိသည့္ပင္လယ္ေရညႇိ (Toxic Marine Algae) မ်ားကို စားသံုးထားေသာ ခရုမ်ားကို စားမိလွ်င္ ထိုသူကိုယ္တိုင္ အဆိပ္သင့္ျခင္းအႏၲရာယ္ကို ၾကံဳေတြ႔ရမည္ ျဖစ္သည္။ ကယ္လီဖိုးနီးယား ေျမာက္ပိုင္းႏွင့္ကယ္လီဖိုးနီးယား အလယ္ပိုင္းမွ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံထိ ပစိတ္ဖိတ္သ မုဒၵရာကမ္းရိုးတန္း၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ေျမာက္ပိုင္း အတၱလန္တိတ္ သမုဒၵရာကမ္းရိုးတန္း၊ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ ကမ္းရိုးတန္း ေဒသမ်ားတြင္ အဆိပ္ရွိသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိမ်ားကို ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ထိုအဆိပ္သင့္ျခင္းမ်ိဳးတြင္အာရံုေၾကာမ်ား အားနည္းျခင္း၊ အေၾကာေသျခင္း တို႔သည္ အဓိကလကၡဏာမ်ား ျဖစ္၏။ အဆိပ္သင့္ထားသည့္ ခရုကိုစားျပီးမိနစ္အနည္းငယ္အတြင္း ႏႈတ္ခမ္း၊ လွ်ာႏွင့္ လက္ထိပ္ ကေလးမ်ားတြင္ ထံုက်ဥ္မႈ ေဝဒနာကို စတင္ခံစားရ တတ္သည္။ထို႔ေနာက္ ေျခေထာက္၊ လက္ဖ်ံ၊ လက္ေမာင္း၊ လည္ပင္းတို႔ပါထံုက်ဥ္လာျပီး ေျခလက္လႈပ္ရွားမႈ မ်ားလည္း မူမမွန္ေတာ့ပဲ ဒယိမ္းဒယိုင္ျဖစ္လာ တတ္သည္။ သို႔ေသာ္ လူနာသည္သတိကင္းလြတ္သြားျခင္း မရွိတတ္ေခ်။ ေနာက္ဆံုးတြင္ လူနာသည္ အသက္မရွဴႏိုင္ေတာ့ပဲ ၂-နာရီမွ ၁၂-နာရီအတြင္းေသဆံုးရေလေတာ့၏။ အဆိပ္သင့္ျပီး ၂၄-နာရီအထိ မေသဆံုးခဲ့ လွ်င္မူ အသက္ရွင္ရန္အခြင့္အေရး ပိုမ်ားေလသည္။ ခရုစား၍အဆိပ္သင့္ျခင္းသည္ ၁၉၇၃-ခုႏွစ္အထိ ပေဟဠိသဖြယ္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာစားသံုးခဲ့ျပီး အႏၲရာယ္ တစံုတရာ မေပးခဲ့ေသာ ခရုမ်ိဳးကိုပင္ စားမိသူမ်ား အဆိပ္သင့္ၾကရ၏။ ထိုခရုမ်ားကို ရက္သတၱ သံုးပတ္ ကာလအတြင္း စားသူတိုင္းအဆိပ္သင့္ခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ လံုးဝအဆိပ္မျဖစ္ေတာ့ျပန္ေပ။ ၁၉၇၃- ခုႏွစ္ေရာက္မွသာ အျဖစ္မွန္ကိုသိၾကရေလသည္။ ပင္လယ္ေရ၏ အပူခ်ိန္၊ အငန္ဓာတ္၊ pH စသည့္ပတ္ဝန္းက်င္ အေျခအေနမ်ား သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္သည့္ အခ်ိန္တြင္ ထိုေရထဲ၌ အဆိပ္ရွိသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိမ်ား ေပါက္ဖြား ရွင္သန္ၾကသျဖင့္ ထိုေရညႇိမ်ားကို စားသံုးမိသည့္ ခရုမ်ားေၾကာင့္ အစာအဆိပ္ သင့္ၾကျခင္း ျဖစ္၏။ ရက္သတၱသံုးေလးပတ္ခန္႔ ၾကာသည့္အခါ ပင္လယ္ေရ၏ အပူခ်ိန္၊ အငန္ဓာတ္၊ pH စသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္ အေျခအေနမ်ား ေျပာင္းလဲသြားျပီး ပင္လယ္ေရညႇိမ်ားေသကုန္ၾကသျဖင့္ ခရုမ်ားလည္း အဆိပ္အေတာက္ ကင္းသြားၾက ျပန္ေတာ့သည္။ ခရုမ်ားသည္ ပင္လယ္ေရညႇိ၏ အဆိပ္ကို ခံႏိုင္ရည္ ရွိၾက ေသာ္လည္း ခရုကိုစားသံုးသည့္လူမ်ားကိုယ္တိုင္မွာ ခံႏိုင္ရည္ မရွိဘဲ အဆိပ္၏ဒဏ္ကို ခံၾကရျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ (ခ) ဂဏန္းမ်ား (Crabs), ကမာေကာင္မ်ား(Oysters)--- ဂ်ပန္ပင္လယ္ ေရျပင္မွ ဖမ္းဆီးရမိေသာဂဏန္းအခ်ိဳ႔သည္လည္း အဆိပ္သင့္ေစႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိထားပါသည္။ထိုဂဏန္းမ်ားသည္ ခရုမ်ားကဲ့သို႔ပင္ အဆိပ္ရွိသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိမ်ားကို စားသံုး ထားျခင္းေၾကာင့္ လူကို အဆိပ္သင့္ေစျခင္း ျဖစ္ႏိုင္သည္ဟုဆိုပါသည္။ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ Hamana ပင္လယ္ေအာ္မွ ကမာေကာင္ အခ်ိဳ႔သည္လည္း ယင္းတို႔ စားသံုးထားသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိ မ်ားေၾကာင့္ လူတြင္ အစာအဆိပ္သင့္ ေရာဂါ ျဖစ္ေစႏိုင္ေၾကာင္းသိရပါသည္။ ထိုကမာေကာင္မ်ားစား၍ အဆိပ္သင့္သူမ်ားသည္ ပထမ ရက္အနည္းငယ္အတြင္း ဗိုက္နာျခင္း၊ပ်ိဳ႔ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ဝမ္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္းေဝဒနာမ်ား ခံစားၾကရပါသည္။ ထို႔ေနာက္ အေရျပားႏွင့္ အစာအိမ္ စသည့္ ကလီစာမ်ား၏အေျမႇးပါး (Mucous Membrane) တို႔မွ ေသြးမ်ားယိုလာျပီး ေနာက္ဆံုးတြင္ အသည္းပ်က္၍ (acute yellow atrophy of the liver) ေသဆံုးရတတ္ေလသည္။ (ဂ) ပင္လယ္ငါးမ်ား--- အေနာက္အင္ဒီးစ္ West Indies) ေဒသတြင္ ပင္လယ္ငါး အခ်ိဳ႔ကို စားျပီးလူမ်ား အစာအဆိပ္သင့္ခဲ့ေၾကာင္းကို ၁၅၅၅-ခုႏွစ္ေလာက္ကပင္ မွတ္တမ္းမ်ား ရွိခဲ့ေလသည္။ ထိုငါးမ်ားသည္ပင္ကိုသဘာဝ အတိုင္း အဆိပ္ရွိေနျခင္း မဟုတ္ဘဲ အဆိပ္ရွိသည့္ ပင္လယ္ေရညႇိမ်ားကိုစားထားျခင္းေၾကာင့္သာ လူကို အဆိပ္သင့္ေစျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္းအေထာက္အထားမ်ားေတြ႔ရပါသည္။ကရစ္ဘီယမ္ပင္လယ္ႏွင့္ ပစိဖိတ္ သမုဒၵရာအတြင္း အထူးသျဖင့္ ေျမာက္လတၱီတြဒ္ ၃၅-ဒီဂရီႏွင့္ ေတာင္လတၱီတြဒ္၃၅-ဒီဂရီၾကား ကၽြန္းမ်ား တြင္လည္း ဤသို႔ အဆိပ္သင့္မႈမ်ား ျဖစ္တတ္၏။ငါးအမ်ိဳး အႏြယ္စုေပါင္း ၃၀၀-ေက်ာ္သည္ ဤနည္းျဖင့္အဆိပ္သင့္ ႏိုင္ေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္ေတြ႔ရွိထား ပါသည္။Ciguatera Poisoning ေခၚ အဆိုပါ အစာ အဆိပ္သင့္ျခင္း သည္ ပင္လယ္စာေၾကာင့္ အစာအဆိပ္သင့္မႈSeafood Poisoning မ်ားအနက္အႀကီးမားဆံုး က်န္းမာေရးျပႆနာျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရသည္။ Ciguatera Poisoning ေခၚ ပင္လယ္ငါးေၾကာင့္ အဆိပ္သင့္ျခင္း၏လကၡဏာမ်ားမွာ ႏႈတ္ခမ္း၊ လွ်ာႏွင့္ လည္ေခ်ာင္းမ်ား တရြရြျဖစ္ေနရာမွ ထံုက်ဥ္လာျခင္းျဖစ္၏။ တစ္တခါတစ္ရံ ပ်ိဳ႔ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ဗိုက္နာျခင္း၊ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ဖ်ားျခင္း၊ ခ်မ္းတုန္ျခင္း၊ ၾကြက္သားမ်ား နာက်င္ျခင္း စသည့္ ေဝဒနာမ်ားကိုလည္း ခံစားရတတ္သည္။ေနာက္ပိုင္းတြင္ လမ္းမေလွ်ာက္ႏိုင္သည္ထိ အားနည္းသြားတတ္၏။ အသက္ ေသဆံုးသည္ထိ ျပင္းထန္ေလ့ မရွိေသာ္လည္း ႏွလံုးႏွင့္ ေသြးလည္ပတ္မႈလုပ္ငန္း ပ်က္ယြင္းသြား လွ်င္မူ အသက္ဆံုးရႈံးမႈရွိႏိုင္သည္ဟု သိရပါသည္။ (၃) ဗက္တီးရီးယားမ်ားေၾကာင့္ ပင္လယ္စာ အဆိပ္သင့္ျခင္း--- ဗက္တီးရီးယားမ်ားေၾကာင့္ပင္လယ္အစာ အဆိပ္သင့္ျခင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည့္အနက္Clostridium Botulium ေခၚ ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္ အစာအဆိပ္သင့္ျခင္းကို နမူနာထား၍ တင္ျပပါမည္။ Clostridium Botulinum အမ်ိဳးအစား ငါးမ်ိဳး ( A-မွ E ထိ) ရွိသည့္အနက္ အမ်ိဳးခြဲ (E)သည္ အစာအဆိပ္သင့္မႈ အမ်ားဆံုးျဖစ္ေစသည့္ဗက္တီးရီးယားမ်ိဳး ျဖစ္သည္။ အျခားအမ်ိဳးကြဲမ်ားေၾကာင့္ အစာအဆိပ္သင့္မႈ ျဖစ္တတ္ ေသာ္လည္း ရွားပါ၏။CI.Bitulinum သည္ အေကာင္ဘဝ Vegetative Form ႏွင့္ မ်ိဳးေအာင္းေစ့ဘဝSpore Form ဟူ၍ သ႑ာန္ႏွစ္မ်ိဳးျဖင့္ တည္ရွိသည္။ မ်ိဳးေအာင္းေစ့မ်ားသည္ ေျမႀကီးထဲ၌ ၄င္း၊ ပင္လယ္ကမ္းေျခ၊ ေရကန္မ်ားႏွင့္ျမစ္မ်ား၏ ကမ္းတစ္ေလွ်ာက္ ႏုံးေျမမ်ားထဲတြင္၄င္း ရွိေနၾက၏။ မ်ိဳးေအာင္ေစ့မ်ားသည္ ပတ္ဝန္းက်င္ အပူခ်ိန္ ၃-ဒီဂရီမွ ၅-ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္အတြင္း၌ပင္ အေကာင္ဘဝသို႔ ေျပာင္းျပီးအဆိပ္မ်ား ထုတ္လုပ္ႏိုင္သည္။ ၅-ဒီဂရီမွ ၃၀-ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္အတြင္း အပူခ်ိန္တက္လာေလအေကာင္ေပါက္ရန္ အခြင့္ပို၍ သာလာေလျဖစ္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ေရထြက္အစားအစာတိုင္းသည္CI.Botulinum ဗက္တီးရီးယားပိုးဝင္ေရာက္ျပီး အစာ အဆိပ္သင့္မႈျဖစ္ရန္ အႏၲရာယ္ အျမဲရွိေနသည္ဟု မွတ္ယူႏိုင္ပါသည္။ ဤပိုးေၾကာင့္အစာအဆိပ္သင့္လွ်င္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကို မ်ားေသာအားျဖင့္ အစာစားျပီး ၁၂-နာရီမွ ၃၆-နာရီအတြင္း စတင္၍ ေတြ႔ရေလ့ရွိ၏။ သို႔ေသာ္ စားျပီး သံုးေလးနာရီအတြင္း ေစာစြာ ေတြ႔ႏိုင္သကဲ့သို႔ စားျပီး၁၀၈-နာရီၾကာမွ ေနာက္က်စြာ ေတြ႔ရသည္လည္း ရွိသည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေရာဂါလကၡဏာ ေစာေစာေပၚေလအဆိပ္ျပင္းေလဟု မွတ္ယူႏိုင္၏။ ပိ်ဳ႔ျခင္း၊ အန္ျခင္း ျဖစ္ခဲ့လွ်င္ အန္လိုက္ျခင္းေၾကာင့္ အဆိပ္သင့္မႈ သက္သာသြားႏိုင္သည္။ အဆိပ္၏အဓိကပစ္မွတ္မွာ အာရံုေၾကာႏွင့္ ၾကြက္သားမ်ားျဖစ္၏။ မ်က္လံုးၾကြက္သားမ်ား ထိခိုက္မႈေၾကာင့္ အရာဝတၳဳ တစ္ခုကို ႏွစ္ခုကဲ့သို႔ ျမင္ရျခင္းသည္ အဆိပ္သင့္ျခင္း၏ ကနဦး ဝိေသသ လကၡဏာတရပ္ပင္ ျဖစ္သည္။ထို႔ေနာက္ မ်က္ခြံမ်ားေလးလံ တြဲလာျခင္း၊ သူငယ္အိမ္ က်ယ္လာျခင္း၊ လက္ႏွိပ္ဓာတ္မီးႏွင့္ မ်က္စိကို ထိုးၾကည့္သည့္တိုင္ သူငယ္အိမ္ မက်ယ္ေတာ့ျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႔ရတတ္သည္။လက္ေခ်ာင္း ၾကြက္သားမ်ား ထိခိုက္သျဖင့္ အစာမမ်ိဳႏိုင္ျခင္း၊ အသံဝင္ျခင္း၊ အစာႏွင့္အရည္ မ်ားႏွာေခါင္းႏွက့္ပါးစပ္မွျပန္ထြက္လာျခင္း၊ လည္ပင္းၾကြက္သားမ်ား ထိခိုက္သျဖင့္ ဦးေခါင္းကို မေထာင္ႏိုင္ ဇက္မခိုင္ႏိုင္ျခင္းတို႔ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚ ခံစားရတတ္၏။ ေနာက္ဆံုးတြင္ အသက္ရွဴသည့္ ၾကြက္သားမ်ား အလုပ္မလုပ္ေတာ့သျဖင့္ အသက္ရွဴရပ္ျပီး ေသဆံုးရတတ္ သည္။ ႏွလံုးၾကြက္သားမ်ား အလုပ္မလုပ္ေတာ့ သျဖင့္ ႏွလံုးရပ္ျပီး ေသဆံုးရသည္လည္း ရွိ၏။ ဤအဆိပ္သင့္ သျဖင့္ ေသဆံုးမႈႏႈန္းသည္၆၅-ရာခိုင္ႏႈန္းထိ ရွိေၾကာင္း သိရပါသည္။ E-အမ်ိဳးအစားမဟုတ္ေသာCI.Botulinum ပိုးမ်ားႏွင့္Staphylococcus Aureus ဗက္တီးရီးယားမ်ားသည္လည္းပင္လယ္စာ မ်ားတြင္ တစ္ခါတစ္ရံ ဝင္ေရာက္ပြားမ်ားျပီး အစာအဆိပ္သင့္ျခင္းကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ 

ပင္လယ္ စာေၾကာင့္ အစာ အဆိပ္သင့္မႈ အႏၲရာယ္ေလ်ာ့ပါးေစျခင္း--- * မစားေကာင္းသည့္ပင္လယ္စာမ်ားကို သိထားသင့္သည္။ * မည္သည့္ပင္လယ္သတၱဝါမ်ားသည္မည္သည့္အဂၤါ (ကလီစာ) မွ အဆိပ္အေတာက္မ်ားထုတ္လုပ္တတ္သည္ကို သိထားသင့္သည္။ ပင္လယ္စာ(အသားစိမ္း၊ ငါးစိမ္း) မ်ားကို * အလြန္ေအးေသာအပူခ်ိန္ (ေရခဲခန္း)တြင္ သိမ္းဆည္းရမည္။ * ေရခဲခန္းမွထုတ္ျပီးလွ်င္ ခ်က္ျပဳတ္ရန္ ဟင္းအိုးထဲ မထည့္မခ်င္း ေရခဲေသတၱာထဲ၌သာ ထားရမည္။ * အသား-ငါး အတံုးအတြင္းပိုင္းတြင္ အပူခ်ိန္ ၇၀-ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ ေက်ာ္သည္အထိမီးရွိန္ျပင္းျပင္းႏွင့္ ခ်က္ျပဳတ္ရမည္။ ခ်က္ျပဳတ္ျပီးပင္လယ္စားမ်ားကို --- * မီးဖိုမွခ်ျပီးပူပူေႏြးေႏြး စားသံုးသင့္သည္။ * ခ်က္ခ်င္းမစားသံုးျဖစ္လွ်င္ ေရခဲေသတၱာထဲတြင္ သိမ္းဆည္းထားျပီး မစားသံုးမီ (အပူခ်ိန္ ၇၀-ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ေက်ာ္ထိ) ျပန္၍ အပူေပး (ေႏြး)ျပီးမွသာစားသံုးရမည္။ * ခ်က္ျပဳတ္ျပီးေသာအသားတံုး၊ ငါးတံုးမ်ားကို တံုး,တစ္,လွီးျဖတ္လိုလွ်င္သားစိမ္းငါးစိမ္းမ်ား လွီးျဖတ္သည့္ စဥ္းတီတံုးကို အသံုးမျပဳဘဲ သီးသန္႔စဥ္းတီတံုးကိုသာ သံုးရမည္။ * တစ္ေန႔စာေလာက္ငွရံု ခ်က္ျပဳတ္စားသံုး သင့္သည္။ ပိုေနလွ်င္ ေနာက္တစ္ေန႔စားရန္ ခ်န္မထားဘဲ သြန္ပစ္ရမည္ဟု အၾကံျပဳလိုပါသည္။


 ေဒါက္တာ-လွၾကည္( ၿမိတ္ပုလဲေျမ)